Þjóðviljinn - 17.06.1978, Síða 8

8 SÍÐA — ÞJÖÐVILJINN Laugardagur 17. júnl 1978
Birgit Nilsson fæddist á þjóðhátíöardegi Norðmanna
17. maí» fyrir nákvæmlega 60 árum, eða til að tenqia
fæðingarárið íslenskum atburðum: frostaveturinn
mikla. Hún segir, að hún haf i sungið síðan hún man ef tir
sér, en sá, sem mestan þátt átti í að breyta skánsku
stúlkurauli hennar í hámenntaðan sópran, hét Jósep
Hislop, söngkennari Konunglegu Akademíunnar í Stokk-
hómi. Hún byrjaði að syngja með umræddri Akademíu
(hlutverk Agöthu í „Töf raskyttum" Webers) og vakti ó-
mælda hrifningu. Síðan rak hvert frægðarhlutverkið á
fætur öðru. Nefnum nokkur dæmi.
Teikning og texti: Ingólfur Margeirsson
Húni söng við Stokkhólmsóperuna
1947-51, við Glyndebourne í Eng-
landi 1951, Beirút 1954, Munchen
1955, Hollywood Bowl.Buenos Air-
es og Flórens 1956, Covent Gard-
en í London 1957, Mílanó (La
Scala), Napólf, Vin, Chicago og
San Francisco 1958, Metrópólitan
i New York 1959 o.s.frv., o.s.frv. í
dag er Birgit Nilsson með stærstu
óperusöngkonum heims, og
kannskí besti hádramatiski sópr-
an sem uppi er. Hádramatiskur
sópran? Kannski mætti heldur
segja: sú óperusöngkona, sem
túlkar best hádramatiskar óperur
eins og verk Wagners. „Hetju-
sópraninn” eöa valkyrjan.
Svo kemur hún manni fyrir
sjónir eins og húsmóðir úr Breið-
holtinu. Róleg og hýr, hvunndags-
iega klædd og brosir góðlega i all-
ar áttir. Vantar bara innkaupa-
töskuna undir arminn. Það eina,
sem afsannar Breiðholtskenning-
una er lopapeysu- og hraunker-
amikbæklingurinn, sem hún er
með i hendinni.. Hún ef nýkomin
af fyrstu æfingu meö Sinfóniu-
hljómsveitinni, og situr i einu af
þessum andlausu bakherbergjum
Laugardalshallarinnar. Mér
finnst tilhlýðilegt að spyrja fyrst,
hvort þetta sé i fyrsta skipti sem
hún sé á Islandi.
— Já, og mér finnst úskaplega
gaman að koma hingað. Það hefur
alltaf verið gamall draumur minn
að koma til tslands. Ég vona að
— Excuse me. Do you speak
English or pratar Ni svenska?
Birgit segist prata svenska.
Kristinn kemur inn, tekur i hönd
hennar og kynnir sig. Spyr hvort
hana vanhagi um eitthvað og
hvort hún hafi hitt ráöamenn
Listahátiðar. Birgit segist ekki
hafa hitt neinn siöan hún kom
hingað, nema blaöamenn. Rekur
upp stuttan og hvellan hlátur.
Kristinn lætur ekki slá sig út af
laginu. Hann dregur upp nafn-
spjald sitt og ritar á það galdra-
þulur, sem opna munu allar dyr i
Reykjavlk. Réttir henni siðan
spjaldið og spyr, hvort það sé
eitthvaö sem hann geti gert fyrir
hana. „Já,” segir Birgit, „gæti
ég mögulega fengið tvo miða á
konsertinn minn annað kvöld?”
Snýr sér siðan aö mér og segir
hlæjandi: „Þetta fer nú alvég
með hann.” En Kristinn ef
heimsmaður og óperusöngvari.
Hann nóterar þarfir sópransins,
kinkar kollinum og kveður með
glæstri handahreyfingu. Við snú-
um okkur aftur að viðtalinu.
— Það hefur verið skrifað i
blöðum, að Gab^el Chmura, sem
stjórnar Sinfóniuhljómsveitinni á
tónleikum þinum, sé uppáhalds-
stjórnanái þinn?
— Einn af uppáhaldsstjórnend-
um minum, leiðréttir Birgit mig.
Hann er mjög ungur og mjög eíni-
legur. Ég hef mikla trú á honum.
Þótt ótrúlegt megi virðast, þá er
V alkyrj an

'fafa /4?g
ég fái að sjá sem mest af þessu
fallega landi ykkar. Hún horfir út
um gluggann. Mér list ekkert á
blikuna. Er hún að gera grin að
mér? Fyrir utan rúðuna djöflast
rigningin i forinni og mölinni. Ég
herði upp hugann og spyr, hvort
það sé ekki óvanalegt að hún,
Wagner-túlkandinn, syngi italskt
ariuprógramm á islandi.
— Nei, nei, alls ekki, segir hún
oghorfir brosandi á mig. Þetta er
undir ýmsu komið. Til að syngja
Wagner þarf miklu stærri hljóm-
sveit en hér er. Ég hef þar að auki
sungið mikið af itölskum arium,
ekki sist á Italiu. Hún telur hratt
upp ýmsa konsertsali, sem blaöa-
manni mistekst gjörsamlega að
hripa niður.
— Er það einhver sérstök tón-
list, sem þér þykir skemmtilegast
að syngja? <Ég iðrast strax
spurningarinnar; alltof einföld og
venjuleg.)
Birgit lætur ekki á neinu bera.
Hvað skyldi hún hafa fengið þessa
spurningu oft?
— Mér finnst skemmtilegast að
syngja sem fjölbreytilegasta tón-
list. Að syngja ekki það sama of
lengi i einu. Skipta um efnisskrá
og hlutverk sem tiðast. Annars er
ég afskaplega hrifin af itölskum
óperum. Nú, svo náttúrulega
Wagner. Þegar ég kom fyrst til
USA, byrjaði ég strax aö kyrja
þessa vanalegu Wagner-dagskrá
mlna, en komst fljótt að raun um
að þeir eru ekki svo Wagner-in-
spireraðiri Amerikunni. En þetta
hefur breyst, þeir eru byrjaðir aö
hlusta á hádramatiskar óperur
þar núna. *
Núna kemur Kristinn Hallsson i
dyrnar.
úr Breiðholtinu
hann einn af uppáhaldsstjórnend-
um minum, þó svo við höfum
aldrei unnið saman áður. Ég hef
margsinnis heyrt hann stjórna
áður, og hef hrifist gifurlega af
hæfileikum hans. Það er gaman
að vinna með ungu og efnilegu
fólki, en ekki bara syngja undir
stjórn heimþekktra og gamal-
æfðra hljómsveitarstjóra.
— Eftir fyrsta söngsigur þinn
gerist þú mjög fljótlega Wagner-
söngkona og túlkandi hádram-
tiskra verka. Hvers vegna?
— I fyrsta lagi sló ég ekki i
gegn á einni nóttu. Ég byrjaði að
syngja að ráði opinberlega 1946,
og fékk þá ágætar viðtökur.
Frama minum skaut aldrei upp
með eldingarhraða. Ég hafði á-
vallt hugsað mér aö vera sænsk
söngkona fyrst og fremst. En
frægðin kom hægt og sigandi, og
einn daginn vaknaði ég upp við
þaö aö veraorðin alþjóölegt nafn,
sem stóö á efnisskrám um allan
hnöttinn. Satt aö segja baröist ég
talsvert gegn þessari þróun, ég
hafði ekki þá trú á sjálfri mér,
hélt aldrei að ég gæti oröiö alþjóð-
iegt nafn. Þetta stafar kannski af
þvi, að ég er fædd uppi i sveit á
Skáni og er bændastúlka I mér.
En hjólin tóku að snúast, og það
varð ekki aftur snúiö. Nú, i öðru
lagi, þá, hvers konar söngvari eða
söngkona verður úr manni? Það
er hin meðfædda rödd, sem sker
aö mestu leyti úr um það. Ég var
sópran og þjálfaði þá rödd upp.
Þar aö auki var litiö um sterka
sóprana; það var rödd á aftur-
haldi, ef þannig er hægt ab taka til
orða. Svo þannig varð söngrödd
min til. Hins vegar njóta sópran-
söngkonur kannski meiri aðhalds
og vekja meiri eftirtekt, þvi þær
eru tiltölulega fáar, og tónlistin,
sem þær túlka, eins og Wagner,
þykir sú háþróaöasta, sem kven-
rödd syngur.
— Þú hefur sungið konserta,
óperur, sungið inn á hljómplötur,
I sjónvarpi o.s.frv. Hvaða söng-
vettvangur er I mestum metum
hjá þér?
— Ég get sagt þér strax, að ég
hata að syngja i sjónvarp. Burt-
séð frá þvi, þá likar mér söngur á
öllum sviðum. Kannski uppá-
halds söngvettvangurinn sé kon-
sertinn og óperan. Annars er
þetta svo mismunandi. Aðalatrið-
ið er, að maður haldi góða tón-
leika. Þá skiptir minna máli
hvert formið er, eöa hvar tónleik-
arnir eru fluttir. Ég er t.d. ný-
komin úr tónleikaferð um Asiu.
Söng i Japan, Suöur - Kóreu, Per-
siu og fleiri löndum. Þá er aöalat-
riðiö þar sem annars staðar, að á-
heyrendur hafi skemmtun af.
Manneskjur, sem skilja kannski
ekki orö af þvl, sem mabur syng-
ur eða talar, en fær einhverja
huglæga tilfinningu, er þaö hlýöir
á sönginn. Ef þetta tekst að min-
um dómi,er ég ánægð.
— Fyrsta opinbera heiðurstitil
þinn hlaustu 1954, þegar þú varst
gerð að konunglegum hirðsöngw
ara. Hvernig lagðist það I þig?
— Jú, hvað á ég aö segja. Mjög
vel. Þaö finnst sennilega öllum
skemmtilegt að hljóta tign og
frama. Eftir það hefur verið hlað-
ið á mig allskonar heiðursnafn-
bótum og titlum. Birgit telur upp :
Hirðsöngkona i Austurriki, Bæj-
ern. Doktorstitill i Boston; heið-
ursmeðlimur i London, Wiener
Stadt Opera, og I Musikaliska
Akademien i Stokkhólmi. Blaða-
maöur þarf að hafa sig allan við
til að geta skráð alla titla og heið-
ursnafnbætur, sem Breiðholts-
frúnni hefur áskotnast. Nú finnst
undrituðum kominn timi til að
færa sig upp á skaftið.
— Ertu primadonna, Birgit?
Svarið vefst fyrir henni eitt
augnablik.
— Ja, hvað á ég að segja. I eig-
inlegri merkingu þýðir prima-
donna hin fyrsta kona, þeas. aöal-
kvenhlutverk. Ég get svaraö þvi
með góðri samvisku, að ég hef oft
sungið aöalhlutverk i óperum, og
þvi talist primadonna I þeim
skilningi. Hins vegar leggja flest-
ir, ekki sist Skandlnavar, allt
aðra merkingu I orðið. Eitthvað
mjög neikvætt. Hvort ég sé þann-
ig, veröa aörir en ég að dæma
um. Annars er timi prlmadonn-
anna libinn. Aður fyrr voru betta
fyrirferðarmestu persónur álfunn>
ar. óku um meginland Evrópu I
eigin Iestum og lifðu á kampavini
og konfekti. Þeim var borgað
meira fyrir eina tónleika en þjóð-
höfðingi fékk i árslaun. Þaö er
reyndar til saga af einni prima-
donnu, sem fjallar einmitt um
þetta. Hún var einhvern timann
spurð, hvort henni þætti ekki ein.
kennilegt, að óperusöngkona
fengi hærri laun en sjálfur þjóð-
höfðinginn. Þá svaraöi hún:
„Setjiö hann þá upp á svið og látið
hahn syngja.”
Sjóðandi klukkuhlátur brýst út
úrBirgit.Ég spyr hana, hvort hún
sakni ekki þessara gömlu tima,
þegar primadonnur voru prima-
donnur.
— Nei, ef maður á að geta hald-
ið tónleika verður að fara varlega
I einkalifinu. Þetta er eins og hver
önnur vinna. Til að geta sinnt
henni verður maður að geta lokað
dyrunum. Það er ekki hægt að
standa i látlausum veisluhöldum
og kampavinsdrykkju á milli
tónleikahalda. Þá missir maður
fljótt röddina. Hinsvegar verðum
við söngvarar að standa I sviðs-
ljósinu, einnig utantónleikannatil
að halda nafni okkar fersku. Fjöl-
mjölarnir krefjast þess, og viö
höfum oft þvi miður ekki efni á að
draga okkur út úr allri auglýs-
ingastarfsemi, sem þessu er sam-
fara. Þetta er bölvuð nauðsyn.
Nödigt ondo. Sama giidir um
kunningja og vini. Maður kemur
sifellt i nýjar borgir og eignast
nýja vini og hittir gamla. Aö lok-
um biður alltaf hjörð eftir manni,
þegar maður skýtur upp kollinum
á hverjum stað. Þá verður maöur
aö útskýra fyrir fólki að ekki sé á-
vallt timi fyrir hendi að sinna öll-
um. Og enginn heldur að maður
eigi einmitt viö sig. Þetta getur
orðiö dálitið hvimleitt stundum.
En sannir vinir vita, hvenær
maður vill vera i friði.
Blaðamaður tekur þessi orð til
sirj-þakkar fyrir viötaliö og heldur
út i forina.
—IM
Rætt við Birgit Nilsson óperusöngkonu