Þjóðviljinn - 01.05.1975, Blaðsíða 10

10 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 1. mai 1975.
Ef ekki fæst hámarksgróði þá
erskipinu baralagt
— Ég get fullyrt það, að þessi
vinnubrögð, að leggja togaran-
um Ver, eru fordæmd af öllu
vinnandi fólki hér á Akranesi.
Manni þykir það hart að menn
sem i rauninni eiga litið sem
ekkert i skipinu, fá allt að láni
frá rikinu, fái að reka það að
vild sinni, geti þegar ekki fæst
sá hámarksgróði sem þeir óska
eftir bara einfaldlega lagt skip-
inu og þar með valdið ómældum
skaða á Hfsafkomu heils byggð-
arlags án þess að nokkuð sé gert
i málinu. Ef þessir menn ættu
þetta skip, ef þeir hefðu lagt sitt
eigið fé i það þegar það var
keypt horfði málið dálitið öðru
vísi við. En þeir fengu almanna-
fé til að kaupa það og þess
vegna nær svona háttaiag engri
átt.
— Það er Bjarnfriður Leós-
dóttir varaformaður Verkalýðs-
félags Akraness sem sagði þetta
þegar við spurðum um hennar
afstöðu i Vers-málinu á Akra-
nesi.
— Það má vel vera, að erfitt
sé að gera þessa stærð af togur-
um út. En hvað voru þessir
menn að hugsa þegar þeir
keyptu hann? Hér var ekki um
neina byrjendur að ræða, nei,
þetta eru allt reyndir útgerðar-
menii sem maður skyldi ætla að
vissu svona nokkurnveginn
hvað þeir eru að gera. Og fyrst
ekki er grundvöllur fyrir útgerð
togarans eins og þeir segja, þá
var það lágmarkskrafa að skip-
inu væri haldið út til veiða með-
an verið var að fá annan togara
i staðinn og þessi seldur eins og
manni skilst að til standi. Og
þessir sömu menn, sem sam-
þykkja að leggja togaranum,
rjúka svo upp til að samþykkja
málmblendiverksmiðju hér i
næsta nágrenni.
— Þá finnst manni aldeilis
furðulegt að rikið, sem raun-
verulega á þessa togara, skuli
ekki gera þá kröfu að þeim sé
haldið út til veiða, þannig að
þessum svo kölluðum eigendum
þeirra sé ekki gefið frelsi um að
ráðskast með afkomu heils
byggðarlags eins og nú er. Við
skulum ekki gleyma þvi, að
vegna þessa hefurkonum þegar
verið ságt upp störfum i frysti-
húsunum og nú er ekki nema
rúmur mánuður þar til skóla-
fólkið kemur á vinnumarkaðinn
og hvað tekur þá við? Maður
þorir varla að hugsa þá hugsun
til enda. Ég hygg að það verði
nær útilokað fyrir obbann af
unglingunum að fá vinnu hér i
sumar. Undanfarin ár hefur
verið hér yfrið nóg atvinna allt
árið og ekki siður yfir sumarið,
þannig að skólafólk hefur getað
fengið hér vinnu. En kannski
verður þetta til að opna augu
fólks fyrir þvi hvernig þessi at-
vinnufyrirtæki eru rekin.
— Nú ert þú varaformaður
Verkalýðsfélagsins á Akranesi.
Ertu ánægð með félagsstarfið?
— Auðvitað er maður aldrei
ánægður meðan maður veit að
það gæti verið betra. Það sem
vantar mest er lifandi samband
við fólkið. Ekki bara hjá okkur
heldur i allri verkalýðshreyf-
ingunni. Ég held að fólki finnist,
og það með nokkrum rétti, að
það hafi ekki lengur nein áhrif i
félögunum, á starf þeirra i
samningum óg fleiru. Fólk segir
sem svo — málin eru til lykta
leidd einhversstaðar annars-
staðar — þeir gera þetta eða
þeir gera hitt. Ekki hvað gerum
við. Þetta hygg ég að sé stað-
reynd. Hér fyrrum hafði fólkið
sjálft áhrif á það sem verið var
að gera, það var það sjálft sem
réði, en það finnur sig ekki gera
það lengur. Þetta er að minum
dómi hættuleg þróun sem
verður að snúa við. Um leið og
fólk finnur til samkenndar kem-
ur það til virkra starfa i sinu fé-
lagi.
— Þá hefur það og gerst að
önnur félög hafa tekið að sér að
framkvæma margt það sem
verkalýðsfélögin gerðu áður.
Verkalýðsfélögin voru meira en
kjarabaráttufélög hér á árunum
áður, þau voru um leið menn-
ingarfélög. Það hafa þau hætt
að vera og önnur félög tekið við.
— Okkur hér i kvennadeild
verkalýðsfélagsins hefur langað
til að breyta þessu, þannig að
félagið öðlist sinn fyrri sess i
þessu efni. f þeim tilgangi var
það að við efndum til kvöldvöku
i vetur þar sem við tókum fyrir
verk Guðmundar Böðvarsson-
ar. Við fengum Ingibjörgu i
Fljótstungu til þess að halda
fyrirlestur um skáldið, hún var
sveitungi hans, en siðan lásu
verkakonur úr frystihúsunum
hér uppúr verkum Guðmundar,
og kváðu ljóð hans. Þessi kvöld-
vaka heppnaðist alveg sérstak-
lega vel og vonandi að hún sé
bara upphafið að öðru meira.
Þá gáfum við út myndarlegt rit i
Leósdóttur
varaformann
Verkalýðs-
félags
Akraness
tilefni 50 ára afmælis verkalýðs-
félagsins i vetur og fyrir dyrum
stendur að fá hingað myndlist-
arsýningu. Ég tel að ef okkur
tekst að endurvekja menningar-
starfið innan félagsins, þá fylgi
á eftir öflugra starf i öðrum
greinum þess.
— Nú er 1. mai að koma, er
hann jafn þyðingarmikill i aug-
um verkafólks og hann var áð-
ur?
— Nei, þvi miður. Hann er
það ekki. Og það er okkur sjálf-
um að kenna. Baráttan hefur
dofnað, sá bakhjarl sem verka-
lýðsfélögin hafði er ekki lengur
virkur nema þegar til alvar-
legra átaka kemur. Ég tel það
eitt af höfuðverkefnum verka-
lýðshreyfingarinnar að ná aftur
upp áliti dagsins 1. mai i augum
verkafólks. Það gerist þó ekki
fyrr en verkafólkið skilur stöðu
sina i þjóðfélaginu. Við verðum
sjálf að skilja og skynja mátt
okkar og meginn.
— Það sem gerðist á Selfossi
á dögunum verður vonandi til
þess að fólk skilur betur en áð-
ur, einkum unga fólkið, hvað
það þýðir að standa saman.
Sigur bifvélavirkjanna á Sel-
fossi sýnir glöggt hvjers við er-
um megnug ef við stöndum
saman. En það sýnir lika hvað
getur gerst þegar lifandi lýð-
ræði vantar. Kaupfélagið, sem
er i eigu fjöldans er svo óheppið
að hafa æðstráðanda sem ekk-
ert samband hefur við fólkið,
mann sem stjórnar með tilskip-
unuyn án þess að vita nokkuð
hvað að fólkinu sjálfu snýr. Ef
hann hefði haft lifandi samband
við starfsmenn sina hefði þetta
aldrei gerst.
— Þetta mál sýndi okkur
samt og sannaði hvers við erum
megnug þegar við stöndum
saman. Ég býst við að þeir á
Selfossi hafi hugsað eitthvað likt
og fjöldinn, — þetta gerist ekki
hjá mér, þetta gerist einhvers-
staðar annarsstaðar — en svo
bara gerist þetta hjá þvi, það
tók mannlega á móti, stóð sam-
an og vann frægan sigur. Ég
vona bara að sem allra flestir
skilji hvaða þýðingu þetta hefur
fyrir vinnandi fólk hér sem ann-
arsstaðar. — S.dór
Forkastanleg vinnubrögö aö
leggja togaranum
— Þessi ákvörðun útgerðarfé-
lagsins að leggja togaranum Ver
er fyrir neðan allar heliur, já,
þetta eru forkastanl. vinnubrögð
sem hafa nú þegar haft aivarleg-
ar afleiðingar fyrir atvinnulifið
hér og munu þegar fram á sum-
arið kemur hafa enn alvarlegri
afleiðingar, sagði Herdis Ólafs-
dóttir, hinn kunni verkalýðsleið-
togi á Akranesi, nú starfsmaður
Verkalýðsfélags Akraness, þegar
við ræddum við hana um
Vers-málið og fleira.
— Það fer ekkert á milli mála,
að með tilkomu skuttogaranna
jókst vinna hér I frystihúsunum
mikið og siðan þeir komu hefur
verið jöfn og örugg vinna í öllum
frystihúsunum, þar til nú siðari
hluta vetrar að konum hefur verið
sagt upp I frystihúsunum, aðeins
vegna þess að togaranum hefur
verið lagt. Við I Verkalýðsfélag-
inu sendum frá okkur samþykkt
til bæjarstjórnar þar sem við
mótmælum þessari ákvörðun, en
bæjarfélagið á 25% i þessum tog-
ara. Við þessari samþykkt okkar
hefur enn ekkert svar borist og
ekkert gerst I málinu.
— Ég þori engu að spá fyrir um
hvað verður i sumar, en vissul.
er ég ekki bjartsýn ef togarinn á
að liggja bundinn hér við bryggju.
Þeir atvinnurekendur sem ég hef
rætt við spá atvinnuleysi, sumir
mjög slæmu ástandi. Við verðum
bara að b'iða og sjá hvað setur,
kannski rætist úr þessu.
— Hvað viltu segja um siðustu
kjarasamninga Herdls?
— Þetta er auðvitað ósköp litið
sem fékkst og segir ekki mikiö i
allri þessari dýrtið. Ég veit hins-
vegar ekki hvort hægt hefði verið
að fá meira, það má vera, en ég
þori ekki að fullyrða neitt um það.
Það er heldur ekkert launungar-
mál, að svo er búið að þrengja
kosti verkafólks að það litur með
ryllingi til verkfallsátaka og þá
hefú?*þáð eRki síður 3regið kjark’
úr fólki, að I hvert sinn sem það
nær einhverjum smábótum eru
þær teknar aftur með hækkuðu
verðlagi og þegar þetta gerist I
hvert einasta sinn, sama hvort
kauphækkunin var mikil eða lit-
il, þá fer fólk að hugsa sem svo —
þetta þýðir ekki neitt, það er allt
tekið af okkur aftur. — Ég veit að
svona hugsa flestir. Hitt er svo
annað mál að það er samt ekki
búið að drepa niður kjark og bar-
áttuhug verkafólks að ef verka-
lýðsleiðtogarnir kalla það til bar-
áttu þá stendur ekki á þvi, það
hefur sýnt sig og þannig er það
enn. Ég hygg einnig að slðustu
mánuðir hafi verið fólki nokkur
kennslustund. Verðhækkanir hafa
alltaf verið afsakaðar með of
miklum kauphækkunum verka-
fólks. En I haust og vetur hafa
engar, alls engar kauphækkanir
átt sér stað, en samt hefur skollið
yfir meira verðhækkunarflóð en
nokkru sinni áður. Þannig að þær
eru ekki þvi að kenna að kjör
verkafólks hafi batnað. Á þetta
hefur margur minnst og ég þykist
vita að þetta stappi stáli I fólk.
— Hverjuáttu svo von á 1. júni,
þegar samningarnir renna út?
— Ég á von á þvl að alvarlega
verði reynt að bæta kjör verka-
fólks. Það er til að mynda alveg
ljóst að visitala verður að koma á
kaupið aftur. Að vlsu verður að
breyta fyrirkomulaginu á henni
frá þvl sem var. Hún jók svo á
launamismuninn eins og hún var
að sllkt kemur ekki til mála aftur.
En hún verður að koma I sam-
band aftur, annað er óhugsandi.
— Nú eru uppi raddir um það
vlða Herdís, að hætta þessu
heildarsamkomulagi og að félög-
in taki samningana aftur heim I
hérað, hvað segir þú um þessa
hugmynd?
— Jú, þaö er vissulega rétt að
raddir hafa heyrst um þetta og
félög gerðu þetta I samningunum
' á "(fögultifní:' Ég'Véit afrati'ínnu-
rekendur vilja heildarsamkomu-
lag og það hefur vissulega slna
kosti en einnig sína galla. Það er
næstum útilokað að semja um allt
I einu lagi. 1 hverju héraði er allt-
af eitthvað sem þarfnast sér-
samninga.
— Við megum svo heldur ekki
gleyma þvl, að hér áður var það
svo að hvert félag samdi fyrir sig
og hvernig var þetta þá? Jú, þaö
var alltaf beðið eftir þvl hvað
stærsta félagið gerði, beðið eftir
þvl hvernig samninga Dagsbrún
fengi. Hver er þá orðinn munur-
inn á þvl og að standa að heildar-
samkomulagi? Hann er mjög llt-
ill. Þá verð ég að segja fyrir mig,
að mér liði ekki vel að standa með
litið verkalýðsfélag úti á landi,
eins og til að mynda hér, eitt I
kjarabaráttu og eiga að ná betri
samningum en stóru félögin. Ég
held þvl að heildarsamningar
séu, þegar á allt er litið, betri en
þegar hvert félag semur fyrir sig.
Þá er enn eitt atriði sem ekki má
gleyma. Samningarnir eru orðnir
svo flóknir að það er alltaf hætta á
að eitthvert atriði gleymist og gat
myndist I samningunum þegar
félögin eru að semja hvert fyrir
sig. En I heildarsamningum sjá
augu betur en auga og afar sjald-
gæft að neitt gleymist.
— Það er ekki rétt sem oft er
haldið fram að forystuna vanti
stuðning frá fólkinu. Þegar alvar-
lega reynir á, skortir ekkert á þaö
að íólkið styðji við bakið á foryst-
unni, þetta hefur ekkert breyst
frá þvl sem vár. Hinsvegar er það
ekkert gamanmál að fara I verk-
fallög sllkt gera félög ekki fyrr en
I fulla hnefana. En ef að til verk-
falls kemur má ekki hvika um
spor. Auðvitað llður manni alltaf
illa I verkföllum, vitandi ekki
hvað fæst út úr samningaþófinu.
en þó er enn verra að semja, já,
og telja sig ná sæmilegum eða
■ •viðunandi samningumvcn svó cr
Sagði Herdís
Ólafsdóttir
starfsmaður
Verkalýðs-
félags
Akraness
allt tekið aftur með einu penna-
striki af rlkisvaldinu.
— Hér áður fyrr, á fyrstu dög-
um verkalýðshreyfingarinnar
var I rauninni mun meiri vandi að
fara I verkfall með árangri. Þá
var verið að brjóta verkfallið
bæði af atvinnurekendum og eins
af einum og einum félaga. Alls-
konar árekstrar áttu sér stað, það
þurfti að standa verkfallsvörð og
fleira og fleira. Nú heyrir það
orðið til algerrar undantekningar
að menn reyni að fremja verk-
fallsbrot.
— Nú hefur þú staðið I verka-
lýðsbaráttu um áratuga skeið
Herdis og manst eflaust vel þá
-atWi nVá •~s em'^ifp pháfstn erlíi;
verkalýðsbaráttu á íslandi ólu
með sér verkalýðnum til handa.
Heldur þú að þeirra draumar hafi
raunverulega ræst?
— Já, áreiðanlega hafa þeir
gert það og meira en það, þvl að
svo margt hefur áunnist verka-
lýðnum til handa sem þá ekki ór-
aði fyrir, einfaldlega vegna þess
að slikt var ekki til I þá daga, þeir
þekktu það ekki. Allir llfsmögu-
leikar fólks hafa breyst svo mikið
til batnaðar að meira að segja á
árunum milli 1930 og 1940
dreymdi mann ekki um sllkt,
hvað þá á árunum áður. Ég man
t.a.m. vel eftir þvl á fyrstu hjú-
skaparárum minum dreymdi
mann ekki einu sinni um að eign-
ast nokkru sinni Ibúð hvað þá
meir. Nú geta flestir eignast Ibúð,
að visu kostar það mikið strit og
erfiði en það er hægt. A mlnum
ungdómsárum var það alls ekki
hægt fyrir verkafólk. Þá hefur
fólk nú til dags mun meira lífsaf-
komuöryggi en áður var og meira
af öllum hlutum en áður. Hitt er
svo annað mál að aukin lífsþæg-
indi kalla á ný vandamál til úr-
lausnar, þannig að hér er ekki um
neitt endanlegt að ræða I llfs-
kjarabaráttunni, hún er alltaf ný
og fersk. Það eina sem mér finnst
á skorta lífsafkomuöryggið hér á
landi er afkoma eldra fólksins
eftir að það verður að hætta að
vinna. Þar er gat i kerfinu sem
verður að fylla uppí hvað sem það
kostar.
— Að lokum Herdls, nú er 1.
maí að koma, heldur hann gildi
sinu I augum fólksins?
— Ég veit það ekki, nei ætli
það, hann hefur breyst eins og
annað. Hér fyrrum var þetta okk-
ar mesti hátlðisdagur seni hafði
óendanlegt gildi. Nú held ég þvl
miður, að fólk llti á hann sem
sjálfsagðan hlut, sjálfsagðan frl-
dag en lítið meira. Alveg sömu
sögu er að segja um sjómanna-
sunnudaginn. Hann var mikill og
gildisrikur hátlðisdagur hér fyrr-
um en er nú varla meira en
venjulegur sunnudagur orðinn.
Og kannski verður aldrei hægt að
láta þessa tvo sérdága verkalýðs-
ins fá sitt upphaflega gildi I aug-
um fólksins, ég veit það ekki, en
vonandi tekst það, 1. mal má ekki
glata gildi sinu vinpandi
’fóITiV’tiá fér‘íffa. —S.dór