Þjóðviljinn - 23.07.1978, Side 11

Sunnudagur 23. júll 1978 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 11
Loadlng Bay
Ground Level
Lyttelton and Olivier Entrance
: **
-Ch
Hér sjáum við þverskurð af einni
hæð hússins. í>ar sem stendur 24
er Cottesloe leikhúsið, sem hægt
er að breyta að vild, en nr. 10 er
áhorfendasalur Lyttelton, 11 er
sviðið og 12 og 13 rými fyrir leik-
myndir. 23 er hringpallurinn á
Oliver leikhúsinu, 22 er op niður I
leikhúsið til að gefa birtu i
búningsklefana I kring. 18 og 19
eru æfingasalir, 17 og 20 vinnu-
salir fyrir leikmyndir. 7, 8 og 9
eru anddyri.
sjálft sviðið og er þetta svið mikið
notað þegar erlend leikhús koma
með gestaleiki til London. betta
leikhús er, eins og nær öll bygg-
ingin, með ómáluðum stein-
veggjum og gifurlegum fjölda
ljóskastara, sem allir eru tölvu-
stýrðir. Þessir 540 kastarar i
Lyttelton eru stilltir fyrir hverja
sýningu og þarf ekki að hreyfa á
milli sýninga þótt mörg verkefni ,
séu I gangi þar í einu.
Oliver — opið svið
I Oliver leikhúsinu er helsta
leiksvið hússins nefnt eftir
Laurence Olivier, sem var fyrsti
leikhússtjóri Þjóðleikhússins
(1962-1973) eöa á meðan það
starfaði enn i Old Vic leikhúsinú.
Þetta svið er helsta stolt hússins,
tekur 1160 áhorfendur. Sjálfur
segir Olivier að eftir aö Lasdun
hafi gert stjórn leikhússins ljóst
að ekki væri hægt að hafa aðal-
svið hússins algerlega hreyfan-
legt, hefði hugmyndin um þetta
hálf-hringsvið kviknað. Svið, sem
sameinaði það besta úr leiklistar-
sögunni og það besta sem nútim-
inn þekkir, svið sem er tæknilega
fullkomið en byggir jafnframt á
sérstöðu leikhússins, — leikaran-
um sjálfum. Fjarlægðin á milli
leikara og áhorfanda er næstum
engin, sviðsopið ekkert — aðeins
kringlóttur pallur fyrir leikarann
að leika á með óskilgreindu rými
aftan við og til hliðar til að leika á
ef vill og áhorfendur i hálfhring
við fótspor leikarans.
Ungi maðurinn sem sýndi okk-
ur leikhúsið, hafði mörg orð um
fullkomna tækni þessa leikhúss.
Ljósakerfið er tölvustýrt og er
svo fullkomið að hversu rækilega
sem leikarinn þvælir með textann
sinn á það að geta fært sig fram
og aftur i leikritinu. Hver kastari
getur „munað” allt að 300 ljósa-
breytingar og stundum fannst
manni (á leiksýningunni) að ljós-
in breyttust næstum viö hvert orð
sem sagt var á sviðinu. Hvort
þessi tæknifullkomnun auðveldar
leikaranum eða gerir honum
erfiðara fyrir læt ég ósagt, eða
hvað skyldi gerast ef leikarinn
gefur stikkorð sem alls ekki er til
i handritinu? Ungi maðurinn
hafði svar við þessu — tveir ljósa-
menn eru alltaf til vara tá að
grípa inn I tæknina þegar þörf er
á mannlegu hugviti til að keyra
sýninguna áfram. Og þá vaknar
spurningin, ef það þarf hvort eö
er að hafa tvo ljósamenn á sýn-
ingunni — er þá ekki alveg eins
gott að þeir stjórnibara ljósunum
sjálfir upp á gamla mátann? En
þetta er nú kannski ihaldsemi i
mér, en ég get ekki gert aö þvl að
ég hræðist of mikla tækni I leik-
húsi. Kvikmyndahús og bló geta
boðið upp á slikt (og kannski lika
miljónaþjóðir eins og bretar) en
það veröur aldrei hún sem gerir
gæfumuninn. Og ef hún verður til
þess aðauka álagið á leikaranum
ogfærahann fjær áhorfandanum,
þá er hún ekki lenggr til góðs.
Hringpallurinn sein er leiksvið-
ið I Oliver er útbúinn með
lyftum, sem geta hækkað og
lækkað hluta sviðsins. Þetta
kerfi er lika tölvustýrt, en
eftir þvi sem leiðsögumáður
minn um leikhúsið sagði, er
þessi tölva óvinnufær ennþá —
hún fæst ekki til að starfa og eng-
inn veit af hverju. Á hverri nóttu
að lokinni ieiksýningu tekur hóp-
ur manna til við aö reyna að
koma fyrir haná vitinu, en það
hefur ekki tekist ennþá. Að sjálf-
sögðu er hér um að ræða tækniút-
búnað sem hvergi annarsstaðar
er til i heiminum og þvi erfitt að
sjá fyrir hvernig hann muni reyn-
ast. Þvi mun aöeins tlminn skera
úr um hvort unnt verður að fá
tölvuna til að láta að stjórn, eða
hvort hún ætlar að verða
duttlungafyllsta primadonna
leikhússins i framtiðinni.
Hljómburður I Oliver leikhús-
inuhefur verið nokkuð gagnrýnd-
ur, sagði mér leikhúsfólk I
London, en allt loftið i áhorfenda-
salnum er „laust”, þ.e. hægt er að
stilla flekana og reyna sig áfram
meðhljómburöinn. Það mun hafa
sannast hér sem marga grunaði,
að hljómburð er býsna erfitt að
reikna út fyrirfram, þótt likan
liggi fyrir, en núverandi leikhús-
stjóri,Peter Hall, mun hafa lofað
þvi I breskum blöðum, að
skammt sé i að hinn æskilegi
hljómburður I Oliver leikhúsinu
finnist,
Gagnrýni á gjaldþrots-
timum
Það kostaði 17 miljón pund (aö
mestu greitt af rikinu) að byggja
leikhúsið. Breska rikið hefur ver-
ið i miklum fjárkröggum undan-
farin ár og það fer ekki hjá þvi að
mennhafi gagnrýnt þau f járútlát,
sem byggingin hefur krafist af
rikinu. Of mikil yfirbygging á
stofnuninni, of mikið lagt i tækni-
undrið segja sumir — of litið af
peningum ferútlsveitirnar af þvi
fé sem varið er til menningamála
segja aðrir.
Ýmsir hafa lika gagnrýnt að
svo mikið fé skuli vera lagt i
tæknina, og segja að hér sé ekki
um svo mikinn vinnusparnað að
ræða (eins og forsvarsmenn leik-
hússins segja) þvi að þótt tæknin
geri mönnum kleift að skipta um
svið á augnabliki, þá þarf alltaf
að hafa sviðsmenn til vara, ef
eitthvað ber út af. „Eini munur-
inn er sá að nú geta tæknimenn-
irnir setiö I kaffi alla sýninguna á
enda”, sagöi leikari nokkur og ég
sel þet ta ekki dýrar a en é g key pti.
Á leiksýningu i Oliver
Til þess að fá miða á margróm-
aða sýningu I Oliver leikhúsinu
þurfti að mæta fyrir klukkan 10
um morgun. Fengum við siðustu
sætin i' húsinu, sæti rétt við
sviðið sem aðeins eru látin
snemma á morgnana. Ég beið
spennt eftir að sjá Makbeð
og frú leikin af Albert Finney
og Dorothy Tutin i þessu nýja
húsi. Og ég varð sannarlega
ekki fyrir vonbrigðum.
Auðvitað eru það leiksýningarnar
sjálfar sem skera úr um ágæti
eins leikhúss en ekki byggingin,
en það verð ég þó aö segja að
Oliver leikhúsið er eitthvert stór-
kostlegasta leikhús sem ég hef
komið I. Það er aldeilis ótrúlega
vel heppnað, — þrátt fyrir stærð
þess. Að sitja á meðal 1160
áhorfenda og finna samt þessa
miklu nálægö viö leikarann — sjá
frú Makbeð flytja nætursenuna
grafkyrra I sömu sporum á þessum
tóma palli — það var ógleyman-
legt.Og núkomuöllljósin að góðu
gagni, þvi leikmynd var engin,
enda býður sviðið ekki upp á það.
Ljósin breyttu sviöinu og
andrúmslo ftinu stööugt. 1 allri
þessari fullkomnun kom þó fyrir
atvik, sem öllheimsins tækniund-
ur geta ekki komiö i veg fýrir, —
atvik sem minnti mann þægilega
á að leiklistin er og veröur alltaf
list augnabliksins. Frú Makbeö
missti hárkolluna.
Eftir sýninguna á Makbeð fór
ekki hjá þvi aðmaður bæri saman
sýningu sem ég sá kvöldið áður
hjá Royal Shakespeare Company,
þar sem einnig var leikið á
kringlóttum palli, en hann var
bara inni á miðju rammasviðinu
á Aldwych leikhúsinu. Þvilíkur
munur að vera i Oliver leikhús-
inu, laus viö rammann og með
sýninguna svo að segja i kjölt-
unr)f|
l#vi má svo bæta við að i sliku
leikhúsi er ekki hægt aö hafa
öryggistjald fyrir sviðsopinu. All-
ar leikmyndir sem notaðar eru i
Oliver eru gerðar úr sérstökum
viði, sem ekki getur brunniö.
Reyndar hefur tilhneigingin verið
aö nota sára litla leikmynd af
hinu sigilda tagi og margir spá að
sú þróun muni halda áfram i
framtiðinni, ekki bara vegna hins
gifurlega kostnaðar við að smiða
stórar leikmyndir, heldur ekki
siður vegna þess að leikhúsið mun
i framtiðinni byggja æ meira á
sérstööu sinni umfram sjónvarp
og kvikmyndir, list augnabliks-
ins, — list leikarans.
þs
Þjóðleikhúsið á bökkum Thamesár.
rii.pi i
Svona litur Oliver leikhúsið út. Hægt er að gera miklar breytingar á sjálfu sviðinu og inngönguleiðir á
sviðið eru fjöldamargar. Þegar leikið er fremst á sviðinu eru mest notaðar inngöngudyr sem eru
frammi i salnum undir áhorfendastúkunum. Aftast I sainum eru fjórar hljóðeinangraðar „stúkur” þar
sem leikstjóri, ljósamenn og annað starfsfólk geta fylgst meö sýningunni. í hverju sæti I salnum er há-
talarakerfi, sem hægt er að tengja heyrnartæki við og hlusta þannig á alla sýninguna túlkaða á viðkom-
andi tungumál. Er slikt einkum gert þegar stórir hópar útlendinga koma á sýningarnar.