Þjóðviljinn - 27.06.1981, Blaðsíða 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 27.-28. júni 1981
stjómmál á sunnudegi
Kjartan Ólafsson
skrifar
Upp meö kaupmáttinn
Niöur með verðbólguna
Samstarf ríkisstjórnar og verkalýðshreyfingar sker úr
Flestir eru nú orðnir um þaö
sammála aö ærið margt bendi til
þess, að rikisstjórnin nái á þessu
ári — a.m.k. svona hér um bil —
þvi markmiöi sinu að koma verö-
bólgunni niður i 40%.
Ljóst er nú þegar að á fyrri hluta
ársins mun framfærslukostnaður
hækka minna en svarar 40%
verðbólgu á ári, og þótt óhjá-
kvæmilegt reynist aö slaka litiö
eitt á á siðari hlutaársins.þá ætti
verðbólgustigið fyrir áriö i heild
að verða nálægt 40%.
Spá nú helmingi
minni verðbólgu
Nýjasta staöfesting þess aö út-
lit sé fyrir þetta kom úr óvæntri
átt fyrr i þessum nánuði. — Þá
sendi Vinnuveitendasamba-nd ís-
lands frá sér nýja verðbólguspá,
þar sem reiknað er meö 42,5%
hækkun framfærslukostnaöar frá
upphafi til loka þessa árs.
Fyrir aðeins rúmlega hálfu ári
siöan, þá sendu þessi sömu sam-
tök atvinnurekenda hins vegar
frá sér opinbera verðbólguspá
þar sem þvi var haldiö fram að
vænta mættí 86% verðbólgu hér á
árinu 1981. Nú aðeins hálfu ári
siöar hafa hinir sömu reikni-
meistarar komist að þeirri niður-
stöðu að verðbólgan verði
akkúrat helmingi minni.
Viö þökkum fyrir. Fallegri rós
gátu þeir nú tæplega fundiö i
hnappagat þeirra sem að rikis-
stjórninni standa.
Okkur minnir hins vegar að
fyrir hálfu ári þá hafi pólitiskir
bandamenn forráðamanna
Vinnuveitendasambandsins, fé-
lagsbræöurnir i flokkseigendafé-
lagi Sjálfstæðisflokksins, haldiö
þvi fram aö efnahagsaögeröir
rikisstjórnarinnar um siöustu
áramót væru einskis vrði. Og
auövitaö tóku broddarnir i Al-
þýðuflokknum undir þann söng.
En nú er sem sagt komið ann-
að hljóð i strokkinn, a.m.k. hjá
reiknimeisturum Vinnuveitenda-
sambandsins. Þeir telja aö á að-
eins háifu ári hafi tekist að draga
úr hraða veröbólguhjólsins svo
mjög að það snúist nú helmingi
hægar en vænst var fyrir örfáum
mánuöum.
Má ekki bara kalla þetta
leiftursókn gegn verðbólgunni?!!
0r 60% í 40%
En aö öllu gamni slepptu og
burtséð frá plöggum Vinnuveit-
endasambandsins, þá er það auð-
vitaö verulegur árangur, sem nú
þegar hefur náðst i verðbólgu-
málum, fyrst og fremst með efna-
hagsaðgerðunum um siöustu ára-
mót. Siðustu 12 mánuðina áður en
núverandi rikisstjórn var mynd-
uð i febrúar 1980 hækkaði fram-
færslukostnaður um 61,4%. Frá
upphafi til loka siðasta árs hækk-
aði framfærslukostnaöur um
58,9%.
Veröi svo veröbólgan á þessu
ári, mæid sem hækkun fram-
færslukostnaðar frá upphafi til
loka árs, ekki nema 40-43%, eins
og almennt er nú reíknaö með, þá
er það sannarlega mjög fram-
bærilegur árangur, sem visar leiö
tii sigurs i verðbólgumálunum
fyrir lok kjörtimabilsins.
Um langt skeið hefur verðbólg-
an verið eitt allra erfiöasta efna-
hagsvandamáliðhér á landi. Tak-
ist núverandi rikisstjórn að skila
af sér verulegum árangri i þeim
efnum við lok kjörtimabilsins eft-
ir tvö ár, þá þarf hún ekki að
kviða dómi kjósenda. Og allt er
þetta i réttri braut sem stendur.
2ja ára áætlun:
Upp með kaupmátt-
inn. Niður með
verðbólguna
Framhaldið á siðari hluta kjör-
timabilsins er hins vegar óvissu
háð. Þar veltur á mestu að góð
samvinna nái að þróast við
verkalýöshreyfinguna og samráð
um viðnám gegn veröbólgunni.
Slfk samvinna getur auövitaö
ekki byggst á kaupránsleiðinni
sem flokkseigendafélag Sjálf-
stæöisflokksins, og doria þess
sem kallar sig Alþýöuflokk, hafa
jafnan heimtaö að farin yrði.
Þvert á móti þarf slik samvinna
stjórnvalda og verkalýðshreyf-
ingar að byggja á áætlun, t.d. til
tveggja ára, um nokkrar kjara-
bætur, alveg sérstaklega til
þeirra sem neðarlega eru i launa-
stiganum.
Samkvæmt upplýsingum Þjóð-
hagsstofnunar varð kaupmáttur
ráöstöfunartekna á mann (það er
þeirra tekna, sem menn halda
eftir þegar allir skattar hafa ver-
ið greiddir) hæstur á árinu 1979
frá upphafi slikra mælinga.
Þjóðhagsstofnun telur að kaup-
máttur ráðstöfunarteknanna hafi
á sibasta ári oröið 3% lægri en
hann var á metárinu 1979 og spáir
þvi að i ár verði kaupmáttur ráö-
stöfunarteknanna óbreyttur frá
siðasta ári. Sjálfsagt er ab setja
þaö mark að kaupmáttur ráðstöf-
unartekna komist strax á næsta
ári i sama horf og hann var á
metárinu 1979 og verði siöan
hærrien nokkru sinni fyrr á árinu
1983.
Þrátt fyrir áfall
Enginn skyldi þó halda að þetta
gerist af sjálfu sér. Viðskiptakjör
i utanrikisviðskiptum okkar voru
á sfðasta ári rösklega 15% lakari
en þau voru á árunum 1977 og 1978
(viðskipti hinnar erlendu álverk-
smiðju ekki talin meöh
Viðskiptakjörin féllu mjög veru-
lega á árinu 1979 og héldu áfram
aöfalla á árinu 1980. Og þrátt fyr-
ir nokkra hækkun á fiskafuröum
okkar á Bandarikjamarkaði nú
nýlega, þá telur Þjóðhagsstofnun
að i utanrikisviðskiptum okkar
sem heild batni viðskiptakjörin
litið eða ekki neitt á þessu ári og
að saman verði árin 1980 og 1981
þannig hið magrasta tveggja ára
timabil hvað verðlag i utanrikis-
viöskiptum varðar í a.m.k. 12 ár.
Verði litil eöa engin breyting til
batnaðar i þessum efnum þá þarf
styrka efnahagsstjórn og mjög
ákveöinn pólitiskan vilja til að ná
þvi markmiði, sem hér var rætt
um að tryggja engu að síður á
næstu tveimur árum hærri kaup-
mátt ráðstöfunartekna á mann
hér á landi en nokkru sinni fyrr.
Sérstaka áherslu verður að
leggja á þá kröfu að þessu mark-
miöiveröiþónáðá næstu tveimur
árum hvaö varðar kaupmátt
lægri launa og lægri tekna.
Þaö er hagur alls almenns
launafólks að verðbólgunni verbi
áfram þokað niður á við og henni
komið niöur i 20-30% á ári fyrir
lok kjörtimabilsins.
Markmiðið er: Sigur
yfir verðbólgunni
og lífskjaramet
Grundvöllur að góöu samstarfi
milli stjórnvalda og verkalýðs-
hreyfingarinnar hlýtur m.a. að
byggjast á gagnkvæmum skiln-
ingi á þvi, að árangur í verð-
bólgumálum sem knúinn væri
fram með kjararáni er verri en
enginn, og að launahækkanir i
krónutölu sem gera skynsamlegt
viðnám gegn verðbólgu að engu
er llka harla litils virði og geta
beinlinis stublað að verri lifskjör-
um en ella.
Góðar vonir standa til þess að
meö núverandi rikisstjórn og
samtökum almenns launafólks
geti þróast æskileg samvinna um
markmiö og leiöir I því skyni að
þoka verðbólgunni niöur en lifs-
kjörunum upp á þeim tveimur ár-
um sem eftir eru af kjörtímabil-
inu. í þeim efnum þurfa menn aö
leggja sig fram. Og markmiðið á
augljóslega að vera það, að á
næstu tveimur árum komist verð-
bólgan niður fyrir það sem hún
hefur nokkru sinni verið frá upp-
hafi fyrri oliukreppunnar fyrir
átta árum, — og að á sama tima
hækki kaupmáttur ráðstöfunar-
tekna almenns launafólks upp
fyrir þaö sem hann hefur áður
verið bestur, — og það án aukins
vinnuálags.
Takist þetta, þá hefur verka-
lýöshreyfingin gætt hagsmuna
umbjóöenda sinna með fullum
sóma, og þá þarf rikisstjórnin
væntanlega ekki að óttast dóm
kjósenda að kjörtimabili loknu.
Meiri framleiðsla —
Minni sóun —
Réttlátari skipting
þjóðartekna
Hér þarf að þræða hinn gullna
meöalveg milli skers og báru, ef
vel á aö fara. Og full ástæöa er til
aö minna á að sigrar i verðbólgu-
málum eða kaupgjaldsmálum
mega ekki verða á kostnað þeirra
samfélagslegu framkvæmda og
atvinnuuppbyggingar sem mestu
varða fyrir framtíðina, né heldur
á kostnað opinberrar þjónustu
við almenning i landinu.
Þaö er meö aukinni fram-
leiðslu, betra skipulagi, minni só-
un og réttlátari skiptingu þjóðar-
tekna, sem við þurfum að sigrast
á verðbólguvandanum og bæta
lifskjörin.
Krafan um réttlátari skiptingu
þjóðarteknanna má ekki gleym-
ast eitt augnablik. Þess vegna
þurfa menn að setja skoröur við
margvislegri braskstarfsemi,
sem hér viðgengst og hamla
sterklega gegn óhóflegri auðsöfn-
un þeirra sem frekastir eru i
kapphlaupinu um efnahagsleg
gæði og óprúttnastir viö að sölsa
til sin arðinn af annarra vinnu.
Flestir einstaklingar af þvi
sauöahúsi standa utan samtaka
launafólks, en rikisstjórnin og
verkalýðshreyfingin þurfa lika að
taka höndum saman um að
standa mjög fast gegn öllum til-
raunum einstakra hálaunahópa
til að brjóta sér leið til meiri
launahækkana en nokkrar líkur
benda til að hægt verði að tryggja
öllum almenningi á næstunni.
Það hvernig til tekst um varð-
stöðu i þessum efnum, þeim sið-
ast nefndu, getur hæglega ráðið
úrslitum um siglinguna alla.
Hér þarf hver og einn aö gæta
að sjálfum sér og við öll hvert aö
öðru.
Til þess að geta metið rétt
árangur af stjórn efnahagsmála
er óhjákvæmilegt að bera þróun
mála hér saman viö þaö sem
gerst hefur að undanförnu i
nálægum rikjum.
Árangur hér —
Tvöföldun
verðbólgu þar
1 OECD-rikjunum, það er
helstu iðnrikjum heims utan
Austur-Evrópu, var verðbólgan
aö jafnaði um 7% árið 1978, en þaö
var undir lok þess árs, sem hin
nýja alþjóölega veröbólgusveifla
hófst. 1 þessum rikjum nær tvö-
faldaðist verðbólgan hins vegar
aö jafnaði milli áranna 1978 og
1980, og litil batamerki eru enn
sjáanleg.
Þegar rikisstjórn Geirs Hall-
grimssonar skilaði af sér siðsum-
ars 1978 hafði framfærslukostn-
aöur hér á landi hækkað um 51,7%
næstu 12 mánuði á undan. Ef
verðbólguþróun hér á landi hefði •
á þeim árum sem síöan eru liðin
orðið hliðstæð vib það sem gerst
hefuri OECD-rikjum almennt, þá
væri veröbólgan hér nú um 100%.
En i reynd eru horfur á að verð-
lagshækkanir frá upphafi til loka
þessa árs verði hér um 40%.
Hver vill 10 þúsund
atvinnuleysingja
En það er á fleiri sviöum efna-
hags- og atvinnumála sem tsland
hefur sérstööu.
t nær öllum þeim rikjum sem
við berum okkur helst saman við
er atvinnuleysi nú stórkostlegt
þjóöfélagsböl. Þannig er talið að i
OECD-rikjunum séu atvinnuleys-
ingjar nú um 20 miljónir manna. t
Bretlandi einu þar sem álika
stjórnmálahugmyndir og þær,
sem settu mark sitt á siðustu
kosningastefnuskrá flokks-
eigendafélags Sjálfstæðisflokks-
ins, hafa mótað gerðir stjórn-
valda, — þar eru 2,5 miljónir
manna atvinnulausar. Þetta
samsvarar þvi, mibað við ibúa-
fjölda, að hér á tslandi væru
10.000 atvinnuleysingjar, en það
þýðir, að draugur atvinnuleysis-
ins hefði hreiðrað um sig hjá einni
af hverjum fimm fjölskyldum i
landinu.
Ætlar nokkur að kjósa slikt
ástand yfir sig i næstu kosning-
um?
A siðasta ári jókst þjóöarfram-
leiðsla okkar tslendinga um 2,5%.
Þetta er meira en helmingi örari
vöxtur þjóðarframleiöslu en
varð að jafnaði í þeim iðnrikjum
sem rætt var um hér að ofan.
Vaxandisparnaður -
Góð stjórn
ríkisfjármála
A undanförnum árum hefur
veröbólgan leikiö okkur grátt á
margan veg. Ein afleiðing hennar
hefur verið sú að innlendur
sparnaöur hefur verið i lágmarki,
og erlend skuldasöfnun þvi meiri
en ella. Að visu hefur mikil fram-
leiösluaukning á undanförnum
árum i höfuðatriðum náð aö
standa undir auknum erlendum
skuldum. En auðvitað þarf aö
stefna að þvi að auka sparnað hér
innanlands og draga þannig úr
þörf fyrir erlendar lántökur.
A siöasta ári varð hér ánægju-
leg breyting hvað snertir innlend-
an sparnaö. Það ár jukust heild-
arinnlán innlánsstofnana um
67,4% eða mun meira en nam
verölagsbreytingum. Aö raun-
gildi hækkuðu þannig innistæður i
bankakerfinu um nálægt 6% á
þessu eina ári, sem er ein allra
besta útkoma í þeim efnum um
mjög langt skeiö. Og nú eiga
menn þess kost að geyma sitt
sparifé fullverötryggt i lánastofn-
unum og ætti sú mikla breyting
frá þvi sem áður var aö geta
stuölað aö vaxandi innlendum
sparnaöi en að sama skapi
minnkandi sóun af þvi tagi sem
fylgir verðbólgubraski.
1 þessum efnum er lfka vert að
minna á þá gjörbreytingu sem
orðið hefur á stjórn rikisfjármál-
anna á allra síöustu árum, en á
siöasta ári var rikisbúskapurinn
rekinn hallalaust og betri afkoma
hjá rikissjóði en nokkru sinni á
siðasta áratug. Um miöjan siö-
asta áratug fór halli á rikisbú-
skapnum hins vegar allt upp und-
ir 13% á ári, og getur hver maður
séö til hvers slik fjármálastjórn
hlyti að leiöa ef svo hefði fram
haldið.
Ef vel er róið
í fyrirrúmi mun
skuturinn ekki
eftir liggja
A komandi hausti stöndum við
á miðju kjörtimabili. A fyrri hluta
kjörtimabilsins hefur tekist vel til
um margt hjá núverandi rikis-
stjórn, og hún áunniö sér traust
langt út fyrir raðir ákveðnustu
stuðningsmanna sinna.
Margar blikur eru þó á lofti, og
vist getur svo farið að róðurinn
veröi þyngri á siðari hluta kjör-
timabilsins en það sem af er. Hér
þarf að vaka dag hvern og á öllum
vigstöövum.
Hófleg bjartsýni ætti þó ekki að
saka, ef við munum vel aö árang-
ur stjórnarstefnunnar er ekki sist
kominn undir góöu samstarfi viö
verkalýöshreyfinguna og þvi að
innan rikisstjórnarinnar haldist
sá góði samstarfsandi og einbeitti
starfsvilji sem þar rikir.
Stuöningsmenn rikisstjórnar-
innar munu ekki láta skutinn eftir
liggja, ef vel er róið frammi.