Dagblaðið Vísir - DV - 16.06.1995, Qupperneq 18

18
FÖSTUDAGUR 16. JÚNÍ 1995
Erlend bóksjá
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. V.C. Andrews:
All That Glitters.
2. John Grisham:
The Chamber.
3. Mary Higgins Clark;
Remember Me.
4. Johanna Lindsey:
Untíl Forever.
5. Michael Crichton:
Congo.
6. Carol Shields:
The Stone Diaries.
7. Dean Koontz:
The Key to Midníght.
8. Meave Binchy:
Círcle of Friends.
9. Sara Paretsky:
Hidden Riches.
10. Sue Grafton:
„K" Is for Killer.
11. Rosemary Rogers:
The Teaplanter's Bride.
12. Sandra Brown:
Two Alone.
13. Linda Howard:
Dream Man.
14. K.J. Anderson & R. Moesta:
Young Jedi Knights.
15. E. Annie Proulx:
The Shipping News.
Rit almenns eðlis:
1. Clint Richmond:
Selena!
2. Hope Edelman:
Motherless Daughters.
3. B.J. Eadie & C. Taylor:
Embraced by the Light.
4. Delany. Delany & Hearth:
Having Our Say.
5. Thomas Moore:
Care of the Soul.
6. Mary Pipher:
Reviving Ophelia.
7. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
8. Robert Fulghum:
Maybe (Maybe Not).
9. Jim Carroll:
The Basketball Diaries.
10. Thomas Moore:
Soul Mates.
11. A. Toffler 8i H. Toffler:
Creating a New Cívilization.
12. Karen Armstrong:
A History of God.
13. Elizabeth M. Thomas:
The Hidden Lífe of Dogs.
14. Nathan McCall:
Makes Me Wanna Holler.
15. Dolly Parton:
Dolly.
(Byggt á New York Títnes Book Review)
Umdeild bréf
Rupert Brooke
Sumir halda því fram að enski rit-
höfundurinn Rupert Brooke sé ein-
ungis frægur fyrir að vera frægur.
Aðrir teija enn að hann sé gott ljóð-
skáld sem hafl því miöur dáið áður
en hann náði að þroskast til fulls,
einungis 27 ára að aldri.
Fram til þessa hafa hugmyndir
manna um Brooke satt best að segja
borið sterkan keim af þeirri helgi-
mynd sem dregin var upp af honum
í Bretlandi þegar hann lést. Litið var
á hann sem „gullinhærðan Apolló“
sem lét lífið fyrir ættjörðina og skildi
eftir sig ljóðlínur sem snertu við-
kvæma strengi í hjörtum Englend-
inga, ekki síst þessar:
If I should die, think only this of me:
That there’s some corner of a foreign
field
That is for ever England.
Það skipti ekki máli í þessu sam-
bandi að Brooke dó ekki á vígvellin-
um, heldur á leiðinni þangað. Þegar
fyrri heimsstyijöldin skall á var
hann kvaddur í herinn og sendur til
Eyjahafsins í ársbyrjun 1915, en dó
áður en hann komst á sjálfan vígvöll-
inn. Hann fékk hitasótt á meðan
hann beið þess á eyjunni Skyros aö
verða fluttur til vígstöðvanna á Galli-
poli.
Brooke var myndarlegur, af góðum
ættum, menntaður í Cambridge og
tengdur áhrifamikilli bókmennta-
klíku sem kennd var viö Bloomsbury
í London, en þar fóru Woolf-hjónin í
fararbroddi. Við andlátiö var hans
minnst sem um þjóðhetju væri að
ræða og í þeim ævisögum sem um
Rupert Brooke: „Hann dó ungur og
fagur".
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
hann hafa verið samdar hefur vart
blettur falliö á þá gömlu ímynd hans.
Bréf til sölu
Það hefur því vakið nokkra athygli
að undanförnu að í bréfum sem hann
skrifaði nánum vini sínum og hljótt
hefur verið um til þessa lætur hann
í ljós margs konar fordóma sem
þykja koma illa heim viö helgimynd-
ina. Blaðamaður Sunday Times í
Bretlandi lýsir þvi svo að í bréfunum
birtist hann sem kvalinn elskhugi
sem hafi fyrirlitið kvenréttindakon-
ur, haft mikla andúð á hommum,
þrátt fyrir að hafa sjálfur átt í
skammvinnu ástarsambandi af því
tagi, og gert sig sekan um gyðinga-
hatur.
Bréfm, sem nú hafa verið boðin til
sölu fyrir jafnvirði tæpra átta millj-
óna íslenskra króna, skrifaði Brooke
til skólabróður síns í Cambridge og
góðs vinar, George Wald að nafni, á
síðustu sjö árum ævi sinnar. Elsta
bréfið er frá því Brooke var um tví-
tugt en það yngsta skrifaði hann sex
vikum fyrir dauða sinn - þ.e. fyrir
um áttatíu árum.
Þar má m.a. lesa um ofsafengna ást
hans á Noel Olivier, fimmtán ára
stúlku sem hann hitti í samkvæmi
þegar hann stundaði nám í Cam-
bridge, Hún endurgalt ekki tilfinn-
ingar hans og olli það honum miklu
hugarangri.
Lafði Archer er talinn einn hugsan-
legur kaupandi bréfanna en hún býr
einmitt á gömlu prestssetri í Grantc-
hester á Englandi þar sem Brooke
átti eitt sinn heima - en um þann
staö orti hann eitt af kunnari ljóðum
sínum sem heitir einfaldlega „The
Old Vicarage, Grantschester."
Hún sagði í nýlegu blaðaviðtali um
Brooke: „Hann dó ungur og fagur
líkt og Marilyn Monroe, en það er
vís vegur til ódauðleika."
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Terry Pratchett:
Soul Music.
2. John Grisham:
The Chamber.
3. Allan Folsom:
The Day after Tomorrow.
4. Minette Walters:
The Scold's Bridie.
5. P.D. James:
Original Sin.
6. T. Clancy 8r S. Pieczenik
Tom Clancy's Op-Centre.
7. Susan Howatch:
Absolute Truths.
8. Jack Higgins:
On Dangerous Ground.
9. Tom Willocks:
Green River Rising.
10. Sidney Sheldon:
Nothing Lasts Forever.
Rit almenns eðlis:
1. Stephen Hawking:
A Brief Hístory of Time.
2. Christina Noble:
A Bridge across my Sorrows.
3. Jung Chang:
Wild Swans.
4. Julian Barnes:
Letters from London.
5. Tim Jackson:
Virgin King.
6. Steven Pinker:
The Language Instinct.
7. W.H. Auden:
Tell Me the T ruth about Love.
8. Margaret Thatcher:
The Downing Street Years.
9. Nick Hornby:
Fever Pitch.
10. Elizabeth Wurtzel:
Prozac Nation.
(Byggt á The Sunday Times)
Danmörk
1. Jung Chang:
Vilde svaner.
2. Juliane Preisler:
Kysse Marie.
3. Jorn Riel:
En underlig duel.
4. Jan Guillou:
Ingen Mands land.
5. Hanne-Vibeke Holst:
Tíl sommer.
6. Jostein Gaarder:
Sofies verden.
7. Kirsten Hammann:
Vera Winkelwir.
(Byggt á Politlken Sondag)
Vísindi
Hafið ekki áhyggjur
af lygum bamanna
Ástralskir sálfræðingar segja að það sé góðs viti ef ung börn geta sagt ósatt.
Appelsína á
dag góð fyrir
heilsuna
Fulloröið fólk sem borðar C-
vítamínríka fæðu deyr síöur af
völdum hjartaáfalls en þeír sem
fá lítið af þessu ágæta vítamíni,
sem fullt er af í appelsínum.
Þetta kemur fram í rannsókn
sem breskir vísindamenn gerðu.
Vísindamennimir telja að andox-
unareiginleikar C-vítamínsins
eigi stóran þátt í því að hindra
að kólesteról og önnur flta stifli
ætðarnar.
Vísindamennirnir rannsökuðu
dánarorsök 643 gamalmenna á
árunum 1973 til 1974.
Sykur linar
sársauka
Læknar í Bretlandi segja að
dulítill sykur geti linað sársauka
hjá ungum börnum. Nýfædd börn
mega þola ýmislegt sem veldur
þeim sársauka en litiö sem ekkert
er gert til að draga úr honum
Malcoim Levene og félagar
hans á aðalsjúkrahúsi Leeds gáfu
60 nýfæddum börnum ýmist syk-
ur eða vatn áður en tekið var blóð
úr hæl þeirra. Þeir mældu síðan
hversu lengi börnin grétu. Börn-
in sem fengu sykur grétu skemur.
Það er aðeins á síðustu árum
sem læknar hafa uppgötvað að
nýfædd börn geti fundiö til. Áður
héldu menn aö taugakerfi þeirra
væri ekki nógu þroskað.
Umsjón
Guölaugur Bergmundsson
„Ef barn gæti ekki logið mundi ég
hafa af því áhyggjur. Frá mínum
bæjardyrum séð er ósannsögli merki
um aukinn skilning og þroska. Ég
hafði engan áhuga á siðferöilegum
þætti málsins," segir Beryl McKenzie
prófessor, sálfræðingur við La Trobe
háskólann í Ástralíu.
McKenzie og Kirsten Hoogenraad
lögðu út í viðamikla rannsókn á lyg-
um ungra barna og þær eru á því að
hæfileikinn til að segja ósatt sé til
merkis um aukna heilastarfsemi.
Þess vegna ættu foreldrar ekki að
hafa af því áhyggjur.
Eitt hundraö mæður með börn á
aldrinum þriggja til sjö ára tóku þátt
í rannsókn þeirra McKenzie og Hoog-
enraad og voru mæðumar beðnar
um að skrá niður tíðni blekkjandi
hegðunar hjá bömunum. Niðurstöð-
ur rannsóknarinnar, sem birtar eru
í ástralska sálfræðitímaritinu, sýna
að á þessum aldri sýna börn ríka til-
hneigingu til að stunda blekkingar í
eigin hagsmunaskyni.
Sálfræðingarnir komust aö því að
fram til sjö ára aldurs grípa ílest
börn til þess að afneita, þykjast eða
eigna sér eitthvað ranglega í því
skyni að forðast neikvæðar afleiðing-
ar gerða sinna eða öðlast viðurkenn-
ingu. En þótt allir aldurshópar sýndu
tilhneigingu til að afvegaleiða aðra
voru yngri bömin ekki jafn fær í því
og hin eldri. Sem dæmi má nefna að
þau hlógu eftir að hafa sagt ósatt,
þóttust vera þyrst eða svöng þegar
þau áttu að fara í rúmið til að þurfa
ekki að fara aö sofa og brutu reglur
til að draga að sér athygli.
Rannsóknin leiddi hins vegar í ljós
að á aldrinum fjögurra til sex ára
þróa börnin með sér flóknari aðferð-
ir til að plata.
„Tilhneigingin til að afvegaleiða er
jafn algeng hjá sjö ára gömlum börn-
um og þriggja ára en blekkingar-
hegðunin breytist með aldrinum,“
segir McKenzie. „Foreldrar þurfa
ekkert að hafa af því áhyggjur.
Reyndar finnst mér ofsa spennandi
ef ég fæ lítið barn sem getur logið á
flókinn hátt,“ segir hún.
Janet Hall, talsmaður ástralska
sálfræðingafélagsins um þroska
barna, segir að foreldrar eigi því að-
eins að hafa áhyggjur af börnum sín-
um að þau haldi áfram að segja mik-
ið ósatt eftir sjö ára aldurinn.
Stríðsrekstur
ævaforn
Það er ekkert nýtt að maðurinn
standi í stríösrekstri. Hann gerði
það þegar fyrir tíu þúsund árum.
Því til sönnunar eru hellaristur
sem hafa fundist í Amhem Land
í norðurhluta Ástralíu.
Risturnar sýna hópa manna að
kasta spjótum og stríðsbúmer-
öngum hverjir að öðrum. Nokkr-
ir menn liggja á jörðinni með
spjót í brjósti.
Áður en ristur þessar fundust
voru elstu merki striðsrekstrar
meðal marmanna helmingi yngri.
Margir sérfræðingar höfðu því
dregið þá ályktun að veiðimanna-
samfélögin hefðu ekki lagt stund
á skipulagðan hernað.
AIls ekld svo
slæmur
Hvíti hákarlinn sem hrelltl bað-
gesti í Ókind Stevens Spielbergs
er alls ekki eins slæmur og af er
látiö. Hákarlategund þessari er
alltaf lýst sem blóðþyrstum
morðingja sem ver svæði sitt
gegn baðgestum og öðrum vá-
gestum með kjafti og klóm.
Vísindamenn hafa rannsakað
ókindina og komist aö því að
þetta er i rauninni félagsiynd
skepna sem getur tengst bræðr-
um sínum og systrum.
Meðal þess sem vísindamenn-
ímir uppgötvuðu var að hvíti
hákarhnn hefur góða stjórn á
kröftugum skoltum sínum, eins
og best sést þegar hann er aö æfa
sig að narta i gleraugnamörgæs-
ir. Það er varia að þær skrámist
við aðfarirnar.