Þjóðviljinn - 01.05.1975, Blaðsíða 14

14 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 1. maí 1975.
Konur i fiskvinnu.
Verkalýösmál
á íslandi fyrir
tveimur öldum
Vinnufólk lýsir
kjörum
sínum eins
og þau
geröust fyrr
á tíð
Konglegrar Majestatis
háeölavelburðigir
Commissarii!
Þeir undirokuðu og
undirþrykktu islands inn-
byggjar, nefnilega vinnu-
menn, vinnukonur og
uppvaxandi fólk: í einu
orði þeir fátæku í landinu,
sem stynja undir sínu
grátlega ástandi, sem
þeir verða að þola af sín-
um húsbændum og öðrum
þeirra yfirboðurum, inn.
senda þessa aumkvunar-
lega harmaraust með
þessum memorial, til
þeirra háu commissions
herra, sem af guði og
kónginum eru sendir nú í
ár til þessa lands, til að
yfirvega hvers eins ásig-
komulag, í eftirfyigjandi
póstum.
Geta varla .
huliö sinn líkama
1. Ásigkomulag vinnu-
manna er þannig, nær
þeir eru til eins húsbónda
komnir, eru þeir oft og
tíðum hjá sumum hverj-
um húsbændum lítt
haldnir að fatnaði og
þjónustu, nokkrir geta
varla hulið sinn líkama
fyrir klæðleysi, mega
ganga að öllu, sem þeim
er skipað, so vel í votviðri
sem frosti og snjó, fara á
kvöldum úr sínum gagn-
votum flíkum og stokk-
freðnu fötum og mega so
að morgni íklæðast þeim
sömu aftur, hver af oft
hef ur orsakast hinn mesti
skaði, og nær þeir eru so á
sig komnir, kunna þeir
auðveldlega að frjósta
bæði á höndum og fótum,
sem og skeð hefur.
Hvílast á moð-
eða marhálmsbálki
Þar að auki mega menn kasta
sér niður ofan á eina rekkjuvoð
með hörðum staurum eður
skógarviðarhrisi undir og mjög
litlu af heyi ofan á, lika við sjó-
siðuna með marhálmi undir
rekkjuvoðinni, sem hann má
annað hvort kasta sér ofan I
óuppbúið, eður sjálfur rifa upp
þennan moð- eður marhálms-
bálk, sem hann skal á hvilast, er
s'o jafn þreyttur nær upp
stendur eins og þegar hann
leggst niður á kvöldum; og fyrir
þessa skuld kviknar ekki mikill
kæreiksvarmi milli húsbænda
og þénara.
Verkfærin þreyta meir
en verkið.
Verkfæri til þjónustunnar eru
so á sig komin, þau eru so
þung, óliðug og örðug, að þau
þreyta mann meir en sjálft
verkið, af sumum húsbændum
óaðgætt, hvort þau gagna
i erviði eður ei, heldur má þén-
arinn, allt, ef það ber nafnið,
erfiða með þeim bæði á sjó og
landi, eftir hvers stands ásig-
komulagi.
Skemmt, myglað,
músétið
En um veiting á matarútlát-
um sumra húsbænda verður ei
so útfært sem vert er: á sumum
bæjum fær vinnumaðurinn
um mánuðinn einn fjórðung,
sem heita á smjör, til viðbits,
hvert ef hreinsast skal fyrir
eldnu, rirnar til fjórðaparts, og
harðan fisk, sem enginn hugsar
að bjóða kaupmönnum, oft og
tiðum skemmdan, myglaðan og
músétinn. Grautur úr sjó og
vatni gefinn á morgna við sjó-
siðuna so hrár, að ofan af má
hella vatninu nær til fjórða
parts og situr þá mjölið eftir.
Blautur fiskur, sem gefinn er
hjá sumum, bæði hrár og mjög
illa til búinn og hreinsaður. Af
þessu sprettur oft mögl og kær-
tleiksleysi af. undirgefnum. Og
Launavinna i nútimamerk-
ingu er varla aldargömul á
islandi, en með henni hefst hin
raunverulega nýöld islenskrar
sögu. Og eitt áhrifamesta aflið
til heilladrjúgra umbreytinga á
þessari nýöld er einmitt verka-
lýðshrcyfingin, félagshreyfing
þeirra sem aðeins hafa launa-
vinnuna sér til lifsuppihalds.
Fyrir daga eiginlegrar launa-
vinnu á tslandi voru vissulega
stórir skarar af fólki sem ekki
átti nein atvinnutæki og varð að
leita i annarra þjónustu eða lifa
á bónbjörgum ella (sem raunar
var bannað). Þetta voru þeir
undirokuðu íslands fátæklingar,
vinnumenn og vinnukonur, sem
stóðu að meðfylgjandi klög-
unarbréfi vorið 1771.
Bréf þetta er merkilegt fyrir
margra hluta sakir og þess virði
að nútiðarfólk lesi það og hug-
leiði lilutskipti genginna kyn-
slóða. Hér lýsa þeir sem neðst
stóðu i m annfélagsstiganum
kjörum sinum og þ'eir biðja um
réttingu mála sinna. Bænar-
skjal er þetta en ekki kröfugerð
— það hefur æfinlega verið þýð-
ingarlaust fyrir allslaust fólk
sem ekki hefur nein samtök að
gera kröfur.
Viðtakendur bréfsins,
kommissararnir, voru fulltrúar
isvokallaðri landsnefnd sem þá
var að kynna sér hagi lands og
þjóðar, og það barst þeim inn
um dyrnar á húsi þvi sem nú
hýsir forsætisráðherra Islands.
Enginn vcit nú hver bréfið hefur
skrifað, en væntanlega er það
saman tekið i grennd við
Reykjavik.
Af bréfinu vprður ljóst aö
vinnufólkið fann sárt til um-
komuleysis sins gagnvart þjóð-
félagslegri rangsleitni og skildi
að örbirgð þess skapaði öðrum
auö. Með svipuðum skilningi
þurfa menn að meta félagslega
stöðu sina enn þann dag i dag.
hj-
soddan aðbúnaður bæði til fatar
og matar orsakar margslags
sjúkdóma i landinu.
Laun: þykir sumum
vera of mikiö
Hvað þeirra launum viðvikur
eru það frá 4—2 rd., sem al-
mennilegir vinnumenn fá, og
frá 8 til 6 álna vaðmáls af gjald-
avoð, eina sokka og neðan við
tvenna, so áður nefnt kaup næg-
ist varla til klæðnaðar, og hefur
þénarinn þá ei meira gott af þvi
en húsbóndinn, og þykir þó sum-
um húsbændum það vera allt of
mikið.
Vinnukonur
kveljast af kulda.
2. Vinnukonur ganga með
sama slag; i sveitum ganga þær
að sinum vefum, berar og blóð-
ugar á handleggjum, sem þær
fá af garninu að draga fyrirvaf-
ið i gegnum skilið upp á inn-
lenda visu i köldum húsum,
oftast á móts við bæjardyrnar.
Þar kveljast þær af kulda, og
fyrir út- og inngangi fólks geta
ei staðið að sinu verki, sem bæði
er örðugt og illt. Nær karlmenn
eru til sjóar komnir, mega þær
ganga út i harðindi á vetrardag
og gegna þvi, sem vinnumaður-
inn hafði á hendi áður til sjávar-
ins fór, og ganga á sama hátt úr
snjófötunum að sinum áður-
nefndu vefum.
Ganga í öllu
sem þær megna
Við sjósiðuna ganga þær bæði i
sölva- og þangfjörur, i blautum
fiski og öllu þvi, sem þær
megna, bæði úti og inni, með ill-
um aðbúnaði og á sama hátt og
fyrr segir um vinnumenn hjá
sumum húsbændum. Þeirra
fæði er enn minna en vinnu-
manns. 1 laun hafa þær 4 álnir
vaðmáls af gjaldvoð, neðan við
eina sokka og eina nýja, 25
fiskav.sem er .traf.og strigi„.og
BANDALAG
STARFSMANNA
RÍKIS OG BÆJA
sendir meðlimum sinum og öðrum laun-
þegum árnaðaróskir i tilefni 1. mai.
V innuvei tendasamband
r
Islands
óskar launþegum til hamingju með daginn.
Gleðilega hátið!