Þjóðviljinn - 19.02.1983, Blaðsíða 16

16 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 19.-20. febrúar 1983
Helgin 19.-20. febrúar 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 17
AUTUMN 75 (Haustið 75)
It was in Autumn seventy-five
Your music rang out
and stars filled the sky;
Together we walked by the sea
When the music was over....
We gazed at the moon
For a moment or two;
Then Afgan-coats spread on
The ground, wet with dew,
We held our love-tryst,
me and you,
When the music was over...
You can’ t blame him for it,
not in all ways -
Sober almost all days -
And he pays the maintenance
in time;
He’ s kind to men and all dumb
creatures
Wallet light as Nietsch’ s
Supporting causes with his
every dime...
You drove, in a dust-cloud
South down the firth
And I was left here
To give our son birth
You sowed your seed in
fertile earth
When the music was over...
A QUESTION OF WILLPOWER
(Úti í Eyjum)
On the islandsi
Dwelt Chilly Willy/
Is he there still?/
He was tall and handsome
Worth a king’ s ransom
When he dressed to kill
No female hind parts/
Escaped his fine arts/
His fingers pinch still/
He sailed the oceant
The briny oceanl
Is he sailing it still/
Now I ask with a will.
La la la la la la la la la la la la
He took a lot of chances along
the way
La la la la the way la la
Some hoped he was there to stay.
Said he adored only!
Dora the lonelyl
Adores Dora still/
But where is Dora/
Adorable Doral
Well I ask with a will?l
He was last seen with Runa/
A succulent spooner/
In Southerly partsl
But Dora is here andl
Sadly abandonedl
To her broken heart.l
I think I can see/
our chilly Willy/
I think I seel
our Willy here/
Does our Willy fancy/
maybe campingl
Beside you out there?
GIVE ME FAME
(Slá í gegn)
If I had a wishing ring
I would wish for just one thing
My aim is quite single
With stars 1 must mingle
Win fame and worldwide acclaim.
Give me fame, give me fame
You know my aim is to make
my name
Though hard as I wish it
Making it’ s no easy game.
The I would tell you a
different tale
Car, apartment, bridal veil;
Waking or sleeping
I’ m always keeping
On trying to make my name.
Give me fame...
I would do anything at all to be
a famous name -
Unless perltaps appear
naked on stage -
Otherwise: 1 lack words:
I’ d do a somersault over
backwards
Yes, I’ d dive offthe high-boardfor
fame.
Give me fame....
Tinna Gunnlaugsdóttir kom fram sem draumadís Stinna stuð í kvikmyndinni en Egill Ólafsson
leikur hann. Reyndar eru þau hjón í alvörunni. Hér eru þær á tali Maureen og Tinna.
Kvikmyndatökumaðurinn David Bridges og Maureen í snjókomunni í Reykjavík
um áramótin
Maureen og Anna Björns sem leikur Heklu, umboðsmann Gæranna (Grýl anna)
sem verða með allt á hreinu og „on top“ í samnefndri mynd.
Hér er Maureen á tali við Sigrúnu Hjálmtýsdóttur eða Diddú sem eitt sinn var partur af
þeim hópi Stuðmanna sem varð Spilverk þjóðanna. Diddú stundar nú söngnám í
London.
Englendingurinn Maureen Thomas segir m.a. frá vinnu sinni við að þýða og texta íslenskar kvikmyndir yflr á ensku
augnabliki. Svo getur klippari gert
kraftaverk. En enginn getur gert
nokkurn skapaðan hlut, ef mynd-
efni vantar í söguþráðinn.
Agúst var líka með allt á hreinu
gagnvart slíkum möguleikum,
hann fékk með sér kvikmyndatök-
umann og klippara sem hann hefur
oft unnið með áður og þeir þekkja
stíl hans og líkar hann vel. Þar af
leiðandi gátu þeir lagt margt já-
kvætt til málanna við gerð kvik-
myndarinnar. Myndatökumaður-
inn David Bridges hefur heilmikla
reynslu í að kvikmynda rokkmúsik
og Bill Diver klippari er mikill tón-
listaráhugamaður og músíkalskur
og getur auk þess unnið kraftaverk
á óefnilegum hljóðupptökum.
- Geturðu nefnt einhverja sér-
staklcga vandasama senu úr Með
allt á hreinu þar sem reynir á ná-
kvæma samvinnu margra úr kvik-
myndahópnum?
- Senan með Sif Ragnhildardótt-
ur og Stuðmönnum á „Stokks-
eyrarbakka" er gott dæmi: Sif
verður að ganga á nákvæmlega
réttunr hraða til að fara framhjá
þar sem Stuðmenn eru í felum
þannig að þau verði á réttu augna-
bliki öll í einu sjónmáli myndavél-
arinnar; Stuðmenn verða að birtast
einn af öðrum á nákvæmlega réttu
sekúndubroti og leika og syngja
með músikinni (Haustið ’75).
Hinn kosturinn er sá að taka at-
riðið upp í smábútum og skeyta það
síðan saman, sem væri auðvitað
miklu léttara fyrir leikarana. En
þessi hópur reyndi aldrei að kom-
ast létt frá hlutunum og þess vegna
hefur þessi mynd eitthvað upp á að
bjóða kvikmyndaáhorfendum hvar
sem er-ekki baraá Islandi! Hún er
ekki bara um Stuðmenn að fíflast
hér og þar á íslandi. Með allt á
hreinu er frumleg, fyndin og mús-
iklega séð sérstaklega frambærileg
kvikmynd á mælikvarða hvaða
lands sem er. Erlendir áhorfendur
rnunu verða fljótir að sjá og kunna
að meta gæði hennar sem kvik-
myndar og starf þýðandans hefur
svo sem ekki stór áhrif í því sam-
bandi. En keppikeflið er að reyna
að koma yfir á ensku þessum sér-
staka orðaleik í textum Stuðmanna
og ég get ekki meira en að gera mitt
besta. En ég vinn í ekta
Stuðmanna-stíl, allt of lítill tími til
alls! Þó er einn texti sem mun ekki
tefja mig - Maó gling! Þetta er erf-
itt verk en ákaflega skemmtilegt,
og sem útlendingur er ég stolt af að
hafa kynnst og unnið með svo
mörgu íslensku hæfileikafólki.
Hér með kveðjum við Maureen
Thomas, rígmontin fyrir hönd ís-
lenskrar kvikmyndagerðar, en
með smá samviskubit yfir að eyða
dýrmætum tíma hennar. Hér í opn-
unni má svo sjá sýnishorn af þýð-
ingu Maureenar á textunum
Haustið ’75, Úti í Eyjum og Slá í
gegn. -A
„On Top“ verður hið enska heiti „Með allt á hreinu“ og gæti útlagst „Á toppnum“, „Með yfirhöndina“
eða/og „Með allt á hreinu“
„Meö allt á hreinu erfrumleg,
fyndin og músiklega séö
sérstaklega frambærileg
kvikmynd, á mælikvaröa hvaöa
lands semer.“
Sú sem talar er Maureen
Thomas, bresk kona sem hér
var stödd í desember í
sambandi við umrædda
kvikmynd. Hún varað leggja
lokahönd á aö gera enskan
texta á „Meö allt á hreinu" og
var lokaspretturinn að þýða
söngtextana. Þjóöviljinn náði
tali af Maureen, til aö forvitnast
nokkuð um hana sjálfa og
afskipti hennar af íslenskum
kvikmyndum.
- Ég er fædd í London og mitt
fasta starf er að kenna enskar bók-
menntir við The University of
London, og auk þess nútíma ís-
lensku.
(Það síðarnefnda undrar ekki
þann sem heyrir Maureen tala ís-
Íenskuna reiprennandi, með svo
góðum framburði að ekki er annað
að heyra en hér mæli íslendingur.)
- Hvenær lærðir þú íslensku?
- Ég kom hingað árið 1971 og
kenndi enskar bókmenntir í tvo
vetur við enskudeild Háskóla ís-
lands. Þá lærði ég rnálið og hef æ
síðan verið í tengslum við það, ann-
aðhvort talað það eða unnið með
það.
- Hvernig þá?, viljum við vita.
- Ég er aðstoðarmaður Eiríks
Benedikz við gerð nýrrar íslensk/
enskrar orðabókar sem verið er að
vinna við University College í
London, svo skrifaði ég kennslu-
bók handa byrjendum í íslensku,
sem æfingar á kassettum fylgja
með, og hún er notuð í háskólun-
um í Cambridge, Oxford, London
og í flestum háskólum í Evrópu og
Ameríku, þar sem íslenska er
kennd. Ég tek þátt í rannsóknum á
tengslum milli forníslenskra og
evrópskra bókmennta á tólftu og
þrettándu öld og nýlega vann ég við
að safna efni um fornleifafræði og
fomkvæði sem prófessoramir Else Ro-
esdal í Óðinsvéum og Peter Foote í
Londonemnú að vinna við. Sumt af
þeirri vitneskju gat ég notfært mér í
sambandi við íslensku kvikmynd-
ina Útlaginn, t.d. við seiðinn gegn
Gísla og þegar ísknattleikurinn var
settur á svið, en ég hef unnið við
flestar kvikmyndir Ágústs
Guðmundssonar: þýddi handrit
hans að kvikmyndunum My friend
Jonathan og Lifeline to Cathy, sem
báðar voru unnar í Englandi með
enskum leikurum og því á ensku,
svo gerði ég enska textann á Land
og syni og Útlagann, og auk þess
þýddi ég handritið fyrir ensku út-
gáfuna af síðarnefndu myndinni,
en allar talsenur í henni voru tekn-
ar upp tvisvar, önnur á íslensku, en
hin á ensku fyrir erlendan markað.
Loks er það svo Með allt á hreinu
sem í ensku mun kallast „On Top“.
í sambandi við hana verður fyrst um
að ræða textun á vídeóspólur til
kynningar og svo þýðingu á hand-
ritinu fyrir hugsanlega útgáfu
myndarinnar með ensku tali - og
þá auðvitað enskum söngtextum,
sem ég get nú ekki sagt að sé
auðvelt verk í sambandi við Með
allt á hreinu, þ.e.a.s. ef maður vill
vera með allt á hreinu!
....Og við biðjum Maueen að
segja okkur aðeins af starfi - og
vanda þýðandans....
- Það var einkennileg reynsla,
fyrir útlending, að kynnast ykkar
fræga Stuðmannahúmor - auðvit-
að stórskemmtileg - en fyrir
,,Með allt
á hreinu’
verður
þýðanda verður ekki annað sagt en
að hann reynir á þolrifin. Orðin
sjálf gegna miklu hlutverki í lögum
Stuðmanna og það er heiimikil
ábyrgð sem maður tekur á sig við
að reyna að koma þessum sömu
áhrifum til skila á öðru tungumáli.
Svo er textun kvikmynda mar-
tröð allra þýðenda, held ég mér sé
óhætt að segja; hver lína má ein-
ungis innihalda ákveðinn stafa-
fjölda og birtast í ákveðinn sek-
úndufjölda og með ákveðnu milli-
bili, til að áhorfendur geti fylgst
með. Að þýða texta á kvikmynd -
þannig að það sé sómasamlega gert
- má segja að sé eins og að skauta
með báða fætur bundna saman!
Utlaginn var sérstaklega erfiður,
af því að bókmenntalegar tilvitnan-
ir í forníslenskar bókmenntir falla
miklu tignarlegar inn í nútímaís-
lensku en t.d. tilvitnanir úr Shak-
espeare í nútíma ensku. Agúst hélt
tengslum við fornsöguna í handriti
sínu, en tókst jafnframt að ná fram
texta sem hljómar alveg eðlilega á
nútíma íslensku - og þar hafa
auðvitað líka sitt að segja gæði
leikaranna í myndinni. Þýðandinn
hefur hinsvegar engan slíkan
stuðning við sinn texta, sem birtist
bara á tjaldinu rígbundinn, í
knöppum stíl vegna takmarkaðs
stafafjölda og annarra tæknilegra
atriða.
Þegar um er að ræða verk eins og
Útlagann er manni mjög í mun að
áhorfendur, sem eru algjörlega
háðir textanum á myndinni, nái
eins miklu og mögulegt er af krafti
hins talaða máls, bæði orðanna
hljóðan og merkingu. Með bæði
Útlagann og Land og syni byrjaði
ég á að þýða handritið orð fyrir
orð, sem Agúst fór síðan yfir með
mér. Síðan varð að ráðast með
skurðarhnífinn á samtölin svo að
þau pössuðu inn í þröngan texta-
rammann á myndinni, sem var
mjög erfitt, og mikið, verk.
- Hvernig heldurðu aS til hafi
tekist?
- Ja, ég held mér hafi tekist
nokkuð vel með Útlagann. Hann
var t.d. sýndur á kvikmyndahátíð í
Los Angeles s.l. vor, Filmex, og
þar var einn gagnrýnandi sem í
skrifum sínum hrósaði textanum á
Útlaganum sérstaklega. En ég vil
nú líka taka fram að Ágúst er sér-
staklega „myndrænn“ kvikmynd-
agerðarmaður. Hann kemur efn-
inu vel til skila í gegnum myndina
,eins og að skauta með báða fætur bundna saman
sjálfa, svo að velgengni hans á er-
lendum markaði er síður en svo til
komin vegna góðrar textunar, þó
að slíkt skemmi náttúrlega ekki
fyrir.
- Nú má segja að Með allt á
hreinu sé allt önnur „Ella“ en
myndir sem þú hefur þýtt.
- Já, satt er það, og í sambandi
við kvikmyndunina var jafnvel enn
mikilvægara en með Útlagann og
Land og syni, að koma söguþræði
Með allt á hreinu til skila með
myndinni sjálfri, af því hversu
þýðingarmiklir sem söngtextar eru
hlusta kvikmyndaáhorfendur
aldrei á þá á sama hátt og samtöl
eða talað orð. Á vissan hátt má
segja að þetta geri Með allt á
hreinu best heppnaða kvikmynda-
verk Ágústs: Músiköl, eða söngva-
myndir, eru illræmdar meðal kvik-
myndaleikstjóra. M.a.s. John
Huston var harðlega gagnrýndur
fyrir meðferð sína á Annie, og hafði
hann þó til ráðstöfunar þrautþjálf-
að fólk á öllum sviðum og aðgang
að fullkomnustu stúdíóum í Holl-
ywood. Milos Forman tókst hins
vegar betur upp með kvikmyndun
sína á Hárinu. Engum leikstjóra í
Hollywood mundi hins vegar láta
sér detta í hug að setja á svið söng-
leik án fullkominna aðstæðna og
fagmanna í hverju horni.
- Hver er helsti munurinn við að
taka upp söngvamyndir og leiknar?
- í leiknum myndum er aðalat-
riðið auðvitað leikur leikarans. -
Hvert atriði er yfirleitt tekið oftar
en einu sinni, því að oft koma ein-
hverjir smáhnökrar í ljós, leikarinn
passar ekki nákvæmlega staðsetn-
ingu sína, hljóðnemi sést í mynd,
setning verður óskýr, eða auka-
hljóð kemst inná upptökuna. Síðan
eru bestu atriðin valin, klippt og
sett saman í klippiherberginu. Síð-
an er það hljóðið. Hljóðupptaka úr
einni töku er oft notað með ann-
arri, þar sem myndin hefur heppn-
ast betur, en hljóðið kannski mis-
tekst. Allt öðru máli gegnir hins
v,egar um söngvamyndir: þá verður
myndin að „dansa“ alveg eftir mús-
ikinni. Flytjendurnir verða því að
leika undir músikinni, með hana í
bakgrunninum, sem krefst mjög
mikillar nákvæmni, og hárfíns sam-
starfs allra aðila, leikstjóra, hljóð-
manns, kvikmyndatökumanna og
leikara. Auðvitað þýðir þetta að
allir þátttakendur vinna undir heil-
miklu stressi, og leikstjórinn þarf
að hafa í huga stjórn á jafnvel enn
fleiri atriðum en venjulega. Af
þessum sökum eru söngvamyndir
næstum eingöngu unnar í stúdíói,
þar sem allt er til alls, auk vanra
manna.
- Urðu engar óvæntar uppákom-
ur við kvikmyndunina?
- Jú, þetta varð ansi fjörugt
stundum. T.d. á Selfossi, þar sem
nokkrir náungar fengu þá ljómandi
hugmynd í miðju skoti að kveikja í
pappírsljósakrónum, sem kvik-
myndatökumaðurinn var búinn að
koma fyrir eftir öllum kúnstarinnar
reglum til að ná fram réttri lýsingu.
Og það þurfti náttúrlega að byrja á
öllu aftur frá upphafi.
- Koma ekki fram ýmsir gallar á
svona næstum ,,læf“ upptökum,
sem teknar eru víðsvegar og því of
seint að taka aftur þegar þeir koma
í ljós við framköllun?
- Jú, sum skot geta reynst ónot-
hæf. Ef unnið er í stúdíói kemur
það strax í ljós og lítið mál að taka
atriðið upp aftur. Þegar unnið er
svona „utanhúss" verður að sleppa
atriðinu, eða að breyta því t.d. með
því að fylla upp í mynd af áhorfend-
um, samtali eða einhverju fyndnu