Þjóðviljinn - 25.09.1982, Síða 10

10 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 25.-26. september 1982
„Stuðlafótum flaug hann á
fljótar en aðrir tala ”
Blaöað í ljóðum Símonar Dalaskálds — ÁB tók saman
Hvað kemur fyrst upp í hugann þegar minnst er á
Símon Dalaskáld? Sá sem ekki hefur nýlega blaðað í
þáttum af einkennilegum mönnum lætur sig ráma í það,
að sá karl hafí víða flakkað og verið síyrkjandi en ekki
að sama skapi hagmæltur sem hann var afkastamikill.
Kannski leirskáld leirskáldanna, síðsprottin grein á
gömlu og lösnu tré?
Lol'söngvari kaffis og Kjartans Ólafssonar á efri árum.
Símon átti samlciö yfir I lafnar-
heiði citt sinn mcð afa mínum, scm
|iá var trúlofaður ömmu, heima-
sætunni íMerkinesi, Bjarnhildi.
Símon launaði fylgdina með svc-
1 elldri vísu:
Víst mér fylgdi veldjarfur
Vigfús snilldum gæddur
Örva gildur apaldur
er Bjarnhildi lofaöur.
Scm sagt lcir. Scm maður samt
ckki vill glcyma.
Ekki síst vcgna þcss að við þcnnan
flakkara cru tcngd stórfræg and-
látsorð Gvcnds dúllara:
Mikið skáld var Símon.
Dómur
Matthíasar
Og svo orti Matthías ágætt crfi-
■ Ijóð um Símon Dalaskáld. Hkki að-
cins um það að Símon var hraðrím-
andi: „stuölafótum flaug hann á
/fljotar cn aðrir tala." Matthías
kveðst hcldurvilja minnast Símon-
ar cn margra annarra. hann cr síð-
asta farandskáklið. hann hclur
mörgum skcmmt því „mörgum
finnst hin forna lisl / fögur cnn í
tötrum". Og eins og vænta mátti cr
Matthias fyrr cn varir farinn að
taka nokkuð stórt upp í sig:
Nú er mál að þú, vor þjóð
þeirra drckkir minni
sem að kauplaust kjark og móð
kváðu móður sinni.
Og þegar ég sá þetta og af því cg
var dæmdur til hreyfingalcysis þá
fór cg að hlaða í Ljóðmælum Sím-
onar Dalaskálds sem Rímnafclagið
gaf út fyrir mcira cn þrjátíu árum.
I*að var skcmmtilcgri iöja cn cg
bjtist við. Petta hcr eru punktar
scm koma upp í hugann um lciö og
flett cr bókinni.
Á stálvengi kífsins.
Rímu orti Símon af Kjartani Ól-
afssyni sem hafði birst skáldinu í
draumi og vildi láta yrkja um sig.
Svona ríma er firnagott dæmi um
það hve óhentugt form ríman var
orðin til aö scgja sögu. skáldið
kemst fjandakornið ekkert áfram
fyrir eyðufyllingum og skrautrími.
Einna verst fer þó fyrir rímnaskáldi
þegar það á að breyta eftirminni-
legum tilsvörum í sæntilega æta
rímköku. Þegar Bolli hefur vegið
Kjartan er Guðrún látin segja
þetta:
Það.ég engin óhöpp tel
á stáivengi kífsins
þó að fengi halur hel
horfínn gengi lífsins.
Það munar minnstu að Guðrún
segi að farið hafi fé betra. Og ekki
batnar það þegar áfram er haldið:
Helst það gleði miklar mér
mínu geði snjalla
hans að beði Hrefna fer
hlátri meður valla.
Orrustulýsingarnar eru að sjálf-
sögðu fyrirferðarmiklar í Kjartans-
rímu, en hafa tilhneigingu til að
lyppast niður mcð skrýtnum hætti:
Handlegg llýgur fleinn svo gegn
fljótt að sígur dauðinn
varð að hníga hjörs við regn
hrcint óvígur kauðinn.
I ietjur og garpar verða kauðar í
rímsins nafni, og ckki tckur bctur
við þcgar sjálfur Kjartan Ólafsson
er sendur upp i kristilegt himnaríki
úr lífsins táradal:
Laus af bandi líkamans
lífs og vanda kælu
•svífur andi afreksmanns
upp á landið sælu.
í standi góðu
En vitanlega crum við ckki að
telja upp þcssar raunir rímarans til
að bcra fram cinhvcrja síðbúna
hncykslun um íslenskan lcirburð.
Enda væri það hin hcimskulcgasta
iðja. Meira cr cg að þessu dútli til
að minna á mikla skcmmtun scnt
hægt cr að liafa af skáldum. scm
cru óvart gamansamir í saklausum
rímkúnstum sínum. Tökum dæmi
ítfþví. þcgarSímon tckurcrótískan
fjörkipp viö þau tíðindi að Bolli fær
Guðrúnar:
Lystugt branda lundur snar
lék í standi góðu
vaflnn bandi Venusar
við skínandi tróðu
Bölvaður síminn
Símon orti Ijóðabrcf í'löngum
bunum, < einkantálavísur um
brösótta sambúð, iðrunarvísur um
brennivín, heiftarvísur um
kaupmanninn („ Ykkar á kroppi af
annarra svita / ístran bólgnar en
drambið í sál“). Hann orti líka
heimsádciluvísur af ýmsu tagi.
Eins og samtíðarmaður hans, Tol-
stoj, var Simon í meira lagi tor-
trygginn á tækniframfarir svonefnd-
ar og siðmenningarfyrirbæri önn-
ur úr þcttbýli. A cinum stað má
lesa þetta:
Skrifflnnskunnar bölvað bákn
bænda á grynnir aurum
og seinni alda svika tákn
síminn lands á staurum.
Skyldu aðrir hafa orðið fyrri til
að skantma skriffinnskuna í ljóði?
Símoni fer eins og fleiri mönnum
hans tíma sem hafa lengst af átt sér
sæludrauma í nógum mat: honunt
líst það mikil ósvinna að matvæli
eru seld úr landi — en einhver ó-
þverri; kemur í staðinn:
Flestir éta verðum vér
vond útlenda fæðu
Úr landi kjöt og flskur fer
- Fjandans leti hrevfir sér.
Tralla kófsveittar
Símon er líka gramur og reiður
þeint hringasólunv sem strjúka frá
hollum heima-bólum og „kvenna-
skólann álpast á" að læra þar
„margt þarflaust prjál". Og ekki
eru þær betri sem æða á verkstæði í
Reykjavík. Alkir lcnda þ;er líka á
bölvuðum böllurn: „drýgja rall við
drengi þar / og dansa og tralla kóf-
svcittar".Símon hefur sitt aðsegja
um svolciðis háttalag:
Er minn grunur þotrauður
eins hjá meyjum, sveinum
þar oft munann kitli ókjur
kynfjölgunar driffjöður.
og hefur blessaður karlinn að von-
um gleymt þeirri driffjöður sem
rak áfram hans eigin kvennamál,
flokin og söguleg. Þá hleypir
Símon í sig bókmenntalegri reiði út
af nútímakveðskap, honum finnst
skáldin „svelgjaspýjuDönum frá",
heimskan hossar þeim sem „yrkja
um fossa háan hljóm/ helst
meykossa og vorsins blóm" en
gleyma „fróðleik fornaldar. Þessi
lýsing hér á ömurlegu ásigkomu-
lagi bókmennta verður reyndar
undarlega nálæg okkar tíma, þðtt
skrýtið megi virðast:
Sannar gleymast sögurnar
sem víðfrægja landið
út um heim og yflr mar
eldhús — streyma rómanar.
Eyrun fyllir heimskan hjóm
hugann villa og trylla
margra kvilla munarblóm
morðin ill og lygi tóm.
Sá sem les þessar vísur á mynd-
bandaöld finnur óneitanlega af
þeim einskonar spámannslykt.
Lystisemdir
En satt best að segja verður
Símon Dalaskáld ekki skemmtileg-
astur í bardagarímum né heldur í
heimsádeilu. Best sýnist hann sitja
í sínum sessi þegar hann kveður
heimslystarkvæði um þann höfuð-
munað Islendinga sem kaffið er.
Lofkvæði þetta er um könnu og ket-
il, hjónin kostum búin sem veita
Frónbúanum svölun sanna. Á
þetta kvæði fyllilega skilið að vera
nefnt við hliðina á öðrum miklum
skáldskap um það sem magann
kætir eins og lýsinguna á sælu
himnaríkis þar sem kláravín, feiti
og mergur með munu til rétta veitt
eða munaðardrápu rússneska egó-
fúturistans Igors Severjaníns um
ananas í kampavíni. Sambúð ketils
og könnu er lýst sem góðum sam-
förum hjóna: Snemma morguns
vill ketillinn kátur orna spúsu sinni
„ófeiminn á alla lund.“
Hans af hlýjum vörum
heitan drekkur lög
glituð rósum rörum
róleg kannan mjög
með ánægju svipinn sinn
heilnæmur því hugnast vel
henni drykkurinn
A jafnréttistímum mætti búast
við því að þetta yrði túlkað sem
niðrandi áminning um hin hefð*
bundnu hlutverk kvenna. Hn hvað
um það: af ástum þessum ágætum
verður til álitlegur barnahópur.
bollar fullir með lífsins elixír. í
leiðinni skal bent á það, að varla
mundi neinum öðrum en Islcnd-
ingi detta í hug að kalla kaffi bjór
eins og gert er í þessari vísu:
Skærum líkust loga
Ijúft af gleði rær
blóðrauðum í boga
buna fellur tær
munni hennar mjúkum frá
þann gómsæta bergja bjór
bollapörin smá.
Lífsins tákn
Kaffið er í þessu erótíska kjarna-
fjölskyldusamhengi orðið lífsins
tákn, blóðbönd kynslóðanna liggja
eftir ilmmikilli bununni, sem svo
tryggir viðgang mannlífs, þrótt og
dug mannfólksins:
Hvert eitt manns-barn hlýtur
hollan kaffi-teyg
Blessun farsæl flýtur
lljótt af þessuin veig
út um sveitir Svella-lands
lífgar, styrkir þjóða það
þróttinn líkamans.
Aður en lýkur flettingum í safni
Símons fer lesandinn að skilja bet-
ur andlátsorð dúllarans..
áb