Þjóðviljinn - 19.05.1982, Blaðsíða 11

Miðvikudagur 19. mai 1982 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 11
haldið á lofti að BOH geti aldrei
orðið annaðen tapfyrirtæki vegna
þess að það sé rekið á félags-
legum grunni.
Nú aftur á móti stefnir árið 1981
i hagnaðarár fyrir Bæjarút-
gerðina og horfur eru á að fyr-
irtækið skili rúmlega 11 milljón
króna hagnaði. Þá bregður svo
við að endurskoðaðir reikningar
fást ekki birtir fyrr en eftir kosn-
ingar, vegna þess að forráða-
menn bæjarins töldu slikar hagn-
aðartölur BÚH ekkert allt of
góðan kosningaáróður fyrir sig og
sina.
Framleiðslugjald Ál-
versins gömul synd
— Nú hefur verið mjög deilt á
fjármálaráðherra og iðnaðar-
ráðherra fyrir að framleiðslu-
gjaid Álversins til Hafnarfjarðar
skuli ekki strax hækkað?
— Já, þeim áróðri hefur verið
haldið á lofti hér i Hafnarfirði, en
þvi auðvitað „gleymt” að það
voru einmitt núverandi valdhafar
i bænum, ásamt rikisstjórn Geirs
Hallgrimssonar sem stóðu að
þeirri endurnýjun álsamningsins
1976 sem kveður á um núverandi
framleiðslugjald. Þeir bera þvi
alfarið ábyrgð á núverandi skipt-
ingu þess. Ráðuneytin hafa
auðvitað svarað beiðnum
núverandi meirihluta um hækkun
þessa gjalds á þann veg að það
mál verði afgreitt þegar heildar-
endurskoðun samninganna við
Alusuisse geta farið fram. Sú
endurskoðun hefur dregist á
langinn vegna tregðu Svissneska
auðhringsins að ganga að samn-
ingaborðinu. Þá sögu þekkja
allir.
Lýðræði og vald-
dreifingu verður að
auka
— Að lokum Rannveig og
Magnús Jón?
— Núverandi stjórnarflokkar
hafa setið i bæjarstjórn Hafnar-
fjarðar meira og minna i ein 20
Framhald á 20. siðu
Komið
og hittið
fram-
bjóð-
endur
G-listans
í Skál-
anum
fimmtu-
daginn
20. maí
Frambjóðendur G-list-
ans í Haf narf irði verða
til viðtals í Skálanum á
morgun fimmtudag
frá kl. 17— 19 og 20 —
22. — Kaffi á könn-
unni!
Kosningastjórn ABH
Óttinn við atvinnuleysið:
Bandarískir verkamenn
semja um tekjutap
Stálverkamenn krefjast þess að störfum þeirra veröi bjargað. Ottinn
við atvinnuleysið ræður ferðinni I samningamálum.
Bandarískir verkamenn,
sem hafa staðið i samning-
um það sem af er þessu
ári/ hafa fengið litlar sem
engar kjarabætur. Þvert á
móti: það verður æ algeng-
ara að þeir beinlinis semji
af sér ýmislegt sem þeir
höfðu áður fengið sér til
kjarabóta.
Reagan forseti hefur hrósað
verkaiýðsfélögum fyrir stjórn-
visku og hófsemd og fúsleika til
að koma til hjálpar i kreppunni.
Vikuritið Newsweek vill ekki taka
undir þá ræðumennsku en segir
að þróunin i samningamálum
verkafólks sé fremur tengd við-
leitni til að lifa af einhvernveginn
en stjórnvisku og ósérplægni.
Bilasmiðir og vörubílstjór-
ar
Miklu máli fyrir heildarmynd-
ina skipta samningar tveggja
verkalýðsfélaga sem starfa bæði i
greinum þar sem mikill sam-
dráttur hefur orðið. Hér er átt við
samning sem Samband verka-
manna i bilaiðnaði, UAW, hefur
gert við Ford og samning vörubil-
stjóra við sina atvinnuveitendur.
Verkalýðsfélögin slðu mjög mikið
af kröfum sinum vegna krepp-
unnar — og sama má segja um
verkamenn i kjötiðnaði, stáliðn-
aði, starfsmenn flugfélaga og
reyndar fleiri hópa.
Kaup, talið i dollurum og sent-
um, hefur jafnt og þétt verið á
uppleið i Bandarikjunum alveg
frá þvi i lok seinni heimsstyrjald-
ar (hvernig verðbólga kemur inn
i dæmið er svo önnur saga). Einn-
ig á timum afturkipps eins og 1974
- 75, hækkuðu laun að meðaltali
um 10%. En nú hefur ástandið
breyst, að minnsta kosti i bili.
Kapitalistar hafa leikið þannig úr
sinum spilum, að þeir eiga auð-
veldar en áður með aö setja
verkalýðsfélögum stólinn fyrir
dyrnar. 1 mars leið sömdu verka-
menn i bilaiðnaði við General
Motors, og er talið aö sá samning-
ur geti sparað GM um það bil
tvær og hálfa miljón dollara i
launakostnað á næstu 29 mánuð-
um. Landbúnaðarvélaverksmiðj-
urnar International Harvester,
fengu einnig miklar ivilnanir frá
verkafólki i samningum um svip-
að leyti.
Nú er það að athuga, að einmitt
bilasmiðir og svo vörubilstjórar
hafa gefið öðrum verkalýðssam-
tökum fordæmi, þeir hafa verið á
undan öðrum i kjaramálum. Það
voru bilasmiðir sem fyrstir
sömdu um verðlagsuppbætur á
laun (COLA er bandariska
skammstöfunin) og var það árið
1948 — siðan hafa margar starfs-
greinar samið um svipaöar
launauppbætur. Fyrir þrem árum
voru laun i bilaiðnaði oröin 30%
hærri en meðallaun i landinu. Og
nú þegar einmitt þessir hópar eru
komnir á flótta undan atvinnu-
rekendum, þá þýðir það, að fyrir-
tæki i öörum greinum ganga fram
af meiri hörku en áður I samning-
um viö sitt starfsfólk.
Kemur misjafnt niður
Ekki er þó hægt að segja, að all-
ir fylgist að i þeirri þróun sem nú
er að gerast i Bandarikjunum.
Það var frekar á uppgangstimun-
um fyrir nokkrum árum, að
samningar voru i reynd mjög
tengdir innbyröis — launahækkun
i tiltekinni starfsgrein hafði i för
með sér hækkanir annarsstaðar.
Kreppan sundrar launþegum
meir en áður — menn verða nú
varir við aukinn mun á launum i
hinum einstöku starfsgreinum og
hjá einstökum fyrirtækjum. Til
dæmis standa fyrirtæki i raf-
tækjaiðnaði eins og General El-
ectric og Westinghouse miklu
betur að vigi en bilaiðnaðurinn og
hjá þeim ætla verkamenn að
berjast fyrir 12% kauphækkunum
og umbótum d sinu verðbótakerfi.
Dæmi frá General Motors
Aðalástæðan fyrir þvi að verka-
lýösfélögin bandarísku sætta sig
við frystingu launa og niðurskurð
á ýmsum greiðslum og friðindum
er væntanlega óttinn við atvinnu-
leysi öðru fremur. Þeim dæmum
hefur farið fjölgandi þegar verka-
lýðsfélög slá af flestum eða öllum
kaupkröfum gegn fyrirheitum um
að uppsögnum verði hætt hjá til-
teknum fyrirtækjum, reynt að
halda lifi i einhverju útibúi sem
leggja átti niður og svo framveg-
is. Þar með er ekki sagt að sú
„hófsemi” sem Reagan forseti
iofaði verkalýðsfélögin fyrir muni
standa um aldur og bví. Nýlegt
dæmi frá General Motors sýnir að
litlu má muna til að upp úr sjóði.
Þar höfðu verkalýðsforingjar
beitt miklum þrýstingi sitt fólk til
að fá það til að slá af kröfum sin-
um svo að um verulegt tekjutap
væri að ræða i nafni þess að „nú
þyrftu allir starfsmenn að fórna
jafnt”. Um leið komst upp um
áætlanir bilahringsins um að
breyta útreikningi á launum hátt-
settra starfsmanna á þann hátt,
að þeir gátu alltaf gengið að feit-
um bónus — einnig þegar General
Motors á i fjárhagslegum erfið-
leikum!
Þegar þetta komst upp vakti
málið mikla reiði meðal verka-
manna og talsmanna verkalýðs-
félaga þeirra, sem fannst eins og
vonlegt var, að þeir hefðu verið
blekktir. General Motors flýtti
sér að draga til baka áætlun sina
um nýjar greiðslur til yfirmanna
— en skaðinn var skeður, og Gen-
eral Motors getur varla búist við
að verkamenn verði eins með-
færilegir i næstu umferð.
áb byggði á Newsweek
70 t!l 100.000 í fríðar-
göngu í Gautaborg
Norska leikkonan Liv Ullman og bandariski friðarsinninn Daniel Ells-
berg gengu i fararbroddi einnar göngunnar — þær voru fimm og söfn-
uðust þátttakendur saman á leikvangi f Gautaborg.
Á laugardag var haldin
mikil friðarganga i Gauta-
borg, hin langstærsta sem
friðarhreyfingin nýja hef-
ur boðað til á Norðurlönd-
um. Þátttakendur voru að
minnsta kosti 70 þúsund
segir sænska blaðið Dag-
ens nyheter, en danska
blaðið Information telur að
þeir hafi verið hundrað
þúsund.
Fimm göngur fóru úr ýmsum
hverfum Gautaborgar og samein-
uðust á Ullevileikvangi. Gangan
var haldin undir vigorðunum
„Fyrir kjarnorkuvopnalausu
svæði á Norðurlöndum — Evrópa
án kjarnorkuvopna”. Onnur vig-
orð voru ekki leyfð, en túlkunin á
þeim gat verið margvisleg.
Blöð segja frá þvi að þátttakan i
göngunni og útifundi á eftir hafi
ekki aðeins farið fram úr ölium
vonum skipuleggjenda. Þaö hafi
lika komið á óvart, hve breið
þátttakan var i þeim skilningi, að
allskonar hópar áttu sér þar full-
trúa. Þarna fóru verkalýðsfélög-
in, sósialdemókratar, miðflokks-
menn, neytendasamtökin, söfn-
uðirnir, bindindishreyfingin —
þetta var mikil ganga, segir In-
formation, einskonar alþjóðleg
hátið.
Meðal ræðumanna voru norska
leikkonan Liv Ullman, Sean Mc-
Bride, sem hlotið hefur friðar-
verðlaun Nóbels, Jytte Hilden,
þingmaður danskra sósialdemó-
krata, Helene Kekkonen frá Finn-
landi og Eva Nordland frá Noregi
(konur voru mjög áberandi i
göngunni og undirbúningi henn-
ar). Aðalræðumaðurinn var
Daniel Ellsberg, sem varð heims-
kunnur þegar hann kom á fram-
færi við bandarisk blöð leynileg-
um upplýsingum úr hermála-
ráðuneyti Bandarikjanna um Vi-
etnamstriðið. Ellsberg sagði
meðal annars i ræðu sinni:
Uppreisn
gíslanna
„Sannleikurinn er sá að þjóðum
Evrópu er haldið i gislingu. Þaö
er hér i álfunni að ráðgert er að
heyja hugsanlegt kjarnorkustrið.
En það er blekking aö halda að
hægt yrði að takmarka kjarn-
orkustrið við Evrópu. Það er timi
til þess kominn að gera uppreisn.
Þaö er timi til þess kominn að
gislarnir geri uppreisn...
»
Nú skulum við sýna þeim fram
á að viö erum reiðubúin til að
taka ábyrgð á lifi okkar og að viö
trúum ekki lengurá vilja og hæfni
þeirra til að afvopnast. Þetta er
mikið verkefni og það krefst tima
að leysa það. En það er mesta
verkefni okkar og fundur eins og
þessi sem hér er haldinn sýnir, aö
mannfólkið sættir sig ekki lengur
viö aö vera hugsanleg, útreiknan-
leg fórnarlömb i kjarnorku-
striöi.”