Þjóðviljinn - 04.10.1980, Page 14

14 Slt)A — ^JÓÐVILJÍNN Helgin 4.- 5. október 1980.
Rætt við Guðnýju Guðmundsdóttur
konsertmeistara um vetrarstarf
Sinfóníuhljómsveitarinnar

Almut Rössler
Tónleikar
síðustu viku
Vetrarvertiö er þegar
hafin á tónlistarsviöinu.
SIBustu viku voru i þaB
minnsta fernir tónleikar hér
i bænum, sem vöktu mikla
ánægju, hver á sinn hátt.
John Speight söngvari og
tónskáld söng franska og
þýska músik viB undirleik
Sveinbjargar Vilhjálmsdótt-
ur, á KjarvalsstöBum. Þótti
mönnum þaB vandaöur
flutningur og allrar viröing-
ar veröur.
Þá var kominn hér
Strengjakvartett Kaup-
mannahafnar, sem er einn
besti músikhópur sinnar
tegundar á NorBurlöndum,
og lék Haydn,Nielsen og
Beethoven fyrir Kammer-
músfkklúbbinn. Var vita-
skuld mikill fengur aö hon-
um, ekki siöst þegar þess er
gætt,aöhér starfar nú enginn
islenskur kvartett og varla
von til þess á næstunni, þrátt
fyrirfrómar óskir. Eiginlega
hefur ekki veriö um slikt aö
ræöa aö gagni siöan Björn
Ólafsson var og hét, þó til-
raunir í þá átt séu auövitaö
geröar annaö veifiö.
Svo er Almut Rösslermeö
tvenna orgeltónleika, I
Kristskirkju, þar sem hún
lék barokktónlist og
Messiaen, og hreina
Messiaentónleika i
Dómkirkjunni. Rössler er
mjög kröftugur og
heilsteyptur listamaöur, sem
byggir leik sinn á traustum
grunni þekkingar og til-
geröarleysis.
Tónleikar
framundan
Tapiola barnakórinn frá
Finnlandi syngur i kvöld i
Norræna húsinukl. 20.30, og
á morgun kl. 17 i Háteigs-
kirkju.
1 Þjóöleikhúsinu á mánu-
daginn kl. 20 munu tónlistar-
menn og dansarar frá
Eistlandi flytja blandaö efni,
en meðal tónskálda á þeirri
efnsisskrá eru Brahms,
Sjostakovits og Meyerbeer.
Einnig veröur þar mikiö um
þjóðlagatónlist.
Danski pianóleikarinn
Anker Blyme veröur svo i
Norræna húsinu á miöviku-
dagskvöldiðkl. 20.30, ogmun
hann leika verk eftir
Beethoven, Debussy og
danska nútima tónskáldiö
Bernhard Lewkovits. Einsog
segir frá á öörum staö
veröur Sinfóníuhljómsveitin
með sína fyrstu tónleika i
vertrarseriunni, i Háskóla-
bióiá fimmtudagskvöldið kl.
20.30. Efnisskráin er al-
klassfsk: J.C. Bach, Haydn
og Brahms.
Félag
harmoniku-
unnenda
Félag harmonikuunnenda
hefur vetrarstarf sitt nk.
j sunnudag 5. okt. meö
skemmtifundi á Hótel Borg.
I vetur verður lagt kapp á
aö fá fremstu harmóniku-
leikara landsins til aö taka |
j lagið á skemmtifundum, i
j og munu margir þeirra lita j
| viö. Má þar nefna Ásgeir
I Sverrisson, Braga Hliöberg,
Gretti Björnsson, Jóhannes
Pétursson, Reyni Jónasson,
j Sigurð Alfonsson og örvar
j Kristjánsson.
Fundir veröa fyrsta
: sunnudag hvers mánaöar frá \
i kl. 3 til 5.
Sinfóniuhljóm sveitin hóf
vetrarstarfsemina fyrir nokkru.
Hefur hún aö undanförnu komiö
fram I nokkrum skólum og
leikiö efnisskrá sem miöast við
yngstu áheyrendur: Rossini,
Riöum ríöum og rekum, Fúsa
osfrv. Fyrstu almennu áskrif-
endatónleikarnir eru hinsvegar
á fimmtudaginn kemur, þ. 9,
október og verður þá flutt
dálaglegt prógramm i D-dúr
undir stjórn Jean-Pierre Jacqu-
illat, sem nú hefur veriö ráöinn
sjeffdrigent til þriggja ára.Ein-
leikari veröur Erling Blöndal
Bcngtson, f D-dúr cellókonsert
Haydns. Hin verkin eru Sinfónia
i D-dúr eftir Johan Christian
Bach, þann sona Sebastians,
sem mest starfaði utan Þýska-
lands, lengst i London og stund-
um er kallaöur sinfónipabbi,
og önnur sinfónia Brahms, einn-
ig i D-dúr.
Konsertmeistari i vetur eins
og undanfarna sex er Guöný
Guðmundsdóttir, en hún er einn
athafnasamasti tónlistarmaður
hérlendis, og lætur sifellt gott af
sér leiöa á ýmsum sviðum tón-
listarmála. Hinsvegar er hún i
þann veginn að skella læri i ofn-
inn, þegar við rekumst inn hjá
henni á Frakkastignum einn
daginn: Maðurinn verður aö fá
eitthvað í svanginn þegar hann
kemur heim, en eldavélin er
idjótprúf, guðisélof, segir hún.
Ég stilli hana á klukkutima, þaö
ætti að duga. Viltu annars kaffi'?
Eða te?
— Kaffi.
,,Það var gott aö þú komst
núna, þvi á morgun verð ég aö
kenna allan daginn. Ég er aö
visu ekki með nema sjö nem-
endur, en þeir eru efnilegir, og
efnilegir nemendur þurfa ótrú-
lega mikinn tima, og athygli
kennarans óskipta. Þetta er þvi
ekki eins létt og það lítur út á
pappirnum, i það minnsta ekki
þegar þetta bætist ofan á
sinfóníuvinnuna.”
Fyrir utan sinfóniu og kennslu
hefur Guðny að auki verið einn
virkasti kammermúsikant is-
lenskur undanfarin ár og staðiö
fyrir kvartett og siðastliðinn
vetur flutti hún ásamt Philip
Jenkins allar fiðlusónötur
Beethovens, og „blés ekki úr
nös” sögðu menn.
— Má vænta einhverra slikra
uppátækja á næstunni?
„Varla verður þaö nú mikiö.
Satt að segja voru Beethoven-
sónöturnar æöi stór biti og ég
varla búin að jafna mig enn eftir
þauátök. Það er að visu rétt: ég
hef verið talsvert i kammer-
músik og sliku, en markvisst
starf á þvi sviði verður ekki
unnið i aukavinnu. Nei, ég verð
ekki starfandi i neinni fastri
grúppu i vetur, en það fellur
samt alltaf eitthvað til. Það er
t.d. búið að bjóða mér að koma
til Israel og leika með þar-
lendum, i desember næst-
komandi, og það verður að
mestu leyti kammermúsik. En
ég á raunar lika aö spila þar
meö hljómsveit, liklega fiðlu-
konsert eftir Mozart.”
— Væri hugsanlegt að hljóðfæra-
ieikarar i sinfóniunni fengju
kammermúsikvinnu metna inn i
vinnuskylduna og starfræktu
þannig strengjakvartett, blás-
arakvintett og aðra smærri
músikhópa, likt og tiðkast i
mörgum hljómsveitum
erlendis?
„Auðvitað væri þaö hugsan-
legt, þaö er aö segja ef hljóm-
Guöný Guömundsdóttir
sveitin væri stærri. Eins og er er
hún svo litil að það er með
herkjum að hún getur staðið að
flutningi klassiskrar og róman-
tiskrar sinfóniu. Það gefur td.
auga leið að þegar á að leika
sinfóniu eftir Brahms getur
engin af þessum lOfyrstu fiðlum
fengið fri. Ef strengjum yrði
fjölgað um 30—40% og bætt við
7—8 blásturshljóðfærum horfði
þetta hinsvegar allt öðruvisi og
betur viö. En til þess vantar
peninga þvi þetta er spursmál
um svona 20 nýjar stööur. Þetta
er satt að segja afskaplega
sorglegt ástand, þvi þrátt fyrir
mikla fjármuni og fyrirhöfn,
kemur hljómsveitin ekki að
hálfu gagni eins og er. Svona
fáliðuö hljómar hún einfaldlega
ekki nógu vel til að hún sé sá afl-
gjafi i tónlistarlifinu sem henni
er ætlað að vera, hvað þá að hún
fullnægi kröfum um fjölbreytni i
stefnu og starfi. Ef ekki verður
breyting á, er hætt viö aö við
missum æ fleiri unga tónlistar-
menn úr landi, alla þá bestu
segja svartsýnismenn. Hvaða
gagn er þá i starfi 40 tónlistar-
skóla, sem gleypa þó megnið af
þeim fjármunum sem varið er
til tónlistarmála? Ég er ekki að
lasta tónlistarskólana, en það er
greinilega eitthvað stórathuga-
vert við skipulagninguna á
þessum málum.”
Nú er búið að birta efnisskrá
20 fastra tónleika vetrarins og
hefur undirritaður ýmislegt við
hana að athuga, einsog fleiri ef-
laust. Eitt rekur maður þó sér-
staklega augun i: viðhafnar-
mikla fjarveru islenskrar tón-
listar á flestum þeirra. Hver er
ástæðan?
Guðný sagði það rétt vera að
oft hefðu verið fleiri islensk
verk á efnisskránni, þó sjaldn-
ast nógu mörg, og æskilegast
væri kannski að hafa eitthvað
islenskt á öllum tónleikum. Þó
verða tvö ný islensk verk frum-
flutt i vetur, eftir þá Pál Pam-
pichler Pálsson og Herbert
Agústsson, en þeir félagar eru
raunar báðir fæddir i Austur-
riki, þó þeir hafi starfað hér
lengi, og séu íslenskir rikisborg-
arar. „Við reyndum að fá til-
lögur um þetta frá Tónskálda-
félaginu, en þær bárust ekki i
tima, svo þaö var ekki hægt að
fjalla um önnur ný verk i verk-
efnavalsnefndinni. Sorri!”
Nú er kominn ljósmyndari
sem smellir af i grið og erg, og
steikin að verða til. Best að
þakka fyrir kaffiö og blitt við-
mót og koma sér úti rigninguna.
Olivier Messiaen
„Oiseaux exotiques” f. pianó og
hljómsveit, með tékknesku fil-
harmóniunni undir stjórn Vaclav
Neumans, á merkinu Spraphon.
Að lokum má minna á hinar
frægu hljóðfallsæfingar fyrir
pianó, „Quatre études de rytme”,
sem Messiaen hefur sjálfur leikiö
hjá Columbia. Þessar þrælsnúnu
tónsmiöar voru samdar veturinn
1949—50, og vöktu þegar mikla
umræöu i hópi yngri og áhuga-
samari tónlistarmanna, énda þar
margt nýtt uppá tengingnum. Má
vist rekja margt i þróun tónlistar
siðustu áratuga til þeirra, sér-
staklega það sem Boulez og
Stockhausen og þeirra fylgisvein-
ar hafa best gert og merkilegast.
Messiaen-dagar
Undanfarna viku hefur Tón-
listarskólinn i Reykjavík staöiö
fyrir einskonar Messiaen - hátiö,
þar sem orgeiverk þessa höfuö-
tónskálds frakka voru leikin og
rædd. Hingað er komin Almut
Rössler, prófessor og orgelleikari
frá Dusselford, og hún hélt fyrir-
lestra, tónleika og námskeiö fyrir
orgelleikara i kirkju Filadelfiu-
safnaöarins og Dómkirkjunni. Aö
þessu var vitaskuld mikill fengur
fyrir þá sem áhuga hafa fyrir aö
kynnast handverki og dýpri
hugsanagangi meistarans, þvi
Rössler er mikiil Messiaen-
„fræöingur og þar aö auki af-
buröa orgelleikari.
Annars er Messiaen litt þekklur
hér á landi og man ég t.d. ekki
eftir að hér hafi nokkru sinni
veriö leikið eftir hann hljómsveit-
arverk. Nú er aðalstjórnandi Sin-
fóniuhljómsveitarinnar einmitt
fransmaður, og hefði maður þvi
þorað að vona að eitthvað slikt
yröi á efnisskránni i vetur. Þvi er
þó ekki að heilsa, og er raunar
ekki hægt aö merkja það að i
Frakklandi fáist menn við aö
semja tónlist, og varla annars-
staöar heldur. Þetta er auðvitaö
illbærilegt, en við skulum sleppa
að ræða það i bili.
Eiginlega man ég ekki eftir
neinu hér á tónleikum eftir
Messiaen, að frádregnum
nokkrum orgelverkum sem
Ragnar Björnsson hefur leikið, en
kvartett um efni úr Opinberunar-
bókinni (Quator pour la fin du
Temps),sem flutturvará siðustu
Listahátið. Jú, Manuela Wiesler
hefur spilað „Le Merle noir”, gott
ef það var ekki á listahátiö fyrir
tveim árum.
En Messiaen er þó að mestu ó-
þekktur hér, þrátt fyrir að vera
eitt mest flutta og umrædda tón-
skáld Evrópu siöustu þrjátiu árin.
Hann fæddist i Avignon 1908 og er
þvi að mörgu leyti beinn arftaki
Debussy og Dukas. Það er margt
sérkennilegt og nýstárlegt i tækni
hans, m.a. afbrigðilegir tónstigar
og hljómar og kerfisbundin rann-
sókn og endurskipulagning hljóð-
falls. En það er þó fyrst og fremst
kirkjuleg guðfræöi sem hann
byggir allt sitt verk á, enda er
hann strangur katólikki og si-
starfandi á vegum kirkjunnar
sem organisti. Tónlist hans er þvi
ekki alitaf aðgengileg fyrir mót-
mælendur og trúlausa, þvi hún er
full af katólskri tilfinningu og
táknum, og krefst þvi oft meiri
andlegrar þátttöku en venjulegur
„músikdópisti” er vanur að láta i
té.
Hér er ekki rúm til að ræða
neitt verka hans sérstaklega, en
það mætti benda á nokkur sem
eru tiltölulega aðgengileg á
grammófónplötum. Fyrrnefndur
kvartett er til hjá His masters
voice, með Peyer, Griinberg o.fl.
Þá hefur Peter Serkin leikiö inn
hjá RCA heljarmikið pianóverk i
20 þáttum, „Vint Regards sur
l’Enfant-Jésus”, en það tekur
rúman klukkutima i flutningi,
„Trois petites Liturgies de la
Présece divine” er eitt af fræg-
ustu verkum Messiaens og vakti
raunar talsverðan úlfaþyt þegar
það var frumflutt i Paris 1944.
Það er samið fyrir einraddaðan
kvennakór, einleikspianó og litla
hljómsveit og hefur t.d. komiö út
hjá CBS, með New York Phil-
harmonic undir stjórn Bern-
steins.
Messiaen hefur sjálfur ieikið öll
kin orgelverk inn á plötur, hjá
franska fyrirtækinu Ducretet -
Thomson, en þau eru bæöi mörg
ogstór. Þá má ekki gleyma hinni
miklu „Turangalila” sinfóniu
sem tekur hálfan annan tima i
flutningi, en hún er til hjá RCA
meö Tornonto sinfóniunni undir
stjórn Osawa og frönsku útgáf-
unni Vega meö Orchestre
National de la RTF undir stjórn
Maurice Le Roux.
Kona Messiaen, Yvonne Loriod
er stórgóður pianisti og hefur hún
leikiö flest eöa öll verk hans inn á
plötur. Hún leikur eitt af hans
skemmtilegustu verkum,
tónbálkur
Umsjón: Leifur Þórarinsson.