Þjóðviljinn - 24.12.1976, Blaðsíða 42

Ævintýrið um Kúa-Kúra
og töfranetið
Fyrir löngu.löngu, mörgum
mannsöldrum áöur en hvitir
menn komu til Nýja-Sjálands,
fiskuöu Maóriar bæði á færi og i
net.
Guö sjávarins, Tangóra, var
gjafmildur við börn jarðarinnar
og gaf rikulega veiði. Guðinn
Tangóra átti ótal tegundir fiska,
sem voru gómsætir að éta.
Stundum hrakti hann stóra hvali
og hákarla upp að ströndinni, svo
að fólkið gæti gætt sér á þeim.
Fólkið, sem þarna bjó i landinu
Te-íka, notaði fiskbein i öngla
sina.
Of’t þegar tungl var fullt, réru
Maóriar út á sjó á bátum sinum,
þeir renndu færum úr hampi, en
beittu önglana með smádýrum.
sem lifðu i sandinum á strönd-
inni.
Stundum var veiðin mikil,
stundum litil.
Þegar góður friður rikti meðal
guða jarðarinnar og guða loftsins
og guða hafsins, þá launaði
Tangora fiskimönnunum vel
erfiðið. En þegar Tanviri-Meta,
vindurinn, og Tangóra deildu
voru ógæftir i marga daga.
En fólkinu i landinu Te-Ira fjölg-
aöi er timar liðu, þjóðin lærði að
rækta jörðina og snara börn
skógarins, dýrin, og börn loftsins,
fuglana ,þá var nóg að éta. Karl-
mennirnir eyddu miklu af tima
sinum við veiðar, bæði á sjó
og landi. Þeir notuðu spjót og örv-
ar við landdýrin, en net og öngla
við fiskveiðarnar. Konurnar
hugsuðu um heimilin, spunnu og
ófu klæði úr hampi og skreyttu
þau með stéffjörðum Húia-páfa-
gauksins.
Jarðyrkjan varð mjög tima-
frek, svo að minni timi varð til
fiskveiðanna. Nú máttu menn
varla vera að þvi að liggja allan
daginn yfir fiski, eða róa bátum
sinum á brjóstum Tangóra,
sjávarguðsins, en samt var mikil
þörf fyrir fisk.
Þarna bjó einu sinni mjög vitur
maður kallaður Kúa-Kúra. Þegar
hann var eitt sinn að daglegum
störfum i pa sinu (húsi sinu) kom
allt i einu yfir hann löngun til að
ferðast. Honum fannst hann alit i
einu þurfa að fara til Te-Ra-Rava
fólksins. Þessi hugsun sótti á
hann dag og nótt. Að lokum hélt
hann af stað gagntekinn af ferða-
hug.
Eftir langt og erfitt ferðalag
gegnum skóga, kom hann tilstað-
ar, sem nú er kallaður Ran-Gió-
Via. Þar, sem hann fer nú eftir
sjávarströndinni, tekur hann eftir
þvi, að á einum stað hefur verið
gert að miklum fiski. Hann varð
undrandi, þvi að hann vissi, að
þarna bjó fátt fólk.
Þegar hann fór að athuga fót-
sporin i sandinum, sá hann, að
þau voru frá þvi um nóttina, en
ekki frá morgninum eða degin-
um.
Þá segir Kúa-Kúra við sjálfan
sig: „Þessi för eru ekki eftir
mennska menn, heldur álfa”.
Hann ákvað að biða þarna á
ströndinni um nóttina, kannski
gæti hann lært eitthvað nýtt, til að
kenna fólki sinu lengst i suðri,
þegar hann kæmi heim.
Þegar leiö að kvöldi, kom hann
sér fyrir á stað, sem litið bar á.
Nóttin var dimm, en litil skima af
tungli, og Kúa-Kúra var þakklát-
ur fyrir það. Hann hafði ekki beð-
ið lengi, þegar hann heyrði hróp-
að: ,,Komið hingað með netin”.
Álfarnir komu nú saman á
ströndinni og drógu á eftir sér
stór net, sem þeir festu við báta
sina og lögðu á sjóinn. Þeir reru
af stað frá ströndinni og sungu
glaðlega: ,,Við vörpum út netun-
um hjá Ran-Gió-Via og tökum
þau upp hjá Mama-Kú”. Þetta
höfðu þeir margsinnis yfir. Og
ekki leið á löngu, þar til netin
voru full af fiski úr djúpinu. Mik-
oll fjöldi af makril spriklaði i
netunum hjá þeim.
Alfarnir komu nú að landi, og
þegar þeir drógu aflann i land,
blandaði Kúa-Kúra sér i hópinn
og dró netin með þeim. Hann var
mjög ljós yfirlitum, svo álfarnir
tóku ekkert eftir honum i tungls-
ljósinu. Rétt í fyrstu morgun-
skimunni náðust fyrstu fiskarnir i
land, en margir sprikluðu út aft-
ur, en álfarnir voru duglegir og
létu þá ekki sleppa. Alfarnir unnu
hratt og brátt voru öll netin komin
i land og það glítti á stórar fiski-
kasir á ströndinni.
Kúa-Kúra var skemmt. Ef hann
gæti nú aðeins lært af álfunum,
hvernig fiskinetin voru gerð, þá
þyrftu Maóríar ekki að eyða eins
miklum tima við fiskveiðar eins
og nú, hugsaði Kúa-Kúra. Svona
uppgripa afli mundi fæða heilan
ættflokk i marga daga.
Alfarnir fóru að safna fiskinum
saman, þeir höfðu hröð handtök,
þvi að þeir þurftu að hafa lokið
verkum fyrir sólaruppkomu. Þeir
þræddu hampstreng gegnum
tálknin og munninn á fiskunum,
þangað til hver seilin eftir aðra
var full.
Kúa-Kúra lyfti einni seilinni, en
hnúturinn rann til og allur fiskur-
inn fór af seilinni. Margir álfar
hlupu til að rétta honum hjálpar-
hönd. Einn álfurinn hnýtti
hnútinn á seilarendann, en Kúa-
Kúra leysti hann i laumi, svo all-
ur fiskurinn féll á jörðina. Þetta
endurtók hann nokkrum sinnum.
Þannig tafði hann álfana og hægt
og hægt kom sólin upp.
Þegar albjart var orðið, sáu
álfarnir að Kúa-Kúra var
mennskur maður. Margir þeirra
ráku upp hræðsluóp um leið og
þeir hurfu með irafári, en skildu
eftir fiskinn, bátana og netin, og
Kúa-Kúra stoð þarna einn eftir.
Engin ummerki voru sjáanleg
eftir álfana, nema fiskurinn, net-
in og bátarnir. Kúa-Kúra safnaði
nú netunum saman með mikilli
gleði.
Hann athugaði möskvana og
hnútana og hvernig netin voru
gerð. Þegar hann hafði sett allt
þetta nákvæmlega á sig lagði
hann af stað heim i þorpið sitt
glaður og hamingjusamur.
Nú vissi hann, hvernig stóð á
þessari ferðalöngun, s'em hann
var gripinn allt i einu. Þetta var
gjöf frá guðunum, svo að hann
gæti lært fiskveiðar af álfunum.
Svo gat hann kennt börnum sln-
um þetta og þau aftur sinum
börnum.
Svona lærðu Maóriar fisk-
veiðar, sem þeir nota enn i dag,af
álfum i Ran-Gio-Via. Og þeir
minnast með þakklæti forföður
sins Kúa-Kúra.
Um sögurnar
Það þarf ekki annað en að kynnast hinum háþróaða
jáningarmáta Maória, i söngvum og sögum, til að sjá,
ive gamalgróin menning þeirra var. Þessar sagnir og
öngvar hafa borist til okkar yfir haf margra kyn-
loða.
Goðsagnir og þjóðsögur Maóría eru gæddar sterkri
)ersónusköpun, enda löng saga að baki. Það er frá
>essum söngvum og sögum, sem Ný-Sjálendingar
tafa þekkingu sína af venjum og siðum frumbyggja
slýja-Sjálands, frá þvi er fyrsti eintrjáningur þeirra
com þangað og þar til hvíti maðurinn tók sér þar ból-
festu.
í þessum ævintýrum, sem hér birtast, eru hægt að
sjá mismunandi sagngerðir.
Fyrst er ástarsaga Hínemóu, sem ef til vill er fræg-
ust af ástarsögum Maóría. Þrátt fyrir það, að Maórí-
ir voru herskáir, þá voru þeir rómantískir, og margar
sögur þeirra f jalla um ástina og um mikilvægi gift-
nga milli ættf lokkanna. Maóríar litu á það sem nauð-
syn til þess að friður héldist.
Auckland-hérað er mjög auðugt af sögum, gömlum
ag upprunalegum með sögulegum bakgrunni.
Maóríar trúa mjög á álfa og hulduvætti, og í þeim
sögum lærum við mest um daglegt líf þeirra og siði.
Ævintýrið um Kúa-Kúra er frá Norður-Auck-
and og líkist mörgum öðrum sögum um álfa, sem
löguðu sér líkt og menn, en þeir voru allir Ijóshærðir
>g margir Maóríar, sem eru Ijósir á hörund, telja'til
rændsemi við þá.
Með sögum sínum söngvum og Ijóðum hafa Maóríar
(agt óviðjafnanlegan skerf til menningar Ný-Sjálend-
|nga, bæði bókmennta og hljómlistar.
Þegar ég rakst á þessi ævintýri frá Maóríum, þá
'irtist mér í fljótu bragði margt minna mig á okkar
evintýri, sérstaklega ævintýrið um Kúa-Kúra og álf-
ina. Sökum fjarlægðar getur ekki verið um neinn
kyldleika að ræða, en mönnum getur dottið svipað í
lug, þótt langt sé á milli.
Maóriar hafa stundað landbúnað og fiskveiðar á
rumstæðan hátt eins og við um aldaraðir.
Svo vona ég að einhverjir hafi gaman af þessum
evintýrum.
Þ.M.
—