Þjóðviljinn - 25.09.1982, Blaðsíða 11

Helgin 25.-26. september 1982 ÞJÓDVILJINN — SIÐA II
myndlist
Sýning Errós i Norræna húsinu er fyrsta sýning hans
hér á landi frá þvi yfirlitssýning var haldin á verkum
hans á Listahátíð 1978. Hún er þ.a.l. beint framhald af
því sem sýnt var á Kjarvalsstöðum fyrir rúmum f jórum
árum. Myndirnar i Norræna húsinu eru úr tveimur syrp-
um eða seríum, sem kallast„l00l nótt"og „Geimfarar".
hugsun, er þaö upplýsinga- og
frásagnarstreymiö sem teljast
veröur aðalinntak mynda Errós.
Verk hans eru nútima-tákn-
myndir eða allegoriur i þeirri
merkingu sem þýski list-
frömuðurinn Walter Benjamin
lagöi i hugtakiö. Þessar tákn-
myndir byggjast á laustengdum
klippimyndum, samklippum sem
raðaö er á myndflötinn. Mynd-
byggingín er næsta einföld þótt
myndtáknin séu flókin og marg-
ræð. I velflestum geimfaramynd-
unum er áhersla á láréttum og
lóðréttum linum. Afmörkun for-
grunns og bakgrunns er skýr. Hin
syrpan, 1001 nótt, er öllu flóknari
og byggir oft á hringlaga ferli.
Tæknibrögð Errós má rekja
aftur til fyrstu ljósmyndaklippa
Tákn-
Syrpur Errós eru ágæt visbend-
ing um það hvernig þróun hans er
háttað. Hann vinnur sig ekki úr
einu þema i annað, en heldur
mörgum gangandi samtimis. Að-
ferðin er algjörlega bundin við
myndmálið og breytist með þvi.
Hér er ekki um að ræða beina
Singapore-
kokkteill,
1980-82
Táknmynd um
„dásemdir
Austurlanda
í bíóauglýsinga
stíl.
almanakspiur úr ameriskum
bragga. Venus Titians er ekki
merkiiegri en eggin og beikonið á
enska morgunveröarborðinu.
Frammi fyrir myndum Errós
veröur áhorfandinn aö reiöa sig á
eigiö innsæi. Hann fær enga hjálp,
ekki frekar en I ráöningu eigin til-
veru. Þó má finna vissa þræöi ef
grannt er skoöaö. Þaö er t.d.
áberandi hve margar persónur i
þessum myndum eru hreyknar og
hve gleitt þær brosa i einhverri
pósitiviskri sjálfumgieði. Mest er
þetta áberandi i myndum af
geimförunum og Kinverjum og
frammi fyrir þessum myndum
gerir maöur sé góöa grein fyrir
þvi hve sterkur þáttur brosið er i
áróðurstækni nútimans.
Sumar myndirnar veita þó
betri innsýn i hugmyndaheim
Errós en aðrar. Appollo 9. (The
prime crew) sýnir þrjá geimfara
brosa framan viö mynd Dela-
croix, Frelsið leiöir fólkið. Til
hliðar er sekúndumælir sem
mælir frá 10—00. Ef athuguð eru
tengsl forgrunns og bakgrunns,
milli geimfaranna og frelsisgyöj-
unnar sem leiöir fjöldann undir
franska lýðveldisfánanum, skilur
áhorfandinn aö bæði myndefnin
eru tengd brostnum vonum sem
mikil eftirvænting var bundið viö.
Tunglferöijiijar sem fleyta áttu
mannkyni yfir á nýja braut tækni
og framfara, eru nú fallnar i
gleymsku og dá.
Delacroix málaði mynd sina
1831 i hrifningu sinni yfir nýkjörn-
um konungi, Loðvik Filippusi,
sem leiða átti fólkið til frelsis og
framfara. Honum var siöar
steypt af stóli i byltingunni 1848,
þá orðinn illræmdur harðstjóri.
Þrátt fyrir dapurlegan endi halda
geimfararnir áfram aö brosa
breitt framan i áhorfandann.
Halldór B.
Runólfsson
skrifar
Myndin til
vinstri:
Póstlestin, 1980
Afstæði tíma
og rúms.
myndir
nútímans
þróun i tima og still hans er ein-
ungis fólginn i persónulegri
niðurrööun á myndefninu. Noti
Erró teikningar úr hasar- og
skripablööum bregöur hann fyrir
sig handbragði viðkomandi teikn-
ara. Máli hann eftir ljósmynd,
reynir hann að fylgja fast með
penslinum ópersónulegri áferð
fyrirmyndarinnar. Ef um eru að
ræða tilvitnanir i listasöguna, en
slikt birtist ósjaldan i myndum
Errós i formi málverka eða hluta
úr þekktum málverkum, málar
hann þær likt og eftirprentanir.
Sama myndefniö getur gengið
gegnum fjölda málverka á löng-
um tima, horfið og lifnað aftur
mörgum árum siðar.
Þetta gerir Erró mjög ólikan
öllum islenskum listamönnum,
enda heyra málverk hans að
nokkru undir súrrealisma, en sú
stefna hefur aldrei skotið hér
rótum. Meöan flestir islenskir
málarar hafa lagt áherslu á stil-
brigði fólgin i persónulegu hand-
bragði og fagurfræöilegri form-
(photomontage) dada-mannanna
George Grosz og John Heartfield,
en þeir voru fyrstir manna til aö
lima saman ósamstætt myndefni
á árum fyrri heimstyrjaldar-
innar. Grosz benti á að þeir fél-
agar hefðu klippt út alls konar
auglýsingar, s.s. magabelti,
hundamat, brennivinsmiða, auk
mynda úr timaritum og raðað
saman til að segja i myndmáli
það sem þeim heföi ekki leyfst að
birta á prenti. Siðar klofnaði þessi
myndgerð i tvær megingreinar,
hlutlæga klippimyndalist með
pólitisku og áróðurskenndu ivafi
sem þróuö var af agitprop-lista-
mönnum i Sovétrikjunum (Rod-
chenko, E1 Lissitzky) og huglægt
sálfræöilega innhverft klipp
súrrealistanna (Max Ernst).
Myndir Errós eru sambræð-
ingur beggja greina, gerðar með
eftirlætistæki popp-listarinnar,
myndvarpanum. Myndrýmiö er
afstætt og timaskynið sömuleiðis.
I einni og sömu mynd er gjarnan
visaö til nútiöar, fortiðar og
framtiöar, án þess skilin séu
glögg. Einn helmingur hennar
getur verið hlutlægur meöan
annar er huglægur. Þrátt fyrir
skiptingu rýmisins i forgrunn og
bakgrunn eru öll myndtákn
flatarins jafn rétthá. Þungamiðju
er þvi erfitt að finna i málverkum
Errós.
Nútiminn með öllu sinu upplýs-
ingaflæöi gr inntak þessara
mynda. Sjónrænt áreiti i
aöskiljanlegasta formi fyllir heil-
ann þúsund upplýsingum dag-
lega. A móti koma aörar þúsundir
mynda sem hugurinn framkallar
og geta verið jafn raunverulegar
og þær sem augaö sér. Nálæg for-
tiö getur veriö áþreifanlegri en
fjarlæg nútiö. Fjarskiptin rugla
öll mörk rúms og tima, eöa færöu
þau okkur ekki fréttir af Ausch-
witz i gær og Beyruth i dag, svo
tekiö sé dæmi úr stafrófi mann-
drápanna.
Málverk Errós eru likust
myndgerðum mannsheila sem
tekur við upplýsingum svo ört aö
hann fær ekki ráðrúm til aö
flokka þær. Ofan á bætist það sem
fyrir er i innstu fylgsnum hug-
skotsins, angist, kynórar og of-
beldishneigö. Hvergi kemur fram
persónulegt mat á myndefninu,
heldur skrásetur listamaðurinn
heimildirnar án minnstu tilfinn-
ingasemi. Allt er jafnt i hans
augum, fagurlistir og auglýsinga-
skrum. Ný-klassiskar ódaliskur
Ingres eru eins og hverjar aörar
Til hægri:
Appollo 9., 1981
Táknmynd
brostinna
framtíðarvona?