Þjóðviljinn - 04.09.1982, Blaðsíða 21

Helgin 4.-5. september 1982, ÞJóÐVILJINN — SIÐA 21
Magniði frumskógum háhýsanna verðuróneitanlega tilkomumikið jafnvel þótt gæðin séu ekki aðsama
skapi.
Sovéskir hippar i Gorki-garðinum i Moskvu
akrarnir eru oft illa leiknir og
grænmeti lélegt (og alls ekki
ódýrt á mörkuðunum á sam-
yrkjubúunum). En ilmurinn i
náttúrunni er sterkur og ekta og
gróöurfariö er norrænt langt til
suöurs. Vötn og ár eru vænleg til
baöa, jafnvel innan stórborga
eins og Moskvu, Leningrad og
Kiev. Klukkan 11 aö kvöldi sjáum
viö bikiniklæddar stinnholda
konur fara yfir hraöbrautina fyrir
utan Moskvu, blautar af sandi i
ánni á leiö inni hinn endalausa
frumskóg háhýsa þar sem
magniö veröur óneitanlega til-
komumikiö, jafnvel þótt gæöin
séu ekki aö sama skapi (húsin eru
t.d. illa einangruö). 1 vissum
skilningi lifir þetta fólk i fortiö-
inni, fortiö sem klippt var á 1917,
og þaö nýtir sér þau þægindi sem
65 ára sósialismi hefur veitt þvi til
þess aö njóta þess sem er ekta —
og oft þess sem er meira ekta en
viö finnum á Vesturlöndum, þar
sem amerikaniseringunni hefur
oröiö mun betur ágengt i aö strika
út liönar aldir en „kommúnism-
anum” (eöa hvaö viö eigum aö
kalla þaö) I Austur-Evrópu. Viö
sjáum þvi vel viöhaldnar kirkjur
um allt, flestar reyndar lokaöar,
en engu aö siöur eru þær minnis-
varöar feguröar og fortiöar, sem
ekkert getur komiö i staöinn
fyrir. Ekki nóg meö þaö: ,,Þú
hefur komiö frá Heilagri Péturs-
borg...” sagöi vörubilstjóri viö
mig sunnar i landinu — honum
féll ekki viö nafniö Leningrad.
Fólkið og viðhorf
gagnvart
Vesturlanda-
búanum
Ekki svo aö skilja að vönduð
efnisleg gæði séu ófinnanleg.
Umferðin á götum Moskvu er eins
þétt og i stórborgum Vesturlanda.
Og þar sjáum viö svörtu biiana
sem ekið er af hrokafullum
ungum mönnum i leðurjökkum
meö einhvern apparatchik i
aftursætinu, sem rétt glittir i á
bak viö gluggatjöldin og þeir
þeyta hornin og haga sér i um-
ferðinni eins og lögreglubilar —
hin örugga leiö til þess að ávinna
sér hatur fólksins. Viö sjáum lika
fjögurra dyra Lödurnar, farkosti
þeirra lánsömu og velstæöu. bá
eru það kvöldveislurnar á veit-
ingahúsunum, dans og kaviar,
gjörólfk veröld ef litiö er til
sveitaþorpanna og bændahús-
anna þar sem heimurinn virðist
standa kyrr, þar sem kyrrðin er
svo algjör aö ekkert virðist geta
gerst. Jafnvel svefnþungt griskt
sveitaþorp gæti virst sem hrað-
fleygur stórborgarheimur miöaö
við þá stöönun sem þarna viröist
rikja. Á heitum dögum stendur
fólk i biðröö til að fá sér kvass,
léttáfengan ávaxtadrykk sem er
eini munaðurinn eftir áð isinn er
uppseldur. Stéttaþjóðfélag — ef
gengið er út frá þvi hvað fólk
hefur á milli handanna, jafnvel
þótt félagslegt öryggi riki i
grundvallaratriöum.
Og svo er það fólkið. baö
hvarflar aö mér hvort sú mikla
tortryggni og ótti sem rikir á
Vesturlöndum i garö Rússa sé
ekki tilkominn fyrir milligöngu
þeirra mörgu Vesturlandabúa
sem aöeins hafa komist i kynni
viö fulltrúa hins opinbera, leiö-
sögumenn og túlka sem eru sér-
þjálfaöir i aö selflytja gesti og
fela fyrir þeim hinar dekkri hliö-
arnar um leið og þeir draga upp
óraunsæja áróöursmynd af þjóö-
félaginu sem fær fólk til aö draga
i efa allt sem þeir segja.
Venjulegt fólk sem viö mætum
er yfirmáta hlýlegt og vingjarn-
legt, — eins og ítalir ef viö á
annaö borö gripum til alhæfinga.
baö rikir engin sérstök spenna
lengur gagnvart Vesturlanda-
búum — fólk er hvorki yfir sig
forvitið né feimiö, bara eölilegt. 1
samræöum er kvartaö undan
hinum öldruöu leiötogum, sem
gera ekki annaö en aö tóra, þeir
kvarta undan skorti á kjöt- og
mjólkurvöru en eru ánægöir meö
þaö félagslega öryggi sem þeir
búa viö. beir kvarta undan
þvi aö ekki megi gagnrýna neitt
nema þaö hafi veriö áöur gagn-
rýnt af einhverjum háttsettum. A
sama hátt og á Vesturlöndum eru
vistfræðileg vandamál sett fram
til þess aö breiöa yfir dýpri og al-
varlegri gagnrýni á kerfiö. Hinn
venjulegi Rússi er ekki vel upp-
lýstur, en engu aö siöur stendur
hann himinhátt yfir hinni botn-
lausu fáfræöi hins almenna
bandariska borgara. Og hann vill
fá að vita hvaöa hugmyndir menn
gera sér um Rússa erlendis.
Ég hef ekki oröið var viö að
Rússar finni til samviskubits
vegna vigbúnaðarkapphlaupsins.
beir standa i þeirri meiningu aö
Bandarikin hafi þar ávallt átt
frumkvæðið, bæöi meö fyrstu
kjarnorkuvopnin og allar þær
„tækniframfarir” sem siöan hafa
fylgt i kjölfarið. En þeim verður
mikið i mun þegar taliö berst að
Kina (sem þeir óttast),
Afghanistan (sem þeir skammast
sin fyrir að mér finnst, en „ef við
værum ekki þar mundu Amerik-
anarnir koma”) Pólland („mjög
flókið mál”). beir geta hlustað af
mikilli þolinmæöi á ólik sjónar-
mið aö uppfylltu einu skilyrði:
menn verða að viöurkenna að
Sovétrikin þurfi landvarnir. Meö
sjö meiriháttar innrásir aö baki á
siöastliðnum 4 öldum (Sviar inni i
Poltava, Sviar inn i Narva,
Napoleon til Moskvu, Japanir,
keisarinn og hluti Vesturveld-
anna i borgarastyrjöldinni og
siðast Hitler) veröur ekki annað
sagt en að það þurfi mikla fávisku
og heimsku til aö láta sér til
hugar koma aö þörf þeirra fyrir
öruggar landvarnir stafi af
ofsóknarbrjálæöi. bessi saga er
hins vegar að mestu leyti hulin
hinum venjulega Vesturlanda-
búa, sem er fórnarlamb hinnar
andsovésku og and-kommúnisku
áróöursmaskinu. En þessi saga
er hins vegar óumræöilega lifandi
i vitund hins venjulega Rússa.
Hvar sem farið er sjáum við
minnismerki um orrustur, sem
háðar hafa verið viö erlend inn-
rásaröfl. Engu að siður finnst
fólki að þessi saga hafi verið of-
notuð af valdhöfunum til þess að
afsaka þann efnislega skort sem
viða er tilfinnanlegur. bað hlýtur
að taka menn sárt aö sjá herflutn-
ingabilana, gljáandi og vel viö
haldið, fara hjá i löngum lestum
fulla af hermönnum i finustu ein-
kennisbúningum —hrópandi and-
stæða jarövinnslutækjanna sem
æpa eftir smurningsoliu og við-
haldi og tærast upp i ryði, eöa
flutningavagnana sem endalaust
hlykkjast um þjóðvegina sjúsk-
aðir og illa hlaönir varningi, eða
eins og oft er tilfellið galtómir..
betta er undarleg blanda af áætl-
unargerð og svörtum og gráum
markaði þar sem margt er gert af
góöum vilja en ein hindrun ris
yfir aðrar: betta land er einfald-
lega of stórt.
Kryddið
í tilverunni og
KGB
Fólk sem býr viö þrengingar en
heldur saman i fjölskyldu og vin-
áttuböndum, þar sem djúp mann-
leg hlýja einkennir félagsskap-
inn, fólk sem kryddar tilveruna
meö aukabitum, sem sumum
tekst að afla sér i ökuferöum um
sveitina þar sem verslað er viö
einhvern kolkhosnikinn. Ekkert
yfir máta vinnusamt fólk, en
reiðubúið að njóta þess sem notiö
veröur, einstaklega áhugasamt
um öll menningarmál, oft vel
menntað og vel aö sér. Fólk sem
langar i strið? Fjarstæöa. bað
langar til þess að koma á ein-
hvers konar sósialisma, en flestir
vilja ab hann verbi frábrugöinn
þvi sem nú er, eitthvaö betra.
Fólk vill fá rétt til opinnar og
frjálsrar umræöu. baö vill
ódýrara vodka og það vill fá aö
ferðast og sjá hluti. En þetta fólk
hefurfyrst og fremst djúpar rúss-
neskar, úkrainskar, moldaviskar
eða armenskar rætur eöa hver
veit hvaö — ég held að þeir séu ör-
fáir, sem myndu vilja yfirgefa
Sovétrikin fyrir fullt og allt. En
þeir vilja fá að ferðast — eins og
Ungverjar. En að láta undan,
gefast upp undan þeirri byröi
sem Bandarikin (og NATO)
leggja þeim á herðar i vig-
búnaðarkapphlaupinu: aldrei.
Jafnvel Hitler varð að læra að
þjóðarstoltið er ávallt yfirsterk-
ara andúðinni á eigin stjórnvöld-
um.
Hrynjandinn I landslaginu
breytist, verður örari með
.skyndilegri breytingum.
Moldavia, ekki lengur hiö bylgj-
ótta hæöarlandslag (Jkrainu eöa
hinar endalausu sléttur og skógar
Rússlands. Viö sjáum hærri hæöir
i fjarska. Landamærin nálgast og
þarna birtast þeir, fjórir i hóp,
KGB-mennirnir meö skrúfjárn
sin og tól og taka að rannsaka
rúgbrauösvagninn okkar af meiri
gaumgæfni en nokkurn timann
áður haföi veriö gert á 300 þúsund
kilómetra langri ævi hans. 1 ljós
komu ýmsir áhugaverðir felu-
staðir, sem eigendunum voru
áöur ókunnir, en fimir fingur lög-
reglumannanna afhjúpuðu eins
og ekkert væri i leit að skila-
boöum frá óhlýðnum þegnum,
kannski væntu þeir sér handrits
af sögu eins og Dr. Zhivago eöa
Gulag-eyjaklasinn. Hér sást
kannski i fyrsta skiptiö skipulega
gengið til verks. Allar kasettur
spilaöar, jafnvel leitað að skila-
boðum i Beethoven-sónötu eöa
bitlalagi. Eftir tveggja stunda
törn kom svarið: „betta var allt
og sumt”. En ég fyrirgef þeim.
betta er lögregluriki, en þeir hafa
veriö illa leiknir af sögunni. beir
hafa liðið miklar þjáningar. Og
þeir þurfa átakanlega á friði aö
halda. Okkur væri betur komiö ef
við værum jafn ljúf á manninn og
góðhjörtuö og miðlungs-Rússinn.

Islensk áskorun
í Jerusalem Post
um friö á grundvelli gagnkvœmrar viðurkenningar
Þann tuttugasta ágúst birtist I
blaöinu Jerusalem Post, sem
kemur út á ensku i tsrael, auglýs-
ing frátuttugu „islenskum vinum
tsracls”. Þar cru látnar i ljós
áhyggjur af mannskæöri styrjöld
tsracla i Libanon, af minnkandi
samúö mcö tsrael i heiminum og
skoraö á valdamenn I tsrael aö
hætta styrjöldinni i Libanon (sem
þá var enn i fullum gangi) og bera
fram viö Palestinumenn og viöur-
kennda leiðtoga þeirra hug-
myndir aö lausn mála, sem byggi
á gagnkvæmri viöurkenningu á
réttindum beggja þjóöa.
Aö undanförnu hala margar
hliöstæöar auglýsingar frá mönn-
um utan og innan Israels birst i
israelskum blöðum.
beir sem rita undir þessa aug-
lýsingu eru Arni Bergmann, sr.
Árni Pálsson, Eirika Friöriks-
dóttir hagfræðingur, Eirika Ur-
bancic læknaritari, Elias Daviðs-
son, kerfisfræðingur, Eysteinn
Jónsson iyrrv. ráðherra, Guðný
Guömundsdóttir, konsertmeist-
ari, Gunnlaugur Slefánsson, guö-
fræöingur, próf. Gunnar Schram,
Haraldur Olafsson dósent,
Haukur Guðlaugsson söngmála-
stjóri, Hlin Guöjónsdóttir um-
sjónarmaöur, dr, theol. Jakob
Jónsson, Jóhanna Kristjónsdóttir
blaöam., Pétur Goldstein loft-
skeytamaöur, próf. Siguröur Lin-
dal, Vilmundur Gylfason, bórar-
inn bórarinsson ritstjóri og próf.
bórir Kr. bórðarson.
We lcelandic
Friends of Israel
are profoundly concerned with the deadly war
conducted by Israel in Lebanon:
We are witnessing a continuous erosion of public
sympathy for Israel in lceland and the world at large:
W'e vicw with great apprehension the consolidation of
hatred and distrust among Arabs towards Israel as a
result of Israel's refusal to recognize the Palestinians'
national rights.
We call on Israel's leaders to heed the plea of Israel's
friends in the world by stopping.the war in Lebanon and
to propose to the Palestinian nation and its recognized
leaders a negotiated solution, based on reciprocal
recognition of both peoples' national rights.