Þjóðviljinn - 25.09.1982, Blaðsíða 12

Þjóðviljinn - 25.09.1982, Blaðsíða 12
12 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 25.-26. september 1982 Mér þykir vænt um þær breytingar sem hafa orðið , á viðhorfum manna til þessara mála, ekki síst minnar stéttar. Ég hefi gegnt prestsskap og verið friðarsinni í þrjátíu ár og ætti að vita hve mikil og gagnger umskiptin hafa orðið. Ég fór á friöarþing áCeylonfyrir aldarfjórðungi og sú ferð þótti hin mesta hneisa, sagði Rögnvaldur. Svo mælir séra^Bi Rögnvaldur Finn- ■■ bogason á Staðastaö í samtali, sem átti sér jW það tilefni að kirkjanHjl ræddi um stríð og íriö’H um síðustu helgi og áttiH samstarf við stjórnmála menn um friðarboðskap. Einn friðarklerkur var hafður að háði og spotti. villuveðiir Nær Maður gekk undir manns hönd til að spyrja mig að því hvort kommúnistar hefðu ekki borgað undir mig. Hverju átti ég að svara? Ég sagði Bergi Pálssyni að minn- ingarsjóður Stalíns hefði greitt farið! Reyndar var það svo, að þegar ég flutti ræðu á friðarþinginu á Ceylon var klappað vel og mikið framan af, en þegar ég minntist á ótíðindin frá Ungverjalandi sem ekki voru langt undan, þá dofnuðu undirtektir mjög hjá austanmönn- um og Rússar vildu ekki korna auga á svona mann eftir það. En hvað um það: Einn friðar- klerkur var hafður að háði og spotti, hann var aðhlátursefni eínnig í sinni stétt, vond skrýtla. j Það var kalt stríð og pólitíkin þýddi, að ekki var annað tekið í mál en að friðarmál væru hápóli- tísk í þröngri merkingu. Sá sem var á móti kjarnorkuvopnum á þessum árum hann var kommi, og þar með var það afgreitt. Einu sinni olli ég hneyksli í prédikunarstól í Bjarnarneskirkju þegar Ásgeir Ásgeirsson forseti kom í heimsókn, einn þeirra sem hafði dregið okkur í Nató. Ég lagði út af orðumFjallræðunnar: „Vertu skjótur til sátta við andstæðing þinn meðan þú ert enn á vegi með honurn". Ég man að ég minnti hann líka á Jesaja sem sagði: Vei þeim sem fara suður til Egypta- lands í liðsbón — hinum þótti það lítil viska Ísraelítum, stöddum mitt á milli stórvelda þess tíma. Við Ásgeir vorum ekki fyrr komnir út um kirkjudyr en við vorum farnir að rífast um hernaðarbandalög. Ég flutti líka á þessum árum sjó- mannadagsprédikun gegn kjarn- orkuvopnum, sem kom reyndar síðar í Pjóðviljanum. En það tóku fáir undir, mönnum þótti hlægilegt að ég skyldi vera að blaðra þetta og ætti það ekki mikið erindi í prédik- unarstóli. Allt var þetta líka tengt þeirri gömlu lútersku hefð, að kirkjan ætti að hasla sér afmarkað svið og vera þar, en láta veraldlega valds- menn um allt annað. Menn voru líka undarlega skeyt- ingarlausir. Á þessum tíma dundu yfir svotil látlausar tilrauna- sprengingar, Rússar og Banda- ríkjamenn, Bretar og Frakkar, allt lék á reiðiskjálfi, en hér lögðu menn kollhúfur og sögðu: Við erum dauðir hvort sem er. Eða: , Við verðum ekki spurðir um neitt. voru svo stór Rœtt við sr. Rögnvald Finnbogason um friðar- baráttu og kirkjuna fyrr og síðar Menn vildu engan greinarmun gera á því, hvort við yrðum saklausir og varnarlausir fyrir skakkaföllum eða kölluðum yfir okkur tortím- ingu; og skilningsleysið hefur lengst af verið mikið á því, að við í Nató bærum ábyrgð á því sem hernaðarbandalag tekur sér fyrir hendur. Tortryggni kaldastríðsáranna ól á ótta sem gat af sér hatur; þessi þrenning lék lausum hala, sem er undanfari allra styrjalda og alls djöfuldóms í heiminum. Mér fannst þessi tími líkastur því sem upp kemur þegar maður reynir að gera sér í hugarlund andrúmsloft sextándu og sautjándu aldar, galdraöld og trúarofsókna. Og var þetta þó tiltölulega meinlaust hér, miðað við það sem gekk t.d. í Bandaríkjunum og fékk Arthur Miller til að skrifa frægt leikrit, 1 deiglunni. Kirkjan gerði alltof lítið að því að ganga fram fyrir skjöldu til að eyða þessari tortryggni og vítisanda. Þá eins og nú stendur það henni næst að berjast gegn því ofstæki og þröngsýni sem teymir þjóðirnar inn á hættusvæði. Því þrátt fyrir allt er kirkjan sá eini sið- ferðilegi bakhjarl sem samfélagið á. Nú talar enginn með yfirlæti um heiðingja. Andlit okkar út á við er ekki húsræksni á Keflavíkurflugvelli. Nei, þetta voru vondir tímar og hafa lengi verið — allt fram á daga Varins lands, þegar mikill sægur fólks biður í sljóleika og hugsunar- leysi um hengingu og getur reiðst svo ef á er minnst, að það heldur rekur fermingarbörn á fjöll og í önnur pláss en að þau hitti svo ill- vígan prest. Einhverntíma sendi Þorsteinn skáld Valdimarsson mér bók sína nýkomna, ætli það hafi ekki verið 1956, og skrifaði framan á hana vísu. Nœr voru villuveður svo stór um veraldargeim og þörffyrir Ijós í litlum kór að lýsa oss heim. Það var ósköp huggunarríkt fyrir sveitaprest, sem var meira eða minna að tala út í vindinn og nóttina, að fá slík orð frá Þorsteini og fleiri góðum vinum. Þegar maður byrjar prestskap er maður fullur af hugsjónum og draumórum og þá hættir manni til að tala til allrar heimsbyggðarinnar eins og sá sem situr á Pétursstóli. En er í raun að tala yfir fáum sálum, sem misskilja eitt og annað og hafa kannski mestu skömm á þér á eftir. En það er samt skárra en þetta yfirþyrmandi raunsæi sem að mörgum sækir síðar og af þeim fítonskrafti sem drepur allar hugsjónir. Það verður ekki gert á einum degi að friða heiminn, en það er þörf fyrir að hver tali um þessi mál og vinni að sáttum í sínu umhverfi — hvort sem hann talar yfir mann- grúa á Péturstorgi eða í afdal uppi á Islandi. Betri tíð Og nú eru allir farnir að tala um frið. Ég held þetta sé tengt því að sl. 20-30 ár hefur kirkjan eignast sterkari sjálfsvitund í árekstrum við ótal hugmyndakerfi; hún hefur eftir því sem á öldina líður gert sér betur grein fyrir sjálfri sér og hlutverki sínu í samtíðinni. Einmitt við það að heimurinn þrengist, öll þessi samskipti verða við önnur trúarbrögð, við kommúnisma og byltingar, við fasisma gamlan og nýjan, skerpist meðvitund kirkj- unnar um það sem er brýnast ætlunarverk hennar. Það er ekki þar með sagt að hún láti hin svo- Myndir: eik AB. skráði. Ég sagði þeim að minningarsjóður Stalíns nefndu andlegu mál lönd og leið, en hún er ekki jafnfús og áður að loka augum fyrir félagslegum vanda og óleystum málum. Smáir eru þeir heimsku Víðsýni manna hefur líka aukist að miklum mun — nú tekur engin upplýstur prestur sér lengur í munn yfirlætisorð eins og heiðingi um menn af öðrum trúarbrögðum eða um svokallaða guöleysingja. Mér finnst það merkilegt í þessum heimi þar sem allt er metið í pund- fetum, hvað smáhópar geta látið að sér kveða. Eins og kvekarar. Kvekarahöfðinginn og sagnfræð- ingurinn W. Barton hefur heimsótt mig þegar hann er að vísitera eina íslenska kvekarann, Klemens í Bótstaðarhlíð. Ég man að strax á sjöunda áratugnum var hann að tala um það við mig að það þyrfti að koma á viðræðum kristinna manna og kommúnista, ekki síður en milli kristinna kirkna innbyrðis. Viðhorf kvekara eru mér hugna- legri en flestra annarra kristinna samfé-laga. Barton sagði mér frá því, að eftir nýlendustríðið í Alsír hefði farið þangað hópur kvekara til að hjálpa til við að endurreisa mosku sem hafði hrunið í styrj- öldinni. Hjálpin var ekki veitt til að reisa kirkju eða reka trúboð — því þessir menn vissu að víðar er guð en í Görðum. Og við, þessi dvergþjóð, erum ekki smáir vegna þess hve fáir við erum heldur fyrir heimsku okkar sakir. Andlit okkar út á við er ekki eitthvert húsræksni á Keflavíkur- flugvelli; það er algjör mis- skilningur. Það birtist í því hvort við komum fram með reisn og sjálf- stæði, en ekki sem undirlægjur einhvers stórveldis. Við erum að mikla okkur af því stundum á tyllidögum, að við séum vopnlaus þjóð, en þorum ekki að rísa undir þessum orðum á einn eða annan veg. Of seint Já — svo eru þeir sem eru að segja, að allt sé orðið of seint. Það er ægileg hugsun. Ef menn afskrifa sjálfa sig svo endanlega, gefast upp eins og Árni Magnússon í Kaup- mannahafnareldi þegar logar læsa sig í bækurnar — þá er ekki til verra guðleysi. Ekki frá sjónarmiði krist- inna manna sem vilja meina það sem þeir segja. Ef maðurinn missir vonina þá er úti um hann. — Vonin skal fylgja mér allt að slagbröndum Heljar, segir Job... — áb

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.