Þjóðviljinn - 23.07.1978, Qupperneq 5

Sunnudagur 23. júli 1978 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 5
af eríendum vattvangi
Fyrir skemmstu bár-
ust þau tiðindi, að aust-
ur-þýskur hagfræðing-
ur og marxisti, Rudolf
Bahro, hefði verið
dæmdur i átta ára fang-
elsi i Austur-Berlín.
Dómur þessi kom mjög
á óvart, þvi almenning-
ur hafði alls ekki fengið
að vita um að réttarhöld
væru hafin i máli hans.
Málið átti bersýnilega
að fela i ,,myrkri og
þoku”.
Leiðtogar SED: Honecker, Ulbright, Willy Stoph. Bahro vann fyrir þeirra flokk I
aldarfjórbung.
Rudolf Bahro: kerfið er ekki fært um að leiðrétta sig
sjálft.
Marxísk gagnrýni metin
til landráda í DDR
Bahro hefur reyndar setiö i
fangelsi i tiu mánuði eða siðan i
ágúst 1977. Nú hefur hann verið
dæmdur fyrir landráð. Sök hans
er sú, aö hann hefur gefið út
marxiska skilgreiningu á ásig-
komulagiog þróunarmöguleikum
hins austurþýska samfélags.
Ýmsum þeirra sem lesið hafa
bókina hefur meira að segja fund-
ist að Bahro sé sérlega rétttrúað-
ur marxisti i mörgum greinum.
Átta ár fyrir bók
Sú bók sem Rudolf Bahro er
dæmdur fyrirkom út i fyrra á for-
lagi vesturþýsku verkalýöshreyf-
ingarinnar. Bókin heitir „Val-
kosturinn — framlag til gagnrýni
á þeim sósialisma sem til er”.
(Þess skal getið að formúlan
„sósialismi sem til er i raun og
veru” er sovésk og austur-
evrópsk, með henni vilja austan-
menn minna vestræna villumenn
á marxisma á að það sé auðvelt
að smiða fallegar kenningar en
ekki sé mark á öðru takandi en
þvi sem til er). Rudolf Bahro
gerði starfsbræðrum sinum 1
þeirri stofnun, sem hann vann
við, grein fyrir hugmyndum sin-
um á hreinskilinn hátt, sem og
þvi, aöhannhefði reyntað fá bók-
ina birta á forlagi i DDR, en ekki
fengið. Eftir að bókin kom út átti
Bahro viðtal við vesturþýska
vikublaðið der Spiegel og
skömmu seinna var hann hand-
tekinn. Meðan hann sat i gæslu-
varðhaldi tókst honum að eiga
annaö langt viðtal við sjálfan sig
og smygla þvi út fyrir. En hinn
strangi dómur mun að likindum
koma i veg fyrir að þessi marxisti
fái að verja skoðanir sinar f riki
sem leggur nafn Karls gamla
Marx við hvern tittlingaskit á
degi hverjum.
Langur ferill í
flokknum
Vegna útgáfu bókarinnar er
Bahro dæmdur fyrir „samstarf
við erlend riki”. Ferill hans er
reyndar þeirrar tegundar, að
mjög þætti til fyrirmyndar þegn-
um Þýska alþýðulýöveldisins.
Bahro er ungur maður, fæddur
1935. Arið 1952 verður hann bið-
meðlimur I hinum rikjandi flokki,
SED, og fúllgildur meðlimur 1954.
Siðan lagöi hann stund á heim-
spekinám og vann að blaða-
mennsku við stúdentablöð og
fyrir verkalýðsfélögin. Siðan 1967
hefur hann veriö framarlega i
hópi hagfræöinga sem starfa inn-
an iðnaðarins.
Bók hans, sem út kom i Vest-
ur-Þýskalandi i 80.000 eintökum,
er lýst sem landráðaverki m.a.
vegna þess aö hún er að verulegu
leyti byggð á hagskýrslum. En
það er mikill siður bæði i Aust-
ur-Þýskalandi og Sovétrikjunum
að gera ótrúlega mikinn hluta af
venjulegum skýrslum um gang
framleiðslunnar að einskonar
leyndarmálum. Með dómnum
yfir Rudolf Bahro er bersýnilega
verið að gefa sérstaka viövörun
ætluð vestrænum blööum né held-
ur fjarlægum heimspekingum,
heldur beinir hann máli sinu beint
til forystu- og ábyrgöarmanna i
rikiskerfi og flokkskerfi i DDR.
Og haft er fyrir satt, að rit Bahros
gangi þar manna i milli i endur-
sögn, enda þótt það gæti verið
hættulegt starfsframanum að
vera staðinn að þvf að eiga slika
bók.
Vel skjalfest gagnrýni Bahros
og raunpólitisk markmið hans
eru sögð lyfta verki hans veru-
lega upp yfir þá gagnrýni á kerfið
Bók hans heitir „Valkosturinn....
þeim, sem reyna vilja aö beita
marxiskum fræðilegum rökum á
ófegraðar upplýsingar um ástand
efnahagslifsins. Eitt af þvi sem
hinn austurþýski dómstóll gerir
til að niðra persónu Bahros og
draga úr gildi hans sem sósialisks
gagnrýnanda er það, að i greinar-
gerðfyrir dómnum er þesshvergi
getið að Rudolf Bahro hefur i 25
ár verið virkur og ábyrgur félagi i
hinum rikjandi flokki, SED.
Þekkir sitt heimafólk
En þótt austurþýsk blöð hafi
þagað um mál Bahros — að
undanskildri tilkynningu um dóm
sem þegar hefur verið upp kveö-
inn — og þótt þess sé þar hvergi
getið hver ferill hans hefur verið,
þá verður framlag þessa manns
ekki með neinu móti tekið út úr
austurþýsku samhengi. Bahro
þekkir sitt samfélag ofur vel
„innan frá” og gagnrýni hans er
mjög vel skjalfest og laus við há-
værar alhæfingar. Hún er hvorki
sem bókmenntamenn og heim-
spekingar hafa látið frá sér fara.
Sumir bera verk hans saman við
umdeilt skjal sem vesturþýska
vikuritið Spiegel birti nálægt ára-
mótum og taldist samið af leyni-
legum hópi innan SED, sem kall-
aðist „Samband þyskra lýöræðis-
sinnaðra kommúnista”. En bók
Bahros er talin laus viö þann
slagorðaflaum sem gerði fyrr-
nefnt skjal tortryggilegt i augum
margra, einnig hins þekkta aust-
urþýska visindamanns, kommún-
ista og andófsmanns, Roberts
Havemanns.
Getur kerfiö breyst?
Gagnrýni Bahros á ýmislegt
sameiginlegtmeðþeirri gagnrýni
sem Evrópukommúnistar hafa
haft í frammi á „þann sósialisma
sem til er” — og er hann þeim þó
ekki sammála t.d. i málsvörn
þeirra fyrir margra flokka kerfi
— einnig I sósialisma. Bahro
hefur fyrst og fremst hugann við
efnahagslega veikleika hins aust-
urþýska samfélags, við það sem
til þarf til að það geti tekið veru-
legum efnahagslegum framför-
um. Gagnrýni hans beinist þá
gegn ráðandi stofnunum flokks og
rikis. Sá skortur á lýðræði, frelsi
og jafnrétti sem i þessum stofn-
unum rikir endurspeglast i þvi
samfélagi sem flokkurinn, SED,
hefur tekiö forystufyrir. Og fylgir
þessu firnaleg sóun, eins og
Bahro rekur itarlega, skrif-
finnskuspilling og bæling frum-
kvæðis og sköpunarhvatar vegna
tilhneiginga kerfisins til að
stimpla ýmisleg nýmæli i stjórn-
un sem tilræði við rikið. Bahro
telur, að bygging hins austur-
þýska samfélags sé oröin það
steinrunnin, að það geti ekki
endurnýjað sig.
Þessa hugsun oröar hann si
sona: „Vegna einokunarbygging-
ar sinnar og vélræns starfsstils
geta hinarpólitiskustofnanir ekki
breytt sér sjálfar með virkum
hætti”.
Þetta er svipuð hugsun og er
efst á baugi hjá þeim vestur-
evrópskum marxistum sem hafa
gagnrýnt hina austurevrópsku
reynslu: að þvi kemur, að einmitt
„alræði öreiganna” (m.ö.o. vald-
einokun flokksforystunnar) leiðir
til þess að ekki eru lengur virkir
þeir samfélagsþættir, sem sjá til
þessaðsamfélagið geti „leiðrétt”
sjálft sig.
Hugsanlegar leidir
Bahro sér ekki aðra lausn en að
rjúfa valdeinokun hins rikjandi
flokks og stofna ný samtök
kommúnista, sem yrði lyftistöng-
in i þvi að breyta efnahagskerf-
inu.
Eitt einkenni þess sósialiska
samfélags sem Bahro vill keppa
að, er það, að reynt er aö brjóta
niður vegginn sem skriffinnska
valdeinokunarinnar hleður á milli
stjórnenda og „óbreyttra”. Hann
vill til dæmis fara i fótspor Kin-
verja, sem hafa reynt að senda
skriffinnana i likamlega vinnu og
láta verkamennina stjórna á
meðan (hvaðsem verður nú undir
stjórn Húa Kúo-fengs). Bahro lit-
ur vonaraugum til menningar-
byltingar sem hann vill etja á hin
kapitalisku einkenni rikissósial-
ismans. Bahro vill og lita á s jálf-
stjórn verkamanna eins og hún er
iðkuð i Júgóslaviu sem möguleika
fyrir Austur-Evrópulönd til að
þokast nær sósialisma.
Gegn neysluhugsjón
Þrátt fyrir stirðan gang efna-
hagskerfisins i DDR á ýmsum
sviðum hafa meðallaun austur-
þýskra verkamanna farið veru-
lega hækkandi á sl. áratug. I þvi
samhengi ber Bahro fram gagn-
rýni sem likist mjög þeirri sem
vestrænir marxistar hafa borið
fram á hugsjónir „neysluþjóðfé-
lagsins”. Hann ásakar þá ráða-
menn sem nú sitja, um að hafa
ekki upp á neitt annað að bjóða en
aukna einkaneyslu (sem um leið
er þeim annmörkum háð að
haltraá eftir þeirri vesturþýsku).
Bahro rekur það, hvernig þessar
neysluhugsjónir, sem eiga sér
sinn hápunkt i einkabilnum, ein-
angri verkamenn og sundri þeim
sem „privatneytendum” ogverði
harla litið svigrúm afgangs fyrir
hugsjónir sósialismans.
Vill ekki fara
Það hefur verið nokkur siður i
DDR að undanförnu, að láta póli-
tiska fanga lausa eftir svo sem
tveggja ára fangavist og leyfa
þeim að fara til Vestur-Þýska-
lands? greiða Vestur-Þjóðverjar
um 50.000 mörkfyrir hvern mann
sem I þessum sérstæðu viðskipt-
um lendir. Hinsvegar hefur
Rudolf Bahro marglýst þvi yfir,
aðhann vilji ekki taka þátt I þess-
um viðskiptum, og vilji hann vera
áfram i DDR og berjast áfram
fyrir sinum skilningi á samfé-
laginu og nauðsyn þess. Bahro
vill m.ö.o. ekki deila örlögum
með skáldunum Biermann og
Kunze eða prófessor Seiffert,
áður yfirmanni Alþjóðaréttar-
stofnunar Akademiu DDR — sem
allir hafa farið — eða verið
neyddir til að fara — i útlegð til
Vestur-Þýskalands.
Robert Havemann var áður til
nefndurj kommúnisti sem Hitler
dæmdi til dauða, var rekinn frá
kennslu við háskóla i Vest-
ur-Berlín fyrir róttækni og frá
kennslu og visindastörfum i Aust-
ur-Berli'n fyrir annan skilning á
marxisma en þann sem ráða-
menn hafa. Hann hefur komist
svo að orði um þá bók sem Rudolf
Bahro hefur nú fengið átta ára
fangelsi fyrir:
„Bahro er mjög merkur maður
að minu áliti og bók hans hefur
mikla fræðilega þýðingu. Pólitisk
áhrif uppgjörs hans við
DDR-sósialismann munu ekki
likjast þórdrunum. Gagnrýni
hans verkar hægt. En það er eng-
inn vafi á þvi, að rödd hans
verður talin einkar þýöingarmikil
i sögu verkalýðshreyfingar sam-
timans”
áb. tóksaman.