Þjóðviljinn - 25.09.1982, Síða 21

Helgin 25.-26. september 1982'ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 21
kvikmyndrir
f
Ofullgerða uppreisnin
Ingibjörg
Haraldsdöttir
skrifar
Það hefur löngum verið
óskráð regla meðal þeirra
sem um kvikmyndir fjalla
í blöðunum að skrifa helst
ekki um myndir sem eru
endursýndar. En í þetta
sinn ætla ég að óhlýðnast
þessari reglu, svo ágæt
sem hún er, og velta ofur-
litið vöngum yfir tiu ára
gamalli kvikmynd sem
endursýnd er i Austur-
bæjarbíói: „Klute".
Tiu ár eru þó nokkuð hár aldur
þegar kvikmynd er annars vegar.
Eftir tiu ár ætti að vera ljóst hvort
myndin lifir áfram i kvikmynda-
sögunni, eða hverfur lit i
gleymskuþokuna til allra þeirra
miðlungs- og undirmálsmynda
sem þangað eru komnar á undan.
Ég er ekki frá þvi að „Klute” eigi
enn nokkra von um framlengt lif.
Ekki i hópi hinna fremstu, sigildu
meistaraverka sögunnar, en
áreiðanlega á hún heima meðal
þeirra kvikmynda sem hafa sagt
okkur sitthvaö um okkur sjálf og
eru þvi spegill samtima sins.
Ef kvikmynd væri ekkert annað
en söguþráður, þá væri „Klute”
löngu komin á haugana, ( þvi
þynnri þráö er erfitt að hugsa sér
en þann sem þar er spunninn.
Ytri atburðir myndarinnar eru
flestir meö öllu ótrúlegir ef litið er
á þá frá sjónarhóli raunsæis og
trúverðugleika. Það sem lyftir
myndinni upp fyrir meðal-
mennskuna er einvörðungu sú list
sem i henni er beitt viö persónu-
sköpun, og þá fyrst og fremst sú
mynd sem Jane Fonda skapar
með firnagóðum leik i hlutverki
simavændiskonunnar Bree Dani-
els. Sú persóna hlýtur alltaf að
komast á blað þegar rætt verður
um kvenimynd kvikmyndanna og
þróun hennar.
Stjörnukerfið
Meðan Hollywood var upp á sitt
besta og stjörnukerfiö allsráðandi
voru konur flokkaðar i nokkra
hópa. Sumar voru „góðar” (t.d.
Ingrid Bergman), aðrar
„vondar” (Bette Davis) og svo
voru til hressar skátastelpur
einsog Doris Day og kynbombur
eins og Marilyn Monroe. Þegar
leikkona var á annað borð komin i
einhvern af þessum flokkum og
orðin stjarna sat hún föst i sama
hlutverkinu, mynd eftir mynd, og
var orðin aö goðsögn. Ahorfendur
vissu alltaf hvar þeir höfðu hana,
og það versta sem stjarnan gat
gert aðdáendum sinum var að
fara út fyrir rammann, sbr. það
sem kom fyrir Ingrid Bergman og
rakið var lauslega i pistli hér um
daginn.
Stjörnurnar voru fórnardýr
kerfis sem karlmenn sköpuðu og
stjórnuðu. Þær voru fangar i eigin
goðsögn og margar þeirra lentu i
ógöngum — liklega verður harm-
sagan um Marilyn Monroe alltaf
ljósasta dæmið um það. En við
megum ekki gleyma hinni hlið-
inni á málinu, nefnilega þeirri að
stjörnurnar höfðu mikil völd. Þær
voru ekki ómerkur þáttur I lifi
miljónanna. Þeim var stillt upp
öðrum konum til eftirbreytni eða
sem viti til varnaöar. Þær voru
fastur punktur i tilverunni og á
þeim byggði almenningur
drauma sina og fantasiur. Það
skipti máli hvernig þær voru,
hvað þær gerðu og sögðu. Vissu-
lega voru það oftast framleiðend-
urnir, höfundar goðsagnanna,
sem stjórnuðu orðum og athöfn-
um stjarnanna bæði á hvita tjald-
inu og gagnvart fjölmiölum, en
þær stjörnur sem höfðu bein i nef-
inu gátu öðlast ákveðiö sjálfstæði
innan þess ramma sem þeim var
búinn og haft raunveruleg áhrif. 1
DANSSKOLI
Siguröar
Hákonarsonar
BÖRN-UNGLINGAR-FULLORÐNIR
Kenndir alliralmennirdansarog margt fleira.
KENNSLUSTAÐIR ERU
Félagsheimili Kópavogs, Fannborg 2
_ Þróttheimar v/Sæviöarsund
Félagsheimili Víkings, Flæðargarði
Sérstakir tímar veröa fyrir hópa, klúbba eða félög,
ef óskað er.
Barnatímar m.a. á laugardögum eins og verið hefur.
Stígið gæfuspor, því dans er skemmtileg tilbreyt ing
fyrir alla, skemmtilegri en þú heldur.
Lærið hjá þeim sem reynslu og þekkingu hefur.
Hressilegt og óþvingað andrúmsloft.
Innritun og upplýsingar daglega kl. 10.00 - 19.00
í sima 46776 og 41557.
Sigurður Ftákonarsson
15 ára kennslureynsla

Alin upp
í stjörnu
heiminum...
... en vaknaði
til pólitískrar
meðvitundar
fljótu bragöi koma mér I hug nöfn
eins og Kath^rine Hepburn, Bette
Davis, Joan Crawford og jafnvel
Marlene Dietrich.
Breyttir tímar
Þetta var meðan Hollywood var
og hét. En svo kom sjónvarpiö og
tlmarnir fóru að breytast.
Stjörnukerfiö fór að riða til falls.
Allar aöstæöur breyttust, færri
kvikmyndir voru framleiddar,
stóru kvikmyndaverin liðu undir
lok og þaö var farið aö framleiöa
myndir utan þeirra I æ rikara
mæli. Þær leikkonur sem tóku viö
af stóru stjörnunum gengu ekki
sjálfkrafa inn i ákveöiö hlutverk.
Þær fengu færri tækifæri vegna
minnkandi framleiðslu, en jafn-
framt fengu þær fjölbreyttari
hlutverk aö glima viö.
Samtimis þessari þróun var
staöa konunnar i þjóöfélagi
Vesturlanda aö breytast. Þar
meö breyttist lika sú kvenimynd
sem sköpuö var i kvikmyndunum.
Þvi miöur varö þróunin ekki sú aö
allt i einu færu allir aö gera
myndir um sterkar, sjálfstæöar,
hugsandi konur. Bandariski kvik-
myndagagnrýnandinn Moliý
Haskell heldur þvi reyndar fram i
bókinni „From Reverance to
Rape” aö I bandariskum kvik-
myndum hafi þróunin oröiö öfug
viö þaö sem var aö gerast i þjóö-
félaginu, þ.e. aö eftir þvi sem
konur uröu sterkari og meövit-
aöri um stööu sina hafi kvik-
myndirnar lagt æ meiri áherslu á
aö sýna þær sem fórnarlömb og
leikföng karlmanna og niöur-
lægja þær sem mest þær máttu.
Þetta túlkar hún sem viöbrögð
karlanna sem enn eru allsráöandi
i kvikmyndaheiminum viö vax-
andi áhrifum kvenna i þjóöfélag-
inu.
Jane Fonda
Vikur nú sögunni að Jane
Fonda sem var tilefni þessara
bollalegginga. Hún er sjálf eins-
konar pesónugervingur þeirrar
þróunar sem hér er til umræöu.
Alin upp i stjörnuheim-
inum — búin til i draumafabrikk-
unni, ef svo mætti aö oröi komast.
Hóf feril sinn sem kyntákn i
myndum Roger Vadim, bombu-
framleiðandans mikla. Vaknaði
svo til pólitiskrar meðvitundar i
Víetnam-striðinu og samhliða þvi
til vitundar um stööu sina sem
kona i samfélaginu.
Jane Fonda hefur skapað
margar eftirminnilegar persónur
á siðustu árum, og nægir að nefna
þar konu liðsforingjans i „Com-
ing Home” og rithöfundinn i
„Julia”. Þetta eru ólik hlutverk,
en persónurnar eiga það sam-
eiginlegt að vera fyrst og fremst
manneskjur, sem hugsa og
bregðast við umhverfi sinu og aö-
stæðum sem slikar. Þetta eru
sterkar og eftirminnilegar per-
sónur, óskahlutverk fyrir leik-
konur sem vilja skapa nýja kven-
imynd og hætta að velta sér uppúr
varnarleysi, fórnareöli og tilfinn-
ingasemi sem löngum voru sterk-
ustu þættir þeirra imyndar sem
að okkur var haldiö.
Einshversstaöar á leiöinni eru
svo myndir eins og „Klute” og
„They Shoot Horses Don’tThey?”
I þeim leikur Jane Fonda konur
sem neita að ganga inn I „rull-
una” en taka goösögnum meö
fyrirvara. Simavændiskonan
Bree Daniels i „Klute” hefur gert
uppreisn á sinn hátt. Hún hafnar
ástinni og gerir heiðarlega tilraun
til að drepa tilfinningar sinar i
þeim tilgangi aö ná tökum á llfi
sinu, stjórna sér sjálf, verða
engum háð. Þessi viöleitni hennar
leiöir hana að sjálfsögðu i
ógöngur, og hún á aö lokum aö-
eins um tvennt aö velja: sjálfs-
tortimingu eöa karlmannsvernd.
Og kannski er þetta tvennt eitt og
hiö sama frá hennar bæjardyrum
séö, þegar allt kemur til alls.
Uppreisn konunnar
A leiöinni frá undirgefni til
sjálfstæöis hlýtur aö vera þetta
millistig, þessi sjálfsprottna upp-
reisn, sem gerö er af þörf, en er
ennþá litt meðvituö. Þetta á jafnt
viö um einstaklinga og þjóöfélög.
Uppreisn af þessu tagi leiöir ekki
til byltingar nema henni sé fylgt
eftir, fast og meðvitað. Einstakl-
ingur sem gerir slika uppreisn
fær alltaf harkalega meðferð.
Umhverfiö reynir áreiöanlega aö
brjóta uppreisn hans á bak aftur
meö öllum tiltækum ráöum og
tekst þaö oftast.
„Klute” er lika mynd um bæl-
ingu tilfinninganna og þær skelf-
ingar sem hún hefur i för meö sér.
Óttinn er eitt af meginviöfangs-
efnum myndarinnar, óttinn sem
rikir i firrtu mannlifi nútimastór-
borgar. I sliku umhverfi eru
flestir á flótta frá einhverju, oft-
ast frá sjálfum sér, og margir
veröa tortimingunni aö bráð á
einhvern hátt. Allt er afskræmt,
lika uppreisn konunnar sem kann
engin önnur baráttumeðul en
sjálfstortimingu og bælingu til-
finninganna. Það eina sem er I
rauninni jákvætt viö þetta allt
saman er sú vissa að uppúr þess-
um jarðvegi hlýtur fyrr eða siðar
að spretta visir að einhverju
betra. En til þess þarf margar
uppreisnir á borö viö þá sem
„Klute” sýnir okkur.
Unglingaheimili
ríkisins
10 ára
í því tilefni veröum viö meö opið hús aö Kópa-
vogsbraut 17, sunnudaginn 26. september
milli kl. 13 og 17.
Veitt verður kaffi og starf heimilisins kynnt.
Allir velkomnir, velunnarar og vandamenn.
Heimilisfólk.
w
Félag
manna
FELAGSFUNDUR
veröur haldinn þriöjudaginn 28. september
1982 kl 8.30 e.h. í Domus Medica v/
Egilsgötu.
Dagskrá:
1. Félagsmál
2. Önnur mál
Mætið vel og stundvíslega.
Stjórn félags járniðnaðarmanna.