Þjóðviljinn - 09.08.1980, Page 8

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 9.—10. ágúst 1980
Játvarður
Jökull
Júliusson,
Miöjanesi:
A fturámóti standa nú hátt i 1700 jarðir
mannauðar víðsvegar um land A þeim jörðum
er ekki framar nein ,,þungvæg” atkvæði að finna,
Aðalheiður. Þannig horfa þau við frá mínum
bæjardyrum, dæmin úr veruleikanum.
Hrollur vakinn í Aðalheiði
Þjóöviljinn birti grein 2. júli:
Byggöastefnu- og landbúnaöar-
„hrollvekjan”.
Þar er ,á feröinni fjölraddaö
neyöaróp úr hlunnförnu og undir-
okuöu fátækrahverfi þessarar
þjóöar, Reykjavik, eftir Aöalheiöi
Jónsdóttur.
Höfundurinn er hugrökk kona
og sést ekki fyrir viö aö verja li'til-
magnann. Eru mörg átakanleg
dæmi i þessari heilsiöugrein.
Reyndar er lesmáliö ekki á siö-
unni allri, en blaöiö styrkir mál-
staö höfundarins meö þvi aö birta
yfir þvera siðuna mynd af þessu
mergsogna fátækrahverfi, sem
,Jandsbyggðin” hefur mergsogiö
og arðrænt með pólitfskum ójöfn-
uöi og hverskonar yfirgangi laig-
ur en elstu menn muna.
Væri minnsti fótur fyrir fjarg-
viðrum þessum, væri hægt aö
vera veikur fyrir og samsinna
baráttu fyrir rétti litilmagnans,
einkum fyrirþá sem ekkert aumt
mega sjá.
En þaö verð ég aö segja og má
hver taka þ að e ins og hann vill, að
sumt i' málflutningi Aðalheiðar,
þaö kemur mér eins og hálf-dag-
blaðslega fyrir sjónir. Hug-
myndaheimur höfundarins er
næsta forvitnilegur. Þaö væri
ómaksins vert að komast að raun
um hverskonar stööu- og stéttar-
jarðvegi sá hugmyndaheimur er
samgróinn. Ég freistast til aö
kveða svo fast að oröi, aö brýna
nauösynberi til aö vita meö vissu
hverskonar lifsreynsluumhverfi
ber þroskaða ávexti af þessu Aö-
alheiðartagi.
Henni er meira en litiö niðri
fyrir. Kynngikraftur oröanna
minnir um sumt á sprengigos. Ég
hefi ekkert i' það aö ræöa viö hana
i hennar tóntegund, en vik aðeins
aöörfáum atriöum sem hún reyn-
ir aö gera hvaö mestu ósköpin lír.
Um sfmanri. Aöalheiöur heldur
fram aö Reykvíkingar muni
veröa beittir svæsnum órétti ef
simtalagjöld þjóöarinnar veröa
jöfnuð. Hún hyggur aö ástæöan sé
gunguskapur stjórnmálamann-
anna og ekkert annaö. Þaö er
þeirra að svara fyrir sig. Ég býst
hinsvegar viö þvi aö hvati þess ef
breytt verður til, þaö séu tækni-
framfarir og þær valdi þvi aö
gamla fyrirkomulagiö er þegar
oröiö gersamlega úrelt. Gamla
fyrirkomulagiö er ekki einasta
oröiö úrelt, heldur veldur þaö þvi-
liku misrétti hvaö simtalagjöld
varöar, aö öll almenn sannsýni
krefst þess aö bætt veröi úr.
Þaö hljóta aö koma tlmatak-
mörk á ódýrustu einingu (skref).
Enn munu ekki vera timatak-
mörk (eöa svo var til skamms
tima) á samtSum innan um-
dæma sjálfvirks sima, heldur er
samtaliö 1 „skref”. Innan þeirra
handvirku sveitasima-umdæma
sem enn eru til, kostar samtaliö
ekkert sér á parti hversu langt
sem þaö er. Þar er þó hægt að
biöja fólk aö hætta!
Hvorttveggja má kallast Urelt.
Þegar hringt er milli umdæma
sjálfvirks sima, þá ganga skrefa-
teljararnir vægðarlaust og telja
dýrskref. Þarna er oröiö of mikiö
ósamræmi. Umdæmin til sveita
stækka og umdæmi Stór-Reykja-
vikur er aö stækka risaskrefum.
Svo róttækar breytingar hljota aö
útheimta aö slmatöxtum veröi
breytt. Simamálastjórnin ætti að
fræöa okkur Aöalheiöi um hvort
svo er ekki. Þá mun koma i ljds
hvort það er hrollvekjandi and-
reykvisk byggöastefna sem ræö-
ur gerðum hennar þegar hún
ákveöur þjönustugjöld Landsim-
ans.
Aöalheiöur Jónsdóttir staðhæfir
i grein sinni, aö áformað sé aö
haga svo málum, aö helmingi
dýrara veröi aö tala i sima milli
húsa i Reykjavik, heldur en fyrir
okkur Utálendingana á lands-
byggöinni aö hringja til Reykja-
vikur. Mikiö þarf þetta þá aö
breytast frá þvi sem nú er.
Þvi miöur þekki ég ekki hvaö
innanbæjarsimtal (umfram-
skref) í Reykjavik kostar núna,
en ég get sagt Aöalheiði hvaö
alódýrasta sfmtal milli Reykja-
vikur og Króksfjaröarness kost-
aöi 30. mars siöastliðinn. Þar er
um .Jiandvirkt” simasamband
aö ræöa. Simtal viö „númer” i 3
minútur kostaöi kr. 417 + 92 sölu-
skattur = kr.: 509. Nú er þaö svo
og hefur lengi veriö, aö viðtalsbil
er 3 minútur. Fari samtal þaö
mikiö yfir, veröur óöara annaö
viðtalsbil og sfðan þriöja. ÞrjU
viötalsbil, 9 minútur, kosta 1.527
krónur, eöa kostuöu þaö i mars.
Ef stuðst er viö kenningu Aöal-
heiöar og viö gefum okkur fyrst
aö verö langllnusamtala veröi
helmingi minna en nú er, (764 kr.
fyrir 3 viötalsbil), en verö fyrir
innanbæjarsimtöl I Reykjavik
helmingi meira: kr. 1.527, þá má
hver trúa sem vill min vegna. Ég
hugsa aö ótti Aöalheiöar sé
ástæðulaus og ég held aö hdn ætti
aö velja sér einhvem sannferö-
ugri málatilbúnaö en þenna.
Um veruleikann. Þegar Aöal-
heiöur hefur lriíið sér af i grein-
inni meö umtaliö um simagjöldin
og tilheyrandi kenningu um „at-
kvæöavægi”, þá færist hún fyrst
fyrir aivöru i aukana og segir:
„Við skulum taka dæmi beint úr
veruleikanum: Sagt er aö 1700,
sautján hundruö, ibúöir á höfuö-
borgarsvæöinu séu i eigu bænda
eöa landsbyggöarfólks og þessar
IbUöir standi auðar mestallt áriö
nema þegar þeir eru aö leika sér I
borginni”. (Er dæmið um simann
eftir þessu ekki Ur veruleikan-
um?).
Þessi „veruleiki” er býsna
fróðleg frétt. Þaö væri svo sann-
arlega lærdómsrikt aö sjá skrána
yfir þessar 1700ibUöir sem standa
auöar og bændur eiga á höfuð-
borgarsvæöinu. Þessar 1700 ibúö-
ir hljóta aö vera á fasteigna-
skrám sveitarfélaganna á um-
ræddusvæöi. Varla eru þær I ein-
hverjum Hulduhólum ósýnilegar
og ótilkvæmilegar.
Opinberar fasteignaskrár segja
tilum hverjir eiga þær, eöa svo er
þar sem ég þekki til.
tbúaskrár eru birtar árlega og
ef ég veit rétt, þá rekja þær sig
eftir götum eftir stafrófsröö og
númeraröö. Meö þvi aö bera sam-
an fasteignaskrárnar og ibúa-
skrárnar i sveitarfélögunum á
höfuðborgarsvæðinu hlýtur að
mega finna þessar mannauöu
ibúöir sem Aöalheiöur segir aö
bændur eigi þar.
Ef Aðalheiður hefur ekki tima
eöa aöstööu til aö koma þessu i
verk sjálf, þá væri ráö fyrir hana
aö fá Félagsfræöideild Háskóla
Islands til þess ama. Hún hlýtur
aö vera þeim vanda vaxin og
mikiö má vera ef hUn hefur aldrei
aöhafst neitt ómerkara en aö
kanna þetta auöævasafn is-
lenskra bænda.
Annars efast ég ekki um aö
bændurhafakeypt 1700 fbUöireða
fleiri s.l. 30 ár eöa svo, einmitt á
höfuöborgarsvæöinu. En hitt
grunar mig, aö næsta fáar þeirra
standi mannauöar. Máliö er
nefnilega svo vaxiö, aö bændumir
eru fluttir I þessar ibdöir og eru
einmitt sjálfir orönir þessi , Jétt-
vægu atkvæði”, sem Aðalheiður
er rétt aö springa Utaf.
Afturámótistandanúhátt i 1700
jarðir mannauðar viösvegar um
land. A þeim jöröum er ekki
framar nein „þungvæg” atkvæöi
að finna, Aöalheiöur. Þannig
horfa þau viö frá minum bæjar-
dymm, dæmin úr veruleikanum.
Ég hlustaði á „beina linu” til
Sigurjóns oddvita i Reykjavik um
daginn. Ekki minntist ég þess aö
neinn einasti bóndi hringdi til
hans og fáraöist útaf fasteigna-
gjöldunum af eigum sinum i
Reykjavik, hvorki ibUöum né öðr-
um fasteignum.
Hinu tók ég vel eftir og mun
mörgum vera þaö minnisstætt, aö
kona ein i kaupstaö hringdi á
„beinni linu” til Snæbjarnar
vegamálastjóra. Hún sagðist eiga
jörö I sveit og væri sú jörö ,,auð
eins og vera ber”, sagði sú skýr-
mælta og orðhvata kona. Erindi
hennar við Snæbjörn vegamála-
stjóra var að klaga fyrir honum
bænduma þar i sveitinni fyrir aö
innheimta af henni sýsluvega-
gjaidvegna umræddrar eyöijarð-
ar. Auöheyrt var aö hún hafði
ekki gert sér þaö ómak aö kynna
sér aö sýsluvegagjald er lagt á i
sveitum samkvæmt fasteigna-
mati. Henni þótti nefnilega sjálf-
sagt aö fólkið i sveitinni borgaöi
gjöld vegna jaröar þar, enda þótt
eigandinn héldi jöröinni i eyöi og
létti engar byröar á sveitinni.
Ekki sér högg á vatni i ritsmiö
Aöalheiöar þó búiö sé aö vik ja hér
aö tveimur atriöum. Þo' veröur
staöar numiö þar sem komiö er.
15. júlI1980
Játvarður Jökull Júliusson.
Kjartan Ólafsson:
Sá góði þorskstofn
9 Nú I fyrrihluta ágúst höfum
við Islendingar veitt um 300.000
tonn af þroski, en þaö er það
aflamagn, sem Hafrannsókna-
stofnun lagöi til aö veitt yrði á
árinu öllu. Þessi mikli afli hefur
boristá land þrátt fyrir veruleg-
ar veiöitakmarkanir þaö sem af
erárinu, en frá áramótum tii 15.
þessa mánaðar hefur togurun-
um t.d. verib gert aö halda sér
frá þorskveiöum i 93 daga.
Sjávarútvegsráðherra hefur nú
lagt fram tillögur þar sem gert
er rdö fyrir 49 daga þorskveiöi-
banni togaranna i viöbót á tima-
bilinu frá 15. ágúst til loka árs-
ins. Þessar tillögur sjávarút-
vegsráöherra eru til umfjöllun-
arhjá helstu hagsmunaaöilum I
sjávarvegi, en þæreru reyndar I
meginatriöum i samræmi viö
hugmyndir, sem þeir sömu aöil-
ar höföu fallist á i febrúarmán-
uði s.l.
9 Fari svo að tillögur sjávar-
útvegsráöherra nú komi til
framkvæma þá veröur togur-
unum bannaö aö veiöa þorsk I
142 daga á þessu ári, eða i nær
fimm mánuði. Þrátt fyrir slikt
bann má ætla aö þorskafli i ár
veröi vart undir 380.000 tonnum,
en flestir munu sammála um aö
a.m.k. sé óhyggilegt aö veiöa
meira en 400.000 tonn af þorski,
og tillaga Hafrannsóknarstofn-
unar var sem áöur sagöi um
300.000 tonn. Hérer þvi úr vöndu
aö ráöa. öllum er ljóst aö hjá
verulegum aflatakmörkunum
veröur ekki komist, en höfuö-
máli skiptir aö þannig sé aö
þeim staöiö aö sanngrini sé gætt
með tilliti til mismunandi veiði-
aöferöa, t.d. milli togveiöa og
netaveiöa.
£ Nær fimm mánaöa þorsk-
veiðibann á ári er mikiö alvöru-
mál fyrir þau fjölmörgu byggð-
arlög þar sem togaraútgerö er
undirstaða atvinnulifsins, og
fyrir þaö fólk, sem þar hefur.at-
vinnu sina af veiðum og vinnslu.
Og ákaflega sýnist þaö hæpiö,
við núverandi aöstæður, aö
moka þorskinum á land á
skömmum tima þannig aö
vinnslustöövarnar hafi ekki
undan meö neinu sæmilegu
móti, en búa siöan viö þorsk-
veiöibann nær hálft áriö. Hér
þarf hófleg stjórnun aö koma til
og betri samræming veiöa og
vinnslu.
SÞaö er kvartað yfir
emmdum i okkar framleiöslu
á Bandarikjamarkaöi, og óneit-
anlega hlýtur aö hvarfla aö
mörgum aö tengsl kunni aö vera
milli þeirra kvartana og þeirrar
staöreyndar,aö ýmis frystihús
veröa i aflahrotum aö geyma
fiskinn i svo sem vikutima viö
misjafnar aöstæöur áöur en
hægter aö taka hann til vinnslu.
Hér þarf aö breyta nokkuö um
búskaparlag, bæöi aö draga úr
aflatoppum og auka vinnslugetu
frystihúsanna, ekki sist þeirra
sem best liggja viö miðum.
9 Þjóðviljinn hvetur ekki til
hömlulausra veiða á okkar mik-
ilvæga þorskstofni, en full
ástæöa sýnist hins vegar til aö
vara viö þeirri miklu svartsýni
sem ýmsir viröast haldnir varö-
andi framtlð þorskveiöanna hér
viö land. Störf okkar ágætu
fiskifræöinga ber aö þakka og
sannarlega hafa aövaranir
þeirra æriö oft átt fullan rétt á
sér.
9 Hitt blasir þó viö sem bein
staöreynd, að á árinu 1979 lagöi
Hafrannsóknarstofnun til aö að-
eins yröu veidd 250.000 tonn af
þorski. Niöurstaöan var hins
vegar 359.000 tonn. Ef ástand
þorskstofnsins heföi veriö jafn
slæmt og þeir svartsýnustu viija
vera láta, þá heföi sannarlega
mátt ætla, að Hafrannsóknar-
stofnun legði til lægri tölu á ár-
inu 1980 en tillaga hennar fyrir
árið 1979 hljóöaöi upp á, fyrst
aflinn á árinu 1979 fór heil
109.000 tonn framyfir. En sú
varð ekki reyndin á. Þrátt fyrir
109.000 tonna umframafla d ár-
inu 1979, þá hækkar Hafrann-
sóknarstofnun tillögur sinar
fyrir áriö 1980 úr 250.000 tonnum
áriö áöur i 300.000 tonn. Hér er
reyndar einnig á þaö aö lita, aö
heföi þróunin oröiö I samræmi
viö spár „svörtu skýrslunnar”
sem Hafrannsóknarstofnunin
sendi frá sér fyrir nokkrum ár-
um, þá væri þorskstofninn gjör-
samlega hruninn nú, svo mikiö
er búiö aö veiöa úr honum um-
fram þaö, sem þar var ráð fyrir
gert.
9 Þaðskalskýrttekiöfram aö
þetta er ekki sagt hér til aö
kasta rýrö á visindamenn okk-
ar, og þvi slður til aö boöa þá
kenningu aö á þá eigi ekki aö
hlusta. Þeirra þekkingu fleygir
fram, sem betur fer, en dskeik-
Ritstjórnargrein
ulir eru þeir auðvitaö ekki, og
verða tæplega i bráö.
9 Hafrannsóknarstofnun seg-
ir okkur nú, aö meö þvi að veiöa
aöeins 300.000 tonn af þorski á
þessu ári, þá getum við komiö
hrygningastofninum upp i
500.000 tonn á aöeins þremurár-
um, enhrygningarstofninn telur
Hafrannsóknarstofnun hafa
veriö 165.000 tonn á árinu 1978,
og tæp 300.000 tonn nú i byrjun
árs 1980. Auðvitaö væri þaö
æskilegt markmiö aö koma
hrygningastofninum i 300.000
tonn á árinu 1983, en allgóður
árangur gæti nú veriö i boði,
þótt svo hátt markmiö næöist
ekki aö fullu. Valiö stendur ekki
eingöngu milli algers hruns
þorskstofnsins og besta há-
marksárangurs i' uppbyggingu
hans.
9 Samkvæmt upplýsingum
Hafrannsóknarstofnunar er tal-
iö aö heildarstofnstærö þorsks-
ins (3ja ára fiskur og eldri) hafi
veriö 2,6 miljónir tonna fyrir 25
árum, á árinu 1955. Tiu árum
siðar var heildarstofnstæröin
komin niöur i 1,5 miljón tonn og
enn ti'u árum siöar áriö 1975 niö-
ur 11,2 miljón tonn. En „frá ár-
inu 1976 hefur heildarstofninn
aftur veriö i vexti”, segir á
blaösiðu 9 i 20. heftinu af tima-
riti Hafrannsóknarstofnunar-
innar, sem út kom fyrr á þessu
ári, og i þvi riti kemur einnig
fram, aö nú þegar sterki ár-
gangurinn frá 1976 er kominn
inn i' heildarstofninn, þá megi
ætla, aö heildarþorskstofninn sé
um 1,5 miljón tonna, eöa sá
sami og fyrir 15 árum. Þetta er
lika merkilegur fróöleikur, sem
kemur málunum viö. Hitt er svo
eölilegt áhyggjuefni, aö nú er
taliðaö, aöeins um 20% heildar-
stofnsins sé kynþroska fiskur.
9 Miöaö viö tillögur sjávarút-
vegsráöherra, er ráö fyrir þvi
gert, aö þorskaflinn i ár veröi
380.000-390.000 tonn. Þaö er at-
hyglisvert, aö á árunum 1965-
1974 meöan erlendar þjóöir
veiddu hér enn verulegt afla-
magn, þá var þorskaflinn
396.348 tonn til jafnaðar á ári,
eöa m jög álika og nú er ráögert.
Hins vegar var á þeim árum
mun meiri sókn i smáfiskinn en
nú er, og voru Bretarnir þar
verstir, og auk þess hefúr
möskvastækkun komiö til. A
þeim tiu árum sem hér var
minnst á 1965-1974, þá tókum við
Islendingar hins vegar ekki
nema rétt rúm 60% aö jafnaöi af
þeim þorski sem hér var veidd-
ur, nær 40% komu i hlut annarra
þjóöa. Hér er mikil breyting á
orðin til batnaöar. En þótt viö
veiðumnúeinirá Islandsmiöum
jafn mikiö magn af þorski og
var áöur veitt sameiginlega af
okkar skipum og þeim erlendu,
þá viröist þorskstofninn standa
þá sókn bærilega af sér.