Þjóðviljinn - 04.09.1982, Blaðsíða 5

Helgin 4.-5. september 1982 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
móti blæs hjá stóriðjufyrirtækj-
um, hafa á ný færst i aukana þær
raddir sem telja erlenda stóriöju
lausnarorð, þar eö við getum ekki
axlaö byrðar af áhættu er fylgi
hagsveiflum á þessu sviöi.
Vissulega þurfum við að taka
tillit til þeirra og leita leiða til að
draga úr áhættu og jafna út
sveiflur i einstökum greinum. En
við eigum ekki að afhenda útlend-
ingum það verkefni að hagnýta
orkulindirnar og flytja arðinn af
þeim úr landi, svipað og gerðist i
verslun fyrr á öldum og i rán-
yrkju fiskimiöanna til skamms
tima. Það er mikill barnaskapur
að halda að erlend áhættufjár-
magn leiti hingað i góðgerðaskyni
til að standa undir taprekstri af
fjárfestingum til langframa og
það er á sama hátt rangt aö telja
að við íslendingar höfum ekki
efnahagslegt bolmagn til að
standa undir skynsamlegum f jár-
festingum og mæta sveiflum á
þessu sviði. Það útilokar hins
vegar ekki samstarf við erlenda
aöila um ýmsa þætti þessara
mála, ef tryggilega er um hnúta
búið.
Auka þarf
innlenda f jármögnun
Margir virðast efast um efna-
hagslegt bolmagn Islendinga til
að standa undir fjárfestingum við
virkjanir og orkuiðju, sem fæli
t.d. i sér tvöföldun á orkunýtingu
á næstu 10 árum frá þvi sem nú er
og þreföldun til aldamóta. Mat á
sliku er vissulega háö óvissum
forsendum um þjóðarframleiðslu
og þjóðarhag á komandi árum.
En jafnvel miðaö við hægan hag-
vöxt t.d. á bilinu 1—2% á ári (sbr.
linurit), væri hér ekki um stærri
hlut að ræða i fjárfestingum að
meðaltali á þessu sviöi en verið
hefursiðustu 10—15 ár. Við höfum
glimt við miklar fjárfestingar i
orkumálum allan siöasta áratug,
sem ekki sist hafa beinst að þvi að
losna við oliu úr upphitun húsa.
Þetta hefur verið arðbært og
sjálfsagt verkefni á heildina litið.
Nú sér fyrir endann á þvi átaki og
þá skapast svigrúm til sóknar á
öðrum svipum orkunýtingar.
Rika áherslu ber að leggja á að
hlutur innlendrar fjármögnunar i
orkuframkvæmdum verði mark-
visst aukinn til að draga úr verð-
bólgu- og þensluáhrifum af er-
lendum lántökum. Ná þyrfti sem
fyrst þvi marki, að innlendur
kostnaður verði fjármagnaður
með eigin aflafé þjóðarinnar, en
hann gæti veriö á bilinu 35—50%
af árlegri heildarfjárfestingu
miðað við áætlanir en það svarar
til 450—650 miljónum króna á
verðlagi 1. júli 1982. Slikt er engin
risaupphæð miðað viö aðrar
stærðir I þjóðarbúskap okkar.
Mikilvægt er að greina sem best á
milli innlendra og erlendra fram-
leiösluþátta i stórframkvæmdum
af þessu tagi. Ekkert mælir gegn
erlendum lántökum til aö standa
undir greiöslu á erlendum að-
föngum, svo fremi viðkomandi
fjárfesting sé talin þjóðhagslega
hagkvæm.
Lokaorð
Að lokum er rétt að draga sam-
an nokkur áhersluatriði varöandi
hagnýtingu orkulindanna i ljósi
þeirra viðhorfa, sem ég hef sett
fram hér á undan.
1. isiendingar hafa til þessa hag-
nýtt aðeins litinn hluta af orku-
lindum landsins, vatnsafli og
jarðvarma.
2. Orkulindirnar geta orðið öflug-
ur bakhjarl i atvinnuþróun
næstu ára og áratuga.
3. Landsmenn sjáifir eiga að hafa
frumkvæði og forræði i hagnýt-
ingu orkulindanna.
4. Taka þarf rikulegt tillit til um-
hverfisverndar við undirbúning
aö virkjunum og iðjuverum.
5. Framkvæmdir við orkuver og
undirbúningur að orkunýtingu
hafa langan aðdraganda og
auðveldara er að hægja á verk-
um en hraða þeim, ef aöstæður
bjóöa.
6. Núverandi efnahagskreppa
trefur ekki tilefni til að hverfa
frá markaðri stefnu um að
undirbua sókn inn á orkusviöiö.
7. Auka þarf eiginfjármögnun i
orkuframkvæmdum og draga
markvisst úr erlendum lántök-
um við að fjármagna innlendan
tilkostnað.
Jafn ólíklegt að við fáum
samiska sjónvarpsrás og
samiskan páfa
Samar hafa lengst af verið mjög sniðgengnir i
norrænu samstarfi, en nú á seinni árum hefur orðið
nokkur breyting þar á með vaxandi baráttu Sama
fyrir sjálfstæði sinu tungu og menningu. Á ársfundi
norræna rithöfundaráðsins, sem haldinn er hér i
Reykjavik nú um helgina, situr einn fulltrúi Sama,
norski rithöfundurinn John Gustavsen.
Gustavsen er blaðamaður og
rithöfundur, fæddur i Prosanger i
Noregi. Hann hefur lokið prófi frá
Sérkennaraskóla rikisins i
Noregi, sent frá sér fjórar bækur
og er með þrjár i smiöum. Hann
er fulltrúi Samiska rithöfundafé-
lagsins i norska rithöfundaráð-
inu, en i félagi samisku rithöfund-
anna eru yfir 30 höfundar og eru
samiskar bókmenntir mjög á
uppleið innan norræna bók-
m^nntaheimsins. Veittir hafa
verið styrkir til útgáfu bóka á
samisku og þeir hafa einnig haft
samvinnu við ýmis þjóðarbrot og
þjóðflokka, t.d. eskimóa, indiána
og fleiri.
,,Ég er fæddur i norður-norsk-
um fiskibæ en Samabyggðin i
Noregi er sú fjölmennasta á
Norðurlöndunum. Samar á Norð-
urlöndum lita á sig sem eina þjóð,
þótt þeir búi i hinum ýmsu lönd-
um, en einnig er Samabyggð i
Rússlandi þótt við höfum þvi mið-
ur ekki náð miklu sambandi við
þá. Viö eigum okkur sameiginlegt
tungumál, samiskuna, en þó eru
mállýskur sem ekki íylgja endi-
lega landamærum. Tunga okkar
á mjög i vök að verjast eins og öll
okkar menning og það er ekki
fyrr en siöasta áratuginn að menn
hafa vaknað til vitundar um
nauðsyn þess að vernda tunguna
og sérkenni Samanna.”
,,Nú hafið þið sérstakt félag
samiskra rithöfunda. Er niikif
skrifað á samisku?”
,,Já, og fer vaxandi. Við viljum
beita okkur fyrir útgáfu bóka á
samisku og teljum að Samar,
Grænlendingar og Færeyingar
eigi að fá að tilnefna bækur til
bókmenntaverðlauna Norður-
landaráðs. Þó að það sé min skoð-
un að verðlaun almennt skipti
ekki sköpum, þá geta þau skipt
minnihlutai mjög miklu. Þau
vekja athygli á þessu f ólki og sér-
stöðu þeirra og hvetja viðkom-
andi hópa til dáða. Almcnnt tel ég
að rithöfundar eigi að fá greiðslur
fyrir vinnu sina eins og aðrir
þegnar, en fyrst bókmenntaverð-
laun eru á annað borð til, verða
þau aðná til allra, ekki sist þeirra
sem eiga erfitt með að koma
verkum sinum á framfæri. Það er
jafnan notað á okkur að við séum
svo fá og það gerir alla okkar að-
stöðu til styrkja, launa og viður-
kenningar mjög erfiða. Þetta er
sameiginlegt vandamál allra
minnihlutahópa og þjóðarbrota
og þvier margt skylt með okkur
ogt.d.eskimóum.”
„Hver cr saga Samanna, hvað-
an eru þeir upprunnir?”
„Samar hafa búið á Norður-
löndum sennilega frá þvi áður en
þau byggðust norrænum mönn-
um. Málið er finnsk-úgriskt.
Samar eru mjög friðelskandi og
þrátt fyrir ýmsar skærur fyrr á
öldum, hafa þeir aldrei staðið i
styrjöldum. Þeir hafa hrakist
lengra og lengra noröur á bóginn
og jafnan orðið að lúta i lægra
haldi. Vegna þess hve Samar eru
friðelskandi er orð eins og ofbeldi
ekki til i málinu. Við erum mjög
uggandi um framtfðina, ekki sist
við sem búum i Noregi og höfum
Natóherinn norska allt i kringum
okkur. Við viljum lifa I friöi og
leggja okkar af mörkum til varð-
veislu friðar, t.d. meö stofnun
friðarháskóla. Við búum mitt á
milli stórveldanna, með Nató öör-
um megin og Sovétrikin hinum
megin. Við vitum að atómstyrjöld
gæti brotist út einmitt á þvi
svæði sem viö búum og það er
skelfileg tilhugsun.
„Nú verður m.a. rætt uni Nord-
sat hér á rithöfundafundinum.
llver er afstaða ykkar til þess
máls?”
„Við erum mjög uggandi. Rit-
höfundar vilja einbeita sér aö
aukinni bókaútgáfu i staö fleiri
sjónvarpsrása og Nordsat er lik-
legra tilað kæfa en styrkja menn-
ingu og tungu minnihlutahópa.
Það er jafn óliklegt að við fáum
samiska sjónvarpsrás og að við
fáum samiskan páfa. Nordsat er
mjög flókið mál cn við erum
hrædd um að það verði til að auka
áhrif alþjóðlegrar afþreyingar-
framleiðslu fremur en styrkja
sjálfstæða listsköpun”, sagði
John Gusta vsen að lokum.
A mánudagskvöldið heldur
Gustavsen fyrirlestur I Norræna
húsinu sem nefnist „samenes litt-
eratur (i nordisk sammenhend)
oghefst hann kl. 20.30. þs
Hreppti gos-
drykkjavél
Þegar Hrefna Árnadóttir,
Hverfisgötu 38, Hafnaríirði,
ætlaði að kaupa Soda Stream-vél
á sýningunni „Heimiliö og fjöl-
skyldan ’82” sl. mánudag, kom i
ljós, að hún hreppti 100. vélina
sem seld var á sýningunni.
Hrefna varð þvi sú heppna og
fékk Soda Stream-vélina ókeypis,
og varð þar meö 1100 krónum rlk-
ari.
Aformað er að selja 150. vélina
á kr. 550.00 og sá sem kaupir 200.
vélina þarf ekki að taka upp
veskið.
A myndinni sjáum við Arna
Kerninandsson hjá Sól h.f. af-
hcnda Ilrefnu vélina
ÚtNuktimar komnar
John Gustavsen, blaðamaður og rithöfundur, fulitrúi Sama. Ljósm. —
eik —
LANDSINS MESTA LAMPAÚRVAL
PÓSTSENDUM
LJOS & ORKA
Suóurlandsbraut 12
simi 84488