Þjóðviljinn - 04.09.1982, Blaðsíða 20

20 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 4.-5. september 1982
Eftir að hafa ferðast í 2
vikur um 3000 km. leið um
Sovétríkin frá landa-
mærum Finnlands að
landamærum Rúmeníu á
eigin bil eru það fyrst og
fremst þrjár niðurstöður,
sem mér eru efstar i huga.
Þær eru á engan hátt
frumlegar, og þær kunna
ef til vil! að hljóma ein-
feldningslega, — en þær
liggja beint við. Og þær eru
lika ólíkar þeim áhrifum
sem ég Hef orðið fyrir i
þeim 18 ferðum sem ég
hafði áður tekist á hendur
til þessa víðáttumesta
lands í heimi, en þá var ég
alltaf í boði einhverra
samtaka eða opinberra
aðila vegna fyrirlestra og
ráðstef nuhalds.
Einn kílómetri
verður eins
og ensk míla
Þessar niðurstöður eru i fyrsta
lagi, að maður getur farið nokkuð
frjáís ferða sinna, svo framarlega
sem maður er ekki hluti af ein-
hverju fyrirfram skipulögðu: i
öðru lagi eru það hin ótrúlegu
frumstæðu skilyröi sem ibúar
Sovétrikjanna búa við hvað
varðar allan neysluvarning, og þá
Kússnesk fjölskylda. Þrjár kynslóðir i einni ibúð
Svörtu Lödurnar og
hinn sanni Rússi
framboð á áfengi virka sem
aðdráttarafl fyrir aðra nágranna-
þjóð með hliðstætt neyslu-
mynstur: Finnarnir. Engin er-
lend þjóð var jafn fjölmenn á
tjaldstæðunum, þeir voru yfir-
gnæfandi i Leningrad, og fjöl-
mennir einnig i Moskvu. Finn-
arnir sem við hittum i Kiev og
Odessa virtust hins vegar meira
upp á menninguna en áfengið, en
hvar sem Finnarnir fóru virtust
þeir hins vegar eiga mjög auðveld
og greið samskipti við Rússana.
Finnarnir virtust lita á þá full-
komlega eðlilegum augum,
reyndar eins og ekkert i heim-
inum væri eölilegra, á meðan
Vesturlandabúar frá NATO-lönd-
um virtust stööugt vera sér með-
vitaðir um hina pólitísku stööu
sina i þessu framandi umhverfi.
Þegar komið var fram undir
morgun á hinum björtu nóttum i
Leningrad og Novgorod voru
Rússar og Finnar sem bræður og
systur. Þeir eru glúrnir og góðir
með sig Finnar.
Johan Galtung
Niðurníðslu-
bragur
Hin efnislega fátækt, — reyndar
er þetta ekki rétta orðið. Þvi hér
virðast nægir peningar á bak við
Eftir Johan Galtung
sérstaklega úti á landsbyggðinni:
og i þriðja lagi verður manni
minnisstætt hversu ljúfur, alúð-
legur og auðveldur i viðkynnum
hinn almenni borgari þessa risa-
veldis er,—sérstaklega ef maður
kann svolitið i rússnesku þannig
að samskiptin gangi greiðlegar
og eðlilegar fyrir sig.
Þetta er allt mjög einfalt. Allt
sem gera þarf er að hafa sam-
band við ferðaskrifstofu, sem er i
sambandi viö Intourist, lita á kort
þar sem sýndar eru leyfðar leiðir
og draga upp leiðina sem fara á.
Vegirnir eru frekar torsóttir,
þannig að einn kilómetri verður
eins og ensk mila og enginn skyldi
ætla sér meiri yfirferð en 500 km.
á dag. Siðan er valinn nætur-
staður á skipulögðum tjald-
svæðum, vegagististöðum eða
hótelum, og til þess er ætlast að
mætt sé á sérhverjum áætlunar-
stað að kvöldi — en timasetning
þarf þó ekki að vera nákvæm.
Þetta er að sjálfsögðu ekki sam-
bærilegt við það algjöra frelsi,
sem hinn akandi ferðamaður er
vanur við á Vesturlöndum, en
veldur þó ekki teljandi truflun.
Þegar maður er einu sinni kom-
inn inn fyrir landamæri Sovét-
rikjanna virðist allt vera sérlega
afslappað. t reynd var i engu
fundið að þvi þótt við brygðum
okkur út af leiðinni til nærliggj-
andi borga eða þorpa, svo
framarlega sem við stóðum við
áætlun okkar um næturstað.
Að vera vel
nestaður
Bensinstöðvar voru nægilega
viða, og þar mátti fá ágætis bens-
in fyrir 40 kópeka literinn gegn
fyrirframgreiðslureglunni (bætið
við 1/3 til þess að fá hið opinbera
gengi dollarans). Lögreglu-
þjónarnir eru viðmótsþýðir og
hjálplegir, og ekki verður maður
var við að lögreglan ofgeri i
radarmælingum og vandræðatil-
búningi til þess að afla gjaldeyris,
eins og finna má i Austur-þýska-
landi og Búlgariu. Þeir eru fúsir
til hjálpar vegvilltum útlend-
ingum — og þar sem vegaskilti
eru af skornum skammti er auð-
velt að villast, og það er i sjálfu
sér ágætt, þvi það gefur gott til-
efni til samskipta við landsmenn.
Ferðamaðurinn verður að vera
vel nestaður, nema hann vilji
borða eins og sovéska yfirstéttin,
— eingöngu á finum veitingahús-
um. Mjólk og kjötvörur eru vart
finnanlegar, en hins vegar var
enginn skortur á ágætis rúg-
brauði (15 kópekar kilóið) og
fyrirtaks vodka (6 rúblur flaskan
— framleiðslukostnaður um 20
kópekar). Þetta hvort tveggja
virðist vera uppistaðan i matar-
æðinu til sveita, og er enginn vafi
á þvi að vodkaneyslan ber uppi
drjúgan hluta af þætti Sovétrikj-
anna i vigbúnaöarkapphlaupinu.
Reyndar virðist hið riflega
Astfangið par
allt. En vegir og hús, verslanir og
greiðastaðir, allt hefur þetta yfir
sér einhvern niðurniðslubrag og
algjöran skort á umhyggju.
Smekkleysi, skortur á alúð við
umhverfið, enginn hlutur til þess
að láta sér þykja vænt um eða að
minnsta kosti meðhöndla af
varúð svo að hann brotni ekki.
Salernin eru yfirgengilega léleg
og það er sjálfsagt tekjulind fyrir
hótel og dýrari veitingastaði, þvi
það getur oft verið salernisins
virði að kaupa sér þar dýra mál-
tið — sem reyndar má einnig
treysta að bragðist vel. (Við
mælum með vegahótelinu i
Oryol). Hvernig þessi grund-
vallarmótsetning á milli sósia-
lisma og salernismenningar eða
pipulagna almennt er til komin
er erfitt að segja. Kannski gera
Rússar ekki meiri kröfur. Og við
skulum fara varlega i að álykta
almennt um áhrif sósialismans á
hitt og þetta. Búlgaria er einnig
sósialiskt riki og er nú efnislega
háþróaðasta rikið á Balkanskag-
anum, snyrtilegt og hreint land
með lifskjör, sem eru ekki svo
fjarri þvi sem gerist i ýmsum
jaðarlöndum Norðurlanda. Við
skulum hins vegar fara varlega i
að álykta að þetta stafi af hag-
kvæmri landsstærð: Rúmenia
stendur Búlgariu langt að baki i
mörgum efnum.
Að njóta þess
sem er ekta
Það sem okkur virðist skorta á I
hinu efnislega umhverfi finna
Rússar og Sovétmenn i þvi sem er
ekta, þvi sem er mannlegt og
raunverulegt. Það stóð yfir
sýning I Moskvu til þess að
minnast 60 ára afmælis Sovétrikj-
anna (sem voru stofnuð 1922 en
ekki 1917 eins og margir virðast
halda). t sýningarskálanum þar
sem kjarnorkunni voru gerð skil
var aðeins einn gestur þegar
okkur bar að garði: fimm ára
dóttir okkan Hins vegar var hús
Tolstoys, Yasnaya, Polyana, svo
troðið af rússneskum sumargest-
um að við náðum vart öndinni
þegar þeir 25 sem voru að skoða
svefnherbergið hleyptu þeim 25,
sem voru að skoða setustofuna
fram hjá sér.
Og auðvitað elska þeir náttúr-
una, ekki sist vegna þess aö hún
er vel þess virði og hefur ekki ‘
verið eyðilögð i eins rikum mæli
af hinum heimskulega stjórn-
málaáróðri sem er að eyðingar-
gildi jafnoki auglýsingamennsk-
unnar.
Skógarnir virðast ósnortnir og