Þjóðviljinn - 30.10.1982, Blaðsíða 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 30.-31. október 1982
stjórnmál á sunnudegi
Lífskjarajöfnun
gegn leiftursókn
Helgi
Kaflar úr rœðu Helga Seljan
frá útvarpsumræðum á alþingi
Á sumardögum stóöum viö
Ijóslega andspænis meiri
erfiöleikum fyrir þjóðarbúið en
um árabil höföu yfir gengiö. Hér
hefur þaö ástand og þær horfur
sem þá blöstu viö, verið raktar
ýtarlega í stefnuræðu
forsætisráöherra. Eöli og
umfang þessa vanda fór ekki
fram hjá neinum, nema ef vera
skylditalsmönnum
stjórnarandstöðunnar og
sjaldan eöa aldrei hefur þjóöin
veriö í heild sannfæröari um
markvissar aögeröir aö taka
þyrfti til hendi. Þó
stjórnarandstæöan þykist ekki
skilja áhrif minnkandi þorskafla
og hruns loðnustofnsins á
þjóöartekjurnar þá skilur og veit
þjóöin alvöru þessa máls, ekki
síst þar sem fiskurinn er hinn
mikli atvinnugjafi.
Um hlut hins
vinnandi manns
.... Alþýðubandalagið lagði í
það mikla vinnu að gera tillögu um
lausn vandamálanna á víðum
grunni, þar saem bæði var snúist
beint viö vanda líðandi stundar eða
horft til framtíðar morgundagsins.
Það varð því að vonum að tillögur
þess settu sitt skýra mark á bráða-
birgðalögin og enn frekar ýmis
stefnumarkandi atriði í viljayfirlýs-
ingu ríkisstjórnarinnar. Þessar til-
lögur náðu að sjálfsögöu ekki allar
fram að ganga í samsteypustjórn
eölilegra málamiðlana. Ekki síst
þar sem þær snerta róttækar kerfis-
breytingar eða beinan uppskurð á
ýmsum þáttum efnahagskerfisins.
Þessar tillögur liggja hinsvegar all-
ar Ijóst fyrir og verða áfrarr. vega-
nesti okkar í þjóðmálabaráttumú.
Meginatriði þeirra má draga san.an
í því að treysta skuli undirstöðu
heilbrigðs atvinnulífs til sjávar og
sveita og þar með atvinnuöryggis-
ins, að gróðaaðilar þjóðfélgsins
verði aö leggja til sín fullan skerf til
úrlausnar og rýrnandi þjóðartekjur
dragi ekki úr þeim samfélagsþátt-
um, sem setja mark sitt öðru frem-
ur á aðstöðu og aðbúnað fólksins í
landinu.
Þær raddir hafa heyrst úr ýmsum
áttum, að enn lengra hefði átti að
ganga í efnahagsaðgeröum og
sannarlega stóð ekki á Alþýðu-
bandalaginu að gera það á alhliða
grunni. En þegar sá lævísi undir-
tónn einn býr að baki að með
harðari aðgerðum skuli einungis
gengið harðara að launafólki, þá er
það rétt, að í því efni stóð á f Al|-
þýðubandalagsmönnum. Nátengt
þessu er sá holhljómur, sem greina
má í öllu talinu um nýjan verðmið-
unargrundvöll vísitölunnar hjá
ýmsum. Það stendur ekki á Al-
þýðubandalaginu að gera nauðsyn-
legar breytingar á vísitö'uk. rfi,
sem um margt er gallað, en ef ákafi
manna beinist að því einu að sú
leiðrétting skili sér einungis í
skertum kjörum, þá kalla ég það
holhljóm og gegn ákvörðun af því
tagi hlýtur Alþýðubandalagið að
snúast öndvert.
Þjóðmálabaráttan á öllum svið-
um snýst nefnilega ævinlega um
það, hver skuli hlutur hins vinn-
andi manns, ekki síst þegar hinni
óheftu markaðs- og frjálshyggju
vex fiskur um hrygg, þar sem ör-
birgð og allsleysi við hliðina á auð-
legð og ríkidæmi eru þannig sjálf-
sögð og réttlát lögmál. Lausnir
bráðabirgðalaga og stefnuyfirlýs
|ingin| voru ekki keyptar við vá
atvinnuleysis svo sem margar ríkis-
stjórnir hafa gert. Þær skertu ekki
samfélagslega þjónustu, sem er
uppáhaldsbjargráð afturhalds-
stjórna. Þær tryggðu lífskjör þeirra
lakast settu svo sem framast mátti
verða þveröfugt við það, sem
íhaldið í Danmörku gerir nú óhik-
að. Þessar ráöstafanir voru þess eðl
is, að þær voru sannarloga gerðar í
trausti þess að fyrir þeim væri þing-
meirihluti, enda höfðu menn síst
vænst þess þegar þannig var á mál-
um tekið, að einn „stjórnarliða" að
vísu innan gæsalappa sæi þá ástæðu
til að hlaupast undan merkjum og
tala undir svartagallsraus stóryrt
rar stjórnarandstöðu.
f dag eru þessi mál því í mikilli
óvissu, ef öll stjórnarandstaðan
ætlar að fella þessi bráðabirgðalög
og neitar að taka öllum sönsun.
Því skal að vísu ekki enn trúað til
fullnustu, en miðað við allar yfirlýs
ingar hefðu það verið eðlileg við-
brögð þegar svo horfði að láta á
ábyrgð stjórnarandstöðunnar
reyna og ef ábyrgðarleysið yrði
niðurstaðan, láta þá þjóðina dæma
um hvert framhaldið skyldi vera.
Þetta var álit Alþýðubandalagsins
því að það hljóta að vera í senn
heiðarleg og réttmæt vinnubrögö
að fela þá kjósendum úrskurðar-
valdið.Því fer fjarri, að Alþýðu-
bandalagið hafi ætlað sér í noíckru
að firra sig þeirri ábyrgð, sem það
hefur þegar axlað og síst af öllu er
það okkar ætlan að yfirgefa þetta
stjórnarsamstarf til þess eins að
auðvelda afturhaldinu eftirleikinn
og leiða yfir þjóðina ríkisstjórn
leiftursóknar og lífskjara-
skerðingar...
Félagsleg réttindi
duga best
Menn kunna að æpa um skatta-
áþján svo hjákátlega sem það
hljómar nú, þegar einkaneysla hef-
ur sannarlega verið í hámarki ann-
ars vegar og hins vegar blasir við sú
staðreynd að aukin samneysla, sé
þar rétt á haldið, skilar sér best til
þeirra sem skarðastan hlut bera og
veldur meiru um aðstöðu og kjara-
jöfnun þegnanna í þjóðféiaginu en
flest annað. Fjárlagafrumvarp er
nú vissulega háð ástandi efnahags-
mála og þjóðartekna. En því
ánægjulegra er það, hversu þessum
samneysluþáttum er þar vel til skila
haldið.
Það er svo annað mál að þeir sem
hæst tala um skattheimtu og hlut
hins opinbera, eru ævinlega frek-
astir til þess fjár og fá þar aldrei
nóg. í félagslegri uppbyggingu
okkar á viðamikilliheilsugæsluþjón
ustu hafa náðst meiri áfangasíg-
rar en menn gera sér oft grein fyrir.
Hinir svokölluðu félagsmálapakk-
ar hafa fært launafólki ótaldar rétt-
arbætur, m.a. í löggjöf um ýmisleg
baráttumál sem launþegahreyfing-
in hefur árum saman árangurslaust
reynt að ná fram. Orlofslengingin
nú er eitt þeirra mikilvægu mála.
Þegar að kreppir munu ýmis félags-
leg réttindamál, sem þannig hafa
fengist fram, duga best og sýna
ótvírætt gildi sitt.
Hrópyrði nú um málefni aldr-
aðra og öryrkja hljóma fáránlega í
munni þeirra sem skiluðu þeim
málum sem í raun bar vitni 1971, en
nýttu fyrsta tækifærið 1974 til að
afnema hlut ríkisins í fjármögnun
til framkvæmda í þágu aldraðra og
héldu fram lögum til öryrkja og
þroskaheftra í algeru lágmarki á
valdatíma sínum. Frá 1978 hefur
hin jákvæðasta þróun átt sér stað.
Nægir þar að nefna stóraukin fratn-
lög til þessara málefna á nær öllum
sviðum, m.a. vegna öflugra sjóðs-
stofnana, sem hafa leitt af sér stór-
fellda raungildishækkun auk þess
sem þjónustan spannar æ fleiri svið
og tekur til fleiri þátta en áður, þar
sem framþróun í nýskipan þessara
mála hefur verið tryggð. Ekki síst á
þetta við um þá ofvanræktu ein-
samanburðurinn er aðeins svo
hrikalega þeim í óhag, er hæst láta.
Lífskjarajöfn un
kemur víða við
Ekki verður moldviðrið minna
þegar að húsnæðismálunum kem-
ur. Þar gleymist gjarnan hið mikla
átak, sem gert hefur verið í félags-
legum íbúðabyggingum, því að
vissulega skila 600 verkamannabú-
staðir mörgum vel á veg. Lánakerfi
húsnæðismála hefur einnig í stór-
auknum mæli tekið þátt í ýmsum
nýjum þáttum, svo sem lánum til
orkusparandi aðgerða, endurbóta-
og viðbyggingarlánum og sérþarfa
lánum öryrkja auk hinnar miklu
aukningar í lánveitingum til kaupa
á eldra húsnæði. Og þrátt fyrir öll
lætin og fullyrðingar um svik og
vanefndir hefur húsnæðisstjórn ný-
verið sent út tilkynningu um
greiðslu lána á næstu mánuðum,
sem að fullu er í samræmi við
„Hinir svokölluðu félagsmálapakkar hafafært
launafólki ótaldar réttarbœtur, m.a. ílöggjöf
um ýmisleg baráttumálsem launþegahreyfingin
hefur árum saman árangurslaust reynt aðná.
fram. “
staklinga, sem þroskaheftir, eru og
gieðilegust er sú þróun að hvar-
vetnaum land er nú unnið að verk-
efnum í þeirra þágu, en áður var
nær alger ördeyða ríkjandi úti á
landsbyggðinni.
Á síðasta þingi lágu fyrir veiga-
miklir frumvarpsbálkar um málefni
aldraðra annars vegar og fatlaðra
hins vegar og báðir þurfa þeir að fá
afgreiðslu sem fyrst. Heildarlög
sem varða veginn í réttindamálum
þessa fólks eru nauðsyn. Þau hafa
þá viðspyrnu, sem á þarf að halda í
sókn fram á við til aukinna fram-
fara, betri þjónustu. Og fjármagni
því sem þannig er varið er vel var-
ið. Það skilar sér ekki aðeins í
aukinni lífshamingju, aukinni vel-
ereiðsluáætlun og venjur síðustu
ára. Hins vegar er Ijóst að viðbót-
arfjármagn þarf til þeirra, sem eru
aó eignast íbúð í fyrsta sinn. Það
verður að gera þó að sy/ ti í álinn og
með efnahagsaðgerðum sumarsins
var þó stigið mikilvægt skref með
tvöföldun framlags til þess þáttar,
sem mun skila sér til þeirra sem nú
standa í framkvæmdum. Sömu-
leiðis eru nú á döfinni róttækar
breytingar á húsnæðislöggjöf okk-
ar þessu unga fólki í hag og þeim
verður hrint í framkvæmd ef ríkis-
stjórnin fær til þess frið. En lífs-
kjarajöfnun kemur víða við, og nú
þegar mest er um jöfnun atkvæðis-
réltar rætt, þá er brýnt, að jöfnun-
armál landsbyggðarfólks fái enn '
„ífélagslegri uppbyggingu okkar á viðamikilli
heilsugœsluþjónustu hafa náðstmeiri
áfangasigrar en menn gera sér oft greinfyrir. “
ferð, heldur einnig í beinum þjóð-
hagslegum arði þegar fram líða
stundir. Skuldgreiðsla samfélags-
ins er vel á vegi, en ekkert skal úr
dregið að ótal margt er enn ógert
og enn þarf á brattann að sækja.
Þegar á aldraða er minnst væri
ekki úr vegi þegar umhyggja íhalds
ins væri að yfirbuga þá, að skoða
þær bláköldu staðreyndir, að á
þessu og næsta ári verður um að
ræða þá 50% aukningu á vistrými
fyrir aldraða í landinu. Einhvern
tíma hefði slíkt þótt tíðindi og síst
er til þess ástæða að láta þetta stór-
átak liggja í þagnargildi, þó að enn
sé margt og mikið ógert. Eða hvað
segja staðreyndir um kaupmátt líf-
eyrisþega nú og þegar Alþýðu-
flokkurinn og Sjálfstæðisflokkur-
inn skiluðu af sér fyrir 11 árum?
skjótari framgang, þar sem mis-
munun er enn allt of ríkjandi á
flestum sviðum. Þar er kynding-
arkostnaðurinn þó tilfinnanlegast-
ur og þegar hafa þar verið stigin
skref til jöfnunar og miklu skiptir,
að áætlun iðnaðarráðherra um
framhald þar nái að fullu fram að
ganga. Á réttindamál lands-
byggðarfólks þarf að reyna sam-
hliða því sem atkvæðisvægið marg-
umtalaða er leiðrétt.
Nú vildu allir
þá Lilju
kveðið hafa
I orku- og iðnaðarmálum hefur
verið unnið grundvallarstarf sem á
„Það ersvo annað mál að þeir sem hœst tala um
skattheimtu oghluthins opinbera, eru œvinlega
frekastir til þessfjár ogfá þar aldrei nóg. “
Láta mun nærri, að þar sé um
aukningu að ræða sem nálgast
100% til elli- og örorkuþega með
tekjutryggingu og ekki glöggt, að á
óminnishegra gleymskunnar er
alfarið treyst, þegar þessir aðilar
berja sér nú á brjóst. Hefur þó síst
verið ofgert í þessum efnum, en
eftir að valda tímahvörfum í þeim
efnum, þar sem vandlegar og vel
grundaðar áætlanir hafa tekið við
af oft fálmkenndu handahófi. Það
eru því uppi markviss og betur
undirbúin áform í orkubúskap
okkar eru áður en um dæmi Á örfá-
um árum hefur byggðalínukerfið
Seljan
skrifar
verið byggt upp og hringtenging
orkukerfisins er nú í sjónmáli á
næsta ári. Þegar Magnús heitinn
Kjartansson boðaði þessa sam-
tengingarstefnu, þá fussuðu margir
í fyrirlitningu, en nú vildu allir þá
Lilju kveðið hafa.
Línulagnir til einangraðra svæða
hafa verið stórfelldar og öryggi raf-
orkukerfis okkar því með öllu ólíkt
því sem áður var. Aðútrýmingu cr-
lendra orkugjafa hefur markvisst
verið unnið og árangur þar ótrú-
#legur, þegar litið er til fyrri tíma.
Samningurinn við Landsvirkjun í
sumar um sama heildsöluverð raf
orku alls staðar og yfirtöku
byggðalínanna svo og uppbyggingu
og rekstur nýrra virkjana á
Norður- og Áusturlandi hefur
grundvallarþýðingu fyrir öll orku-
mál okkar og þess mun lands-
byggðin njóta svo sem fólk þar á
fullan rétt til, þó enn komi orkusal-
an til stóriðjunnar inn í þá mynd,
sem allt skekkir og alla jöfnun
hindrar meira og minna....
Glíman við er-
lenda
auðhringinn
Nú er að íslenskum áformum
unnið gagnstætt erlendum iðjuver
um sem nærast á nær ókeypis
orku, sem almenningur í landinu
greiðir svo með dýrum dómum,
hvort sem það er til að hita híbýli
sín eða til almenns atvinnurekstr
ar. Glíman við erlenda
auðhringinn, sem ræður ríkjum í
Straumsvík, mun komast í brenni-
depil þjóðmálanna og sú glíma
verður bæði lærdómsrík og örlaga-
rík, og þá reynir á manndóm og
reisn manna til að standa við hlið
iðnaðarráðherra með íslenskum
hagsmunum gegnerlendum álfurst
um. Þrátt fyrir fullyrðingar og
furðuskrif þar sem málstaður
auðhringsins hefur verið varinn í líf
og blóð af ótrúlegum undirlægju-
hætti og óskiljanlegum og öll
þjóðin hefur orðið vitni að, verður
að treysta því að heilbrigð skyn-
semi og þjóðleg reisn verði þeirri
lágkúru yfirsterkari þegar til kast-
anna kemur.
Baráttan gegn
betlihugmyndum
í beinu framhaldi af því efna-
hagslega sjálfstæðismáli, sem Alus-
uissemálið er hlýtur hugurinn að
leita til þjóðfrelsismála okkar. Þar
þykir okkur að vonum seint miða.
En við sem þekkjum baráttuna frá
því á kaldastríðsárunum verstu í
kringum 1950 og allt til þessa dags,
baráttuna fyrir hlutleysi og herleysi
höfum þó sannarlega ástæðu tif að
fagna þeirri almennu og vaxandi
vitund fólks um nauðsyn öflugrar
friðarbaráttu gegn brjálæði ger-
eyðingarinnar.
Vígbúnaðarkapphlaupi stór-
veldanna ljær nú enginn lið í dag
nema steintröll kaldastríðsáranna
og fákænir frjálshyggjupostular.
Svo er mín trú, að friðarhreyfingin
líkt og farið hefur eldi hugsjóna um
ótal lönd eigi eftir að verða virkt afl
í íslenskum þjóðmálum næstu ára
og slík allsherjarvakning megnar
ein að losa okkur undan oki þess
auma klafa, sem annað stórveld-
anna hefur á okkur lagt. Baráttan
um frekari umsvif erlendra byssu-
bófa hér mun að sjálfsögðu halda
áfram, sömuleiðis baráttan gegn
betlihugmyndum flugstöðvarfar-
andriddaranna. En voldug
hreyfing gegn vitfirringu vopna-
búnaöarins, gegn stórveldastefn-
unni með alheimsfriði mun þó ein
megna að skila okkur verulega á
veg. Þar munu æ fleiri fylkingar
ganga í friðarins þágu gegn árásar-
bandalögum og erlendri hersetu.
Við þetta hlýtur von okkar að vera
bundin..