Þjóðviljinn - 15.05.1982, Blaðsíða 9

Helgin 15,— 16. mai 1982 ÞÍóÐVILJÍNN — SÍÐÁ 9
sunnudagspistill
Vinstri, hœgri og
Kvennaframboðið
Fulltrúar Kvennafram-
boðs fylgdu fast ákveðinni
linu í kosningaumræðum í
sjónvarpi um síðustu helgi.
Henni mætti lýsa á þessa
leið: Hægri og vinstri
skipta ekki máli. Flokk-
arnir karpa um keisarans
skegg á karlavísu. Þeir
reyna að eigna sér mál
sem þeir eiga ekki.
Þetta tal er ekki nýtt; áratugum
saman hafa þeir sem eru leiðir á ,
stjórnmálum eða nenna ekki að
hugsa um þau leitað athvarfs i
formúlum af þessu tagi; allir eru
þeir eins, ekki komandi nálægt
pólitik, skitt veri með það og svei
þvi. Stundum gat okkur grun-
að, að valdamenn ekki sist þeir
sem enginn hefur kosið en ráða
miklu i krafti auðs og aðstöðu,
ýttu undir þetta tal i þeim lævisa
tilgangi að eiga þá betri leiki i
sinu tafli. Slikar grunsemdir ber-
um við ekki upp á Kvennafram-
boðskonur, tilgangur þeirra er sá,
að reyna að sannfæra fólk um að
það sem stjórnmálahreyfingar,
hafa verið að baxa sé allt heldur
ómerkilegt vegna þess að umsvif
þeirra taki ekki mið af „reynslu
og þekkingu kvenna”.
I þessum áherslum felst reynd-
ar afar ósanngjarn dómur um
áhrif kvenna i islenskri stjórn-
málabaráttu til þessa og störf
þeirra á þeim vettvangi — eins og
Adda Bára Sigfúsdóttir minnti
ágætlega á i viðtali hér i blaðinu i
vikunni. En hér skal ekki farið út i
þá sálma nánar, heldur skoðaðar
þær áherslur sem kvennalista-
fólkið leggur á það, að mál séu
ekki vinstrimál eða hægrimál
heldur standi fyrst og sfðast I ljósi
kynbundinnar reynslu af veru-
leika.
Sjálfsagðir hlutir
Vitanlega er fótur fyrir slikri
kenningu i stjórnsýslu og pólitisk-
um veruleika okkar tima. Vitan-
lega eru i þeim bæjarfélögum
sem nú á að kjósa i til málaflokk-
ar og þjónusta sem út i bláinn er
að kenna við vinstrimenn eða
hægri. Af þeirri einföldu ástæöu
að það er til lágmarkssamkomu-
lag um ákveðnar nauðsynjar.
Sorphreinsun og gatnaviðhald eru
ekki flokksmál og varla hægt að
rifast um þau nema óbeint — þá i
tengslum við hugmyndir um
skynsamlegan rekstur. Og þó
menn geti haft skiptar skoðanir
um nýbyggingar við Rauðavatn,
svo nýlegt dæmi sé tekið, þá er
það ekki vinstri-hægrimál og eins
og hver annar ærslaleikur Sjálf-
stæðisflokksins að láta eins og
kosningarnar snúist um slíka
hluti.
Svo mætti lengi halda áfram og
þarf ekki Kvennaframboð til að
benda á svo sjálfsagða hluti
Orð og gerðir
Það eru aörir hlutir sem hafa
miklu meiri áhrif i þá veru að
draga úr mun á hægri og vinstri i
vitund manna. Það er sá munur
sem er eða sýnist vera á orðum og
gjörðum hægrimanna og vinstri-
sinna. Þetta misræmi stafar ekki
aðeins af þeirri veigamiklu stað-
reynd að rikisstjórnir og bæjar-
stjórnir eru venjulega sam-
steypustjórnir og þar með byggð-
ar á málamiðlun sem gerir
Árni
Bergmann 1{
skrifar '
miðjusjónarmið i reynd óvenju-
sterk (hér: framsóknar og hægri-
krata). Þetta kemur lika fram —
einnig þegar Sjálfstæðisflokkur-
inn stjórnar Reykjavik aleinn
áratugum saman. Sá flokkur hef-
ur alltaf boðað af kappi einka-
framtakslausnir á atvinnumál-
um. Samt hefur hann rekið borg-
arfyrirtæki eins og BÚR og
munar um minna. Er það vinstri
villa hjá hægriflokki?
I slikum dæmum mega menn
ekki gleyma þvi að hægriflokkur
eins og Sjálfstæðisflokkurinn er
tilbúinn til að leyfa eina tegund
„sósialisma”. Hún er fólgin i þvi,
að þegar fyrirtæki eða atvinnu-
grein & i erfiðleikum (t.d. tog-
araútgerð um tima), þá má þjóð-
nýta hana til að ekki skapist at-
vinnuleysi svo mikið að ekki
hrikti i innviðum samfélagsins.
Um leið og þess er vandlega gætt
að öll framleiðsla og starfsemi
sem hægt er að græða á sé i hönd-
um einstaklinga. Kapitalisminn
hefur gróðann en töpin eru þjóð-
nýtt (sem er lika hentugt til að
„sanna” að einkaframtakið sé
best). Og gleymum þvi ekki, að
þegar kapitalistar hafa séð sér
einhverja hagnaðarvon i „opin-
bera geiranum” þá er stutt i að
bornar séu upp hægrikröfur um
að afhenda viðkomandi starfsemi
furstum og smágreifum markað-
arins.
Hœgri tilbrigði
Það er nefnilega . munur á
vinstri og hægri.
Það er ýmisskonar ágreiningur
um heilbrigðis- og skólamál, en
sú misklið þarf ekki að fylgja
venjulegum pólitiskum linum.
Alls ekki. En sögulega séð eru
bæði almannatryggingar, opnun
menntaskóla og fleiri náms-
brauta vinstriflokkamál. Og á
hverjum tima koma upp vinstri-
og hægrisjónarmið, einnig á þess-
um vettvangi. Það eru sterkir
straumar i Sjálfstæðisflokknum
sem vilja „bjóða út”, fela mark-
aösöflum, kapitalinu, svo og svo
mikið af verkefnum i fræðsiumál-
um og heilbrigðismálum. Angi af
þeim áróðri kom fram i máli
Katrinar Fjeldsted læknis i
fyrrgreindum sjónvarpsumræð-
um. Hún býr vafalaust yfir
„kvennareynslu” á við hverja
aðra, en hún er lika i baráttusæti
á hægrilista.
Bömin okkar
Dagheimili eru'mjög oft nefnd i
kosningaslagnum og ihaldið seg-
ir: slikar stofnanir risa, einnig
undir okkar stjórn. Það er rétt.
En þarna er aftur komið að nauð-
syn þess að hafa i huga bæði sam-
tið og sögu. Dagvistarstofnanir
eru dæmi um það að hægriflokkur
lætur undan pólitiskum þrýstingi
og svo hyggindum sem i hag
koma fyrir kapitalismann sjálf-
an. Dagheimili voru á stefnu-
skrám sósialista og krata, það
voru þeir sem báru upp tillögurn-
ar, höfðu frumkvæði, liðkuðu til
fyrir þessari þróun i rikisstjórn-
um. Sjálfstæðisflokkurinn var
mjög lengi þrár og þver og visaði
i kristilegar móður- og heimilis-
dyggðir. Vöggustofumálið i
Atómstööinni er ekki heilaspuni,
langt þvi frá. Það er lika lygilega
stutt siðan þingkona Sjálfstæöis-
flokksins andæfði á opinberum
fundi dagvistarstofnunum af
prinsipástæðum (nema sem
neyðarúrræði einstæðra mæðra).
Hún hefur væntanlega haft kven-
lega reynslu á við aðrar, en hún
var hægrikona. Og þótt hennar
pólitisk skyldmenni séu nú
jákvæðari i garð dagvistarstofn-
ana — eftir langan slag — þá er
það m.a. vegna þess að þar kom,
að framleiðslukerfið, markaðs-
lögmálin, kapitalisminn, þurftu á
konum að halda i vaxandi mæli,
og þar með dagheimilum. En
hægrimenn halda sinum viðhorf-
um — einnig til þessara mála —
þeir munu verða fyrstir til að
mæla með þvi, að foreldrar
„borgi það sem dagvist kostar”,
setja þessi mál i sem stærstum
mæli undir þau ginnhelgu mark-
aðslögmál. Katrín Fjeldsted i
baráttusætinu, hún var einmitt á
þessum slóðum i sjónvarpi á dög-
unum.

Það er nefnilega munur á
vinstri og hægri.
Dreifmg valds
Dreifing vaids er slagorð sem
allir vilja taka undir, ekkert er
vinsælla. Það fer að vera eins og
frelsið eða lýðræðið. En menn
skoða miklu siður hvað hver og
einn er að fara meðþessumoröum.
Dreifing valds sem andóf gegn
valdtrú og miðstýringu sem trú á
smærri einingar, sjálfstjórn,
verkamanna, atvinnulýðræði og
margt þesslegt — þetta eru ekki
„hlutlaus” mál i vinstri-hægri-
mynstrinu. Þau eiga rætur i þeim
straumi sósialisma sem hafði
þegar á nitjándu öld lýst vantrú á
rikisvaldi og miðstýringu. A okk-
ar tima er valddreifingaráhuginn
nátengdur mjög vinstrisinnaðri
uppreisn æskunnar 1968 eða þar
um bil. Þaöan höfum við mjög
margt i breyttum siöum i félags-
málum, fjölgun starfshópa, aðild
námsmanna að stjórn skóla, og
lika auknar áherslur sósialískra
flokka á atvinnulýðræði, á sjálf-
stjórnarumræðuna; þaðan höfum
við hverfastjórnir italskra
kommúnista og sósialista i
„rauða beltinu” og margt fleira.
Valddreifingin er ekki sprottin af
kvennareynslu, þvi miður. En
hún er eitt af þvi sem vinsælt
verður i þeim mæli, að hægriöfl
reyna að hvolfa sér yfir fyrirbær-
ið, draga úr þvi safann, gefa þvl
sinn svip. Hjá þeim veröur at-
vinnulýöræðið að hlutafjáreign
starfsmanna, sem og að þvi að
dreifa ýmsum félagslegum verk-
efnum til einstaklingsframtaks-
ins. Hægrisinnum er það sönnust
trygging „valddreifingar” að
markaðslögmálin ráði sem mestu
—-einnig i félagsmálum og kaup-
gjaldsmálum.
Það er nefnilega munur á hægri
og vinstri.
Þak yfir höfuð
Nefnum að lokum frumþörf
allra fyrir húsnæði. í þvi máli er
mikill munur á vinstri og hægri
og alls ekki dulbúinn. Hægrimenn
vilja, að hver Bjartur reisi sin
Sumarhús af dugnaði og einstak-
‘ingshyggju, þótt það svo ætli
hann lifandi að drepa. Hver mað-
ur leysi sin húsnæðismál i anda
markaðslögmála. Sá sem ekki
getur það getur siðan skirskotaö
til þeirrar framfærsluskyldu, sem
Islendingar hafa virt um aldir i
anda gyðingkristilegrar hefðar,
þótt framkvæmdin hafi oftast ven
ið I skötuliki. Hægrimenn hafa
hinsvegar alltaf veriö á móti
þeirri „truflun á markaðslögmál-
unum” sem tengist verkamanna--
bústöðum og skyldum
framkvæmdum. Það eru verka-
lýðsflokkar, vinstrimenn og jafn-
vel einstök verkalýösfélög sem
hafa borið þau mál fram og fylgt
þeim eftir og neytt hægriforkólfa
til að skrifa upp á slikar „félags-
legar aðgerðir i húsnæðismál-
um”, sem enn er verið að for-
mæia i Morgunblaðsgreinum.
Vegna þess að það er munur á
vinstri og hægri.
Kvennaframboðskonur ráða
þvi vitanlega sjálfar hvernig þær
! safna atkvæðum. En það er
ástæðulaust að þegja við þeim
málflutningi þeirra að vinstri og
hægri séu ekki til lengur. Vegna
þess að slik afstaða er eitur i
beinum allra sem vilja að al-
menningur átti sig á gangverki
þjóðfélagsins. Það er aöeins eitt
stórmál sem manni finnst að
þurrki út ágreining um vinstri og
hægri i samfélögum og það er
atómsprengjan. En hún er vist
ekki á dagskrá um næstu helgi,
eða er það?
Árni Bergmann.