Þjóðviljinn - 30.10.1982, Blaðsíða 32

DWÐVIIIINN Aðalsími Þjóðviljans er 81333 kl. 9—20 mánudag til föstudags. Utan þess tíma er hægt aö ná í blaðamenn og aðra starfsmenn blaðsins í þessum símum: Ritstjórn 81382, 81482 og 81527, umbrot 81285, ljósmyndir 81257. Laugardaga kl. 9—12 er hægt að ná í afgreiðslu blaðsins í síma 81663. Prentsmiðjan Prent hefur síma 81348 ogeru blaðamenn þar á vakt öll kvöld. Aðalsími 81333 Kvöldsími 81348 Helgarsími afgreiðslu
Helgin 30.-31. október 1982 81663

nafn
vikunnar
Eggert
Asgeirsson
Þjóðarátak gegn krabba-
mcini hefst í dag. Ein um-
fangsmesta fjársöfnun sem um
getur hér lendis fer nú fram
um þessar mundir. Þar verður
safnað fé til byggingar
krabbameinsleitarstöðvar.
Eggert Asgeirsson er for-
maður Landsráðs gegn
krabbamcini og hefur haft
skipulag þessa mikla átaks á
sínum herðum. Hann er nafn
vikunnar að þcssu sinni. Hann
var spurður um hversu lengi
undirbúningur söfnunarinnar
hefði staðið yt'ir.
„Frá því Landsráð gegn
krabbameini var stofnað fyrir
tveimur mánuðum. 51 um-
dæmisráð hefur verið sett á fót
um ailt land og þau hafa síðan
skipað svæðisstjórnir í sínum
umdæmum."
Hvernig fer söfnunin fram?
„Það verður eingöngu full-
orðið fólk sem safnar. Við
verðum að tryggja, að enginn
verði heimsóttur tvisvar, en
aö allir landsmenn verði
heimsóttir. Einnig leggjum
við kapp á að söfnunarfólk viti
allt um tilgang þessarar söfn-
unar og hvað býr að baki.
Söfnunin fer að mestu leyti
fram á milli kl. 15 - 19, en
sums staðar úti á landi var
byrjað að safna í dag föstu-
dag, hjá skipshöfnum og öðr-
um sem erfitt verður að ná í á
laugardag.“
Hvernig hefur gengið að fá
fólk til starfa?
„Upphaflega reiknuðum
við með að þurfa 3000 manns
til söfnunarstarfa um allt land.
Undirtektir og áhugi er það
mikill að líklega verða í kring-
um 5000 manns starfandi við
söfnunina. Fólk hefur flykkst
til sjálfboðaliðsstarfa og við
höfum ekki þurft að dekstra
neinn. Einnig hafa fjölmiðlar
kynnt vel þessa landssöfnun
og verið með fróðlegar grein-
ar um krabbameinsmál.“
Hve hátt setjið þið markið
með þcssari söfnun?
„Við höfum sett markið á
15 miljónir króna, og við von-
um að sú upphæð nægi til að
reisa leitarstöð fyrir krabba-
'mein. Þessi upphæð þýðir 70
kr. á hvert mannsbarn í land-
inu'.“
Hvernig heldur þú að út-
koman verði?
„Ég er mjög vongóður. Ég
hef komið nálægt mörgum
landssöfnunum áður, og ég
finn að meðbyrinn er alveg
sérstaklega góður núna. Fólk
hefur brugðist mjög vel við,
og þegar hafa borist stórfram-
lög frá fyrirtækjum og fé-
lögum. Menn vilja greinilega
leggja sitt af mörkum.“
- *g-
Á miövikudaginn flutti Carol
Clover, prófessor við
Kaliforníuh^kóla, opinberan
fyrirlestur í boði
heimspekideildar Háskóla
íslands. Hún nefndi
fyrirlesturinn: „Þat barn skal
út bera, hvárt sem þat er. “
Carol Clover gaf í sumar út
mikið rit um íslenskar
fornsögur, „The Medieval
Saga“ (sagnagerðá
miðöldum). Þartengirhún
bókmenntasköpun á íslandi á
13.öldviðevrópska
ritmenningu, einkum franska,
frá sama tíma. Hún sýnir fram
á að ritarar íslendingasagna
hafalærtmikiðaf
Hugsanleg
ástæða
ferða
Sagt frá
fyrirlestri Carol
Clover prófessors
við Kaliforníu-
háskóla:
Einnig bendir háttalag víkinga með
öðrum þjóðum til þess, að þá hafi
vantað konur - að fara í önnur lönd
og ræna sér eiginkonu! Hér tók
Carol fjölda dæma setn sýndu að
þar sem við finnum giftingarvenjur
svipaðar þeim og tíðkuðust í
Norðurálfu, þá endurspegla þær
alltaf þjóðfélag þar sem karlar eru
fleiri en konur.
Á íslandi hafa karlar svo verið
enn fleiri, því að svæði í uppbygg-
ingu draga alltaf til sín fleiri karla
en konur. Hér tók Carol dæmi af
Utburður stúlkubarna
bókmenntum Evrópu
varðandi uppbyggingu
sagnanna og hreinlega þá
grundvallarhugmynd að setja
saman langar sögur af ættum
og héruðum úrþeim
söguþrotum sem ætla má að
hafi verið til. Hitt stendur þó
eftir að stíll og persónusköpun
sagnanna eru einstæð
fyrirþrigði í
heimsþókmenntunum. Það
verðurað þakka háþróaðri
frásagnartækni á íslandi áður
en sögurnar voru skrifaðar.
Vésteinn Ólason, lektor í
íslenskum þókmenntum,
kynnti Carol Clover fyrir hönd
heimspekideildar og fór þá
mjög lofsamlegum orðum um
þók Carolar. Hann sagði m.a.
að hver sá sem vildi skrifa um
íslenskar fornbókmenritir,
héðan í frá, yrði að taka tillit til
þessarar bókar.
t fyrirlestri sínum benti Carol á
þá staðreynd að Skandinavar til
forna, jafnt sem íslendingar, báru
börn sín út til að losna við óæski-
lega einstaklinga - létta á fóðrun-
um. Fyrir kristni var þetta viður-
kennd aðferð. Hið eiginlega líí
barnanna hófst ekki skv. skilningi
fornmanna fyrr en þau höfðu feng-
ið eitthvað að borða og/eða verið
nefnd. Þeir litu á nýfætt barn eins
og velflestir nútímamenn líta á
fóstur, fyrstu 12 vikurnar.
Með kristni var barnaútburður
bannaður með lögum. Þá fór eins
og oft vil verða að þeir ríku höfðu
efni á að hlýða lögunum, vera vel
kristnir, en hinir fátæku héldu
uppteknum hætti. Miðað við
reynslu annarra þjóða má ætla að
það hafi tekið tvær til þrjár aldir að
útrýma barnaútburði í neðri lögurn
þjóðfélagsins. Þetta vitum við frá
Ara fróða, lögbókum og ýmsum
öðrum heimildum.
En ekki var nóg með að börn
væru borin út. Þeim var mismunað
eftir kynjum. Stúlkubörn voru
jjHió eiginlega líf
barnanna hófst
ekki
skv. skilningi
fornmannafyrr
en þau höfðu
fengið
eitthvað að
borða
og/eða verið
nefnd“
miklu frekar borin út en drengir.
Þetta byggir Carol á íslendinga-
sögum, sem hún segir að vísu ekki
trausta heimild, og því sem vegur
þyngra að í samfélögum þar sem
börn eru og hafa verið borin út eru
stúlkur miklu oftar deyddar en
drengir. Þetta má skýra þannig að
drengir hafi þótt efnilegri vinnu-
kraftur og að þetta hafi verið ráð
við fólksfjölgun. Ef konureru hlut-
fallslega færri en karlar verður
fjölgunin ekki eins ör. Þessi
skýring er þó ekki einhlít, og benti
Carol á yfirstétt hjá þjóð nokkurri
á Norður-Indlandi. þar voru nær
öll stúlkubörn borin út. Þetta var
gert til þess að synirnir veldu sér
,,Fjölmargt bendir
til þess að í
Skandinavíu hafi
verið mikill
kvennaskortur á
víkingatímanum ”
konur utan þessa hóps. Fjölskyldur
kvennanna þurftu að kosta brúð-
kaupið og gefa drjúgan heiman-
rnund með dótturinni svo hún væri
boðleg stórríkum manni sínum.
Þannig tryggðu hinir ríku stöðugt
inn- og uppstreymi peninganna.
Þessa hugmynd taldi Carol vafa-
lausa. Öllum heimildum ber sarnan
um að þar sem útburður er stund-
aður á annað borð eru stúlkubörn
sem fá að lifa allt frá 10 og upp í
100% færri en drengirnir.
Fyrir víkingatímann má ætla að
efnahags- og þjóðfélagslegar að-
stæður í Skandinavíu hafi leitt til
þess, að útburður á stúlkum varð
meiri en áður. Þessa hugmynd
studdi Carol dæmum frá öðrum
þjóðum sem hefur verið svipað á-
statt um. Þar sem karlar búa við
miklar hættur (veiðimannasamfé-
lög, bæði á sjó og landi t.d.) eru
stúlkur bornar út með tilliti til áætl-
aðrar fækkunar í karlstofninum. Ef
karlarnir bregðast og deyja ekki
eins og gert hefur verið ráð fyrir,
riðlast skipulagið og allt fer úr
skorðum.
Fjöldamargt bendir til þess, að í
Skandinavíu hafi verið mikill
kvennaskortur á víkingatímanum
og þar á undan. Það sjáum við m.a.
af stöðu konunnar á þessum
slóðum. Skilnaður var auðveldur
og konur gátu vandræðalaust giftst
aftur. Hitt var miklu sjaldgæfara að
karlar segðu skilið við konur sínar
vesturhluta Amríku (The Americ-
an West). Þar voru um miðja 19du
öld þrír karlar um hverja konu.
Það var ekki fyrr en hundrað árum
síðar að jöfnuður náðist - í höfða-
tölu.
Að lokum sagðist Carol vilja
spinna svolítið aftan við þessar
upplýsingar og ganga jafnvel svo
langt að ein af ástæðunum fyrir vík-
ingaferðum Norðurálfubúa hafi
hreinlega verið kvenmannsleysi
sem aftur stafaði af rangri út-
burðarpólitík. Hún undirstrikaði
að þessu væri aðeins varpað fram
sem hugmynd, en gæti engu að síð-
ur skýrt, með öðru, þá óleysanlegu
gátu sem víkingaferðirnar eru.
Miklar umræður urðu á eftir
fyrirlestrinum og þótti fólki að von-
um mikið til koma. Með því að
nálgast vandann með mannfræði
og sagnfræðilegar heimildir að
vopni tókst prófessor Carol Clover
að opna nýjar víddir fyrir
áheyrendum sínum. Vitnisburður
þessara tveggja greina væri svo
traustur að Carol fullyrti að þó eng-
ar heimildir væru í íslendinga-
sögum, hefði hún allt eins getað
sett saman þennan fyrirlestur. Is-
lendingasögurnar gerðu ekki ann-
að en staðfesta það sem hún vissi
fyrir - enda væri mjög vafasamt að
nota bókmenntir sem sagnfræði-
lega heimild.
- Gs.
(The Medieval Saga er væntanleg í Bók-
sölu stúdenta).
„Öllum heimildum
ber saman um að
þar sem útburður
er stundaður á
annað borð eru
stúlkubörn, sem fá
að lifa, allt að 10
og upp í 100%
færri en drengirnir”