Þjóðviljinn - 04.09.1982, Qupperneq 9

Helgin 4.-5. september 1982 ÞJÓÐVILJINN — SIDA 9
Um dansleiki
á Þingeyrum
1754 -1757
islendingar virðast hafa iðkað
hringdansa og aðra dansa allt
fram á 18. öld en þá tökst loks að
kveða þá niður af kirkjulegum
yfirvöldum. Færeyingar náðu
hins vegar að varðveita sina
dansa og iðka þá enn. Til eru
heimildir um dansleika á islandi
á hinni myrku 18. öld og eru þar
... narrabúningur, þá menn forklæða sig, taka upp annarra myndir,
grýlu andlit og gikkeri...
„Brennivín er þá við
höndina að hressa
hinn gamla Adam’'
annálaðastar svokallaðar Jörva-
gleðir. Þcirri siðustu lyktaði með
að 18 börn komu undir svo sem
frægt er. Um miðja 18. öld var og
uin tima haldin jölagleði á Þing-
cyrum i A-Húnavatnssýslu og
virðist þar hafa verið mikið fjör á
ferðinni. Aðalheimildin um þessa
gleði er bæklingur eftir séra Þor-
stein Pétursson á Staðarbakka
þar sein hann vandar um við þá
sem lcyfa slika gleði, einkum
sýslumanninnn signor Bjarna
Halldörsson. Hér verða teknar
nokkrar skemmtilegar lýsingar
úr þessum bæklingi, svo og ævi-
sögu séra Þorsteins.
Eftir þessa Péturs pipu
dansaði allur selskapur-
inn
1 ævisögunni segir séra Þor-
steinn að sýslumaðurinn hafi i
þrjú ár samfelld látið halda um
jólatlmann á Þingeyrarklaustri
jólaleiki eða dansa og brúkað til
siðamanns i þeim leik einn jut-
skan (jóskan) bónda Pétur að
nafni. Siðan segir:
„Eftir þessa Péturs pipu dans-
aði nú allur selskapurinn i Þing-
eyrarstofu á hverju kvöldi fram á
miðjar nætur frá þriðja i jólum til
nýjaárs inclusive með gleöi og
gjálifi miklu. Þar til var og boðið
þeim helstu verðslegu mönnum i
héraðinu, jafnvel kvenfólki, og
haldið gestaboð höfðinglegt með
viðhöfn og veislu kræsilegri...”
Eftir ábótanum dansa
munkarnir
Bæklingur séra Þorsteins hét
Leikfæla eða manducus. Þar á
forsiðu stendur: „Manducus eður
leikfæla sem kemur og kallar i
hópinn með ströflum, ávitán,
áminning, viðvörun og kenning,
þá verið er að halda gleði, dans,
vikivaka, spil, tafl, holdlegan
kveðskap og heiöinglega
skemmtun o.s.frv”.
Telur klerkur að þar sem jafn-
vel mikils háttar fólk og lærðir
menn gangi á undan með góðu
fordæmi sé ekki að furða þótt al-
þýðan reikni slikt athæfi fyrir
öngva synd. Siðan segir hann:
„Eftir ábótanum dansa munk-
arnir. En Guð veit þar eru
margar ókunnugar syndir i heim-
inum sem almenningur þekkir
ekki og kennifeðurnir fá sér ekki
til orða um að tala, af þvi þær eru
svo venjulegar”. Á meðal ókunn-
ugra synda telur sér Þorsteinn
m.a.: gagnlausa gleðileiki, tafl,
spil, óþarfa dægrastytting og
skemmtan með óandlegum
visum, rimum og kveðindis-
látum. Nefnir hann t.d. kæti og
kjötát sem tiðkist i þriðjudags-
kvöldið i föstuinngang þó aö þar
séu engin sérdeilis óskikkanleg-
heit framin, einnig gleðileiki svo
sem „hjörtleik, hestleik, kerl-
ingarleik og annað þvilikt gjálifi
sem brúkað kann að hafa verið
hér og þar i landinu, hvar sem
óráðvandur sollur hefur verið
samankominn, so sem i sjó-
stöðum af veríólki" og loks jóla-
leiki „sem skóla piltar hafa
kannske i ungæöi sinu tekið sér
fyrir að halda á stólunum án vit-
undar og samþykkis sinna skóla-
meistara”.
Um jólaleikina segir séra Þor-
steinn orðrétt:
„Engin veit ég dæmi til þess, að
nokkurt kristið yfirvaid hér i
landi hafi látið halda þessháttar
heiðinglega leiki fyrir sér eður
authorserað þá með gestaboðs
veislu um jólatímann, so sem nú
hefur heyrst i þrjú samfelld ár
gjörtveraá Þingeyrarklaustri og
fara vaxandi so valla sé helgi-
dagskvöldum þyrmt þar íyrir; og
það nú hvað mest i þessari að-
þrengjandi hallæris- og hungurs-
neyð sem yfirgengur ekki ein-
asta þetta hérað heldur og allan
Norðlendingafjórðung sérdeilis-
lega, so næst liðið ár hefur hér
dáið i sýslunni lullt 100 manna i
svengd og vesöld. Ö, bone Deus!
Hvörsu litt eiga danslæti og
drykkjuskapur við soddan
eymdartilstand almúgans”.
Stapp aftur á bak og
áfram
Svo kemur kjinngimögnuð frá-
sögn af slikri gleði:
„Þessi leikur skal vera framinn
með glensi og gamni, af karl-
mönnum og kvenfólki til samans,
með mörgum snúningum allt um
kring, með stappi aftur á bak og
áfram, meö hoppi upp og niður,
með hlaupum til og frá; so heröir
hvör sig að dansa eftir útblæstri
eður andardrætti Ludi Magistri;
og þegar suma svimar, so þeir
tumba um koll, þá verða ýmsir
undir; fara þá föt og forklæði sem
verða vill; þá er og löldum
kvenna flug og forræði búið;
þessu skal vera hrósaö og hlegið
að eftir vonum al Potestate
Supereminente; brennivin er þá
við höndina að hressa hinn gamla
Adam, so hann þreytist hvörki né
uppgefist, fyrri en mælir synd-
anna er upplylltur...”
„Er það so i undanlarandi ræöu
með röksemi sýnt og sagt, að
bæði jólaleikir, íöstugangs kæti
og narrabúningur, þá menn lor-
klæða sig, taka upp annarra
myndir, grýlu andlit og gikkeri,
er að nokkru leyti komið frá heiö-
ingjum, nokkru írá Pápistum og
að nokkru leyti frá sjállum djöl'l-
inum, hvör eð ol't helur sýnt sig i
ýmsra kvikinda liki og helst
ljótra”.
(Byggt á Kvæöi og dansleikir
eftir Jón Samsonarson)
— GFr
Auglýsing um aðalskoðun bifreiða í lögsagnar-
umdæmi Keflavíkur, Njarðvíkur, Grindavíkur og
Gullbringusýslu fyrir árið 1982.
1. september Ö-7076 - Ö-
miðvikudaginn
7175
fimmtudaginn
föstudaginn
mánudaginn
þriðjudaginn
miðvikudaginn
fimmtudaginn
föstudaginn 10. september
2. september
3. september
6. september
7. september
8 .september
9. september
Ö-7176 — Ö-7275
Ö-7276 - Ö-7375
Ö-7376 - Ö-7475
Ö-7476 - Ö-7575
Ö-7576 - Ö-7675
Ö-7676 - Ö-7775
Ö-7776 - Ö-7875
mánudaginn 13. september Ö-7876 og hærri
númer.
Skoðunin fer fram að Iðavöllum 4, Keflavík milli kl
8 - 12 og 13 - 16.
Á sama stað og tíma fer fram aðalskoðun annarra
skráningarskyldra ökutækja s.s. bifhjóla og á eftirfar-
andi einnig við um umráðamenn þeirra.
Við skoðun skulu ökumenn bifreiðanna leggja fram
fullgild ökuskírteini. Framvísa skal og kvittun fyrir
greiðslu bifreiðagjalda og gildri ábyrgðartryggingu.
I skráningarskírteini bifreiðarinnar skal vera árit-
un um að aöalljós hennar hafi verið stillt eftir 1.
ágúst 1982.
Vanræki einhver að færa bifreið sína til skoðunar
á auglýstum tíma, verður hann látinn sæta ábyrgð
að lögum og bifreiðin tekin úr umferð, hvar sem til
hennar næst.
Lögreglustjórinn í Keflavík,
Njarðvík, Grindavík og
Gullbringusýslu.
Húsnæði óskast
Einstæður t'aðir óskar eltir 2 - 3 herbergja
íbúð á leimi sem l'yrst. Upplýsingar í síma
37898.
Snorri Styrkársson
Au glýsingasíminn
er 8-13-33
IANf*a
sÆíuff
HVERNIG HÆKKA LÁNIN
MIÐAÐ VIÐ FJÁRFESTINGAR
EINSTAKLINGA?
SVAR: Helstu fjárfestingar einstaklinga eru í íbúðar-
húsnæði, en einnig í bifreiöum og heimilisbúnaði.
Þessar eignir hækka að sjálfsögðu í verði og
margur telur sig vera að græða heilmikið. Hafa
menn ekki heyrt setningar eins og „íbúðin mín
hækkar um 10 þúsundir á viku“ eða „næsta
sending af bílum verður 30 þúsundum dýrari,
flýttu þér að kaupa“. En menn gleyma þv í að lánið
sem þeir e.t.v. tóku til að kaupa eignina, hækkar
um 1 % á viku og eigin peningar sem þeir notuðu
til kaupanna, hefðu hækkað ámóta á verð-
tryggðum reikningum í bönkum, og sama gildir
um spariskírteinin. Þessvegna á kaupæðið fyrir
gengisfellingar ekki lengur rétt á sér og menn
geta farið sér hægar við fjárfestingar.
Til þess að bera saman hækkun á lánum og
þessum fjárfestingum verða menn að taka dæmi.
Evrópskur bíll, sem kostaði 5 millj. gkr. 1979,
kostar nú nýr 140 þús. nýkr. Ef tekið hefði verið I íf-
eyrissjóðslán fyrir öllu bílverðinu fyrir þremur
árum væri skuldin með vöxtum í dag 194 þús.
Lánið hefur því hækkað gott betur en nýr bíll, en
fyrir þann gamla fást ekki nema um 95 þús. á
borðið og því hefur bíllinn „kostað“ 99 þús. kr. á
þremur árum eða um níutíu krónur á dag! Þó
vantar bensín, viðgerðir og tryggingar í útreikn-
inginn. Ef menn líta á dæmigerð íbúðarkaup, t.d.
kaup á fjögurra herbergja íbúð, þá kostaði slík
íbúð um 24,5 millj. gkr. fyrir þremur árum en
kostar í dag 1 millj. nýkr. Hún hefur því hækkað
um 308% á meðan Iífeyrissjóöslán hefur hækkað
um 288%. Fasteignir virðast því hafa hækkað
svipaö og verðtryggðu lánin með 2,5% vöxtum.
ISAMBAND ALMENNRA
I LÍFEYRISSJÓÐA
LANDSSAMBANDI X
LÍFEYRISSJOÐAl^