Þjóðviljinn - 05.03.1983, Blaðsíða 10

10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 5. - 6. mars 1983_
st jórnmál á sunnudegi
Ólafur Ragnar
Grímsson
skrifar
Sjálfstæðisflokkurinn var í
upphafi sérkennilegt
sambland ólíkra viðhorfa.
Útgerðarmenn og bændur,
kaupmenn og
háskólakennarar,
embættismenn og saklaus
almenningur mynduðu
laustengda breiðfylkingu,
sem laut stjórn sterkra
foringja. Stefnan var oft óljós
og hugmyndafræðin í þoku.
Forystusveitin sótti
leiðarljós í stjórnarfarslega
sjálfstæðisbaráttu í upphafi
aldarinnarog lauslegar
hugmyndirum
frelsiskenningar
borgarastéttarinnar. Þessi
sérkennilega blanda gafst
löngum vel í kosningum og í
foringjatíð Ólafs og Bjarna
þorðu fáir að andmæla.
Fyrir röskum 10 árum fór hins
vegar að bera á breytingum. Ungir
menn hófu að rita í Morgunblaðið
greinar um ágæti erlendra kenni-
setninga. Smátt og smátt urðu nöfn
Freidmans og Hayeks lescndum
Morgunblaðsins daglegt brauð, en
áður höfðu víst fáir heyrt þessa
snillinga nefnda. Forsvarsmenn,
atvinnulífsins fóru í smiðju til al-
þjóðlegs auðvalds og fræðirit ný-
kapitalistanna urðu skyldulesning
hinna ungu og upprennandi.
I fyrstu tóku fáir mark á þessari
breytingu. Á undanförnum árum
hefur hins vegar komið skýrt í Ijós,
að talsmenn hins alþjóðlega kapit-
alisma voru búnir að ná undirtök-
unum í Sjálfstæðisflokknum.
Stefnan var ekki lengur smíðuð hér
heima. Hún var sótt í smiðju
Friedmans og Hayeks. Nýir menn
komu til sögunnar og fyrirmyndir
voru sóttar til crlendra landa. Fyrir
nokkrum árum var þessi breyting
orðin svo skýr, að forystumaður í
Sjálfstæðisflokknum í Reykjavík,
skrifaði sérstaka grein í Mórgun-
blaðið um þá staðreynd, að
„flokkur Ólafs og Bjarna væri
horfinn“.
í kosningunum 1979 urðu full-
hugar nýkapitalismans höfundar
stefnuskrárinnar. Leiftursóknin
var boðuð á forsíðum Morgun-
blaðsins. Frambjóðendum flokks-
ins var skipað að túlka hana á kosn-
ingafundum en nafngiftín snerist í
höndum þeirra. Hún var því lögð
til hliðar innan tíðar en innihaldið
var áfram óbreytt. Merkimiðinn
var tekinn af flöskunni, en galdra-
meðal nýkapitalismans var engu að
síður áfram sú lækningaaðferð,
sem flokkurinn bauð í reynd.
Eimreiðarhópurinn
og Chicago-drengirnir
Á undanförnum árum hafa
hægri flokkar í Evrópu og víðar um
heim tileinkað sér kjarnann í kenn-
ingum Milton Friedmans og valda-
taka Reagans í Bandaríkjunum
markaði þáttaskil í sigurgöngu
kenninga nýkapitalistanna. Þessi
stefna er oft kennd við háskóiann í
Chicago, þar sem höfuðpáfinn,
Milton Friedman, ól upp læri-
sveina, sem síðan fóru vítt um ver-
öldina að boða fagnaðarerindið.
Kennimennirnir eru því oft á tíðum
nefndir „Chicago-drengirnir“.
Meginatriðin í boðskap þeirra,
eru:
• Ofurdýrkun á markaðskerfinu.
• Samkeppnin á að leysa öll vand-
amál í verslun, framleiðslu og
mannlegum samskiptum.
• Velferðarþjónusta skal skorin
við trog og boðin út á almennum
markaði.
Valdataka Eimreidarhópsins, Verslunarráðsins og VSÍ
brosa framan í sjálfan Hayek.
Við lestur áróðursgreinar hinnar
nýju forystu í Sjálfstæðisflokknum,
- bandalags atvinnurekenda og
Eimreiðarhópsins, - á undanförn-
um árum, kemur skýrt í Ijós, að
þeir sækja ekki aðeins fyrirmyndir
sínar í fræðirit hinna erlendu
meistara, heldur mæla þeir ein-
dregið með þeim efnahags-
aðgerðum, sem framkvæmdar eru í
fyrirmyndarlöndunum, þar sem
valdhafarnir fara að ráðum meist-
aranna. Þar gefst því kostur á að
kynnast stefnunni í framkvæmd.
Valdataka Reagans í Bandaríkjun-
um og ríkisstjórn Thatchers í Bret-
landi mörkuðu þáttaskil í sigur-
göngu kenninganna. Og fyrir-
myndirnar eru reyndar einnig í
fleiri heimsálfum. Þegar Kissinger
hafði tekist að grafa undan Allénde
í Chile og herforingjastjórnin tók
pólitískur talsmaður Vinnu-
veitendasambandsins í fjölmiðlum
og þaðan var stutt skref inn á
Alþingi. í röðum atvinnurekenda
hafa burðarásar breytinganna ver-
ið Davíð Scheving Thorsteinsson,
sem er meðal umfangsmestu heild-
sala landsins, en kallar sig opinber-
lega „iðnrekanda“, og Ragnar
Halldórsson, deildarstjóri í
fslandsdeild Alusuisse. Þeir hafa
kunnað að flétta saman harða
hagsmunabaráttu atvinnurekenda,
nýjar aðferðir við að gera stefnu-
mál Verslunarráðsins og VSÍ að
baráttumálum Sjálfstæðisflokksins
og skilið nauðsyn þess að gera út
unga menn í þágu málstaðarins.
Það er því engin tilviljun, að
Ragnar Halldórsson skuli fjár-
magna þrítugsafmæli Hannesar
Gissurarsonar og bjóða þangað
þingflokki og forystu Sjálfstæðis-
• Öll ríkisútgjöld nema þau, sem
eru í þágu hernaðar, eru af hinu
illa.
• Allar verslunarhindranir eru
lagðar til hliðar og innflutning-
ur gefinn algjörlega frjáls.
• Fjárfesting útlendinga er talin
drifkraftur í hagkerfinu.
• Forstjórar fyrirtækjanna eiga
að fá að leika lausum hala um
hagkerfið allt.
• Gróðinn og baráttan um hann á
að vera leiðarljós allra þjóðfé-
lagslegra breytinga.
Á síðasta áratug birtist í Sjálf-
stæðisflokknum hópur ungra læri-
sveina, sem tileirlkaði sér þessar
kenningar. Þeir söfnuðust í kring-
um Eimreiðina, gamalt og virðu-
legt tímarit, sem þeir tóku trausta-
taki og gerðu að málgagni hinna
nýju viðhorfa kapitalistanna. Þetta
voru duglegir og harðsnúnir kann-
ast formaður, þegar Geir hættir.
Magnús Gunnarsson tekur við
forstjóraembætti Vinnuveitenda-
sambandsins, þegar Þorsteinn flyt-
ur sig á Austurvöll.
Þannig mætti lengi telja.
Eimreiðarhópurinn, sem gert hef-
ur kenningar Chicago-drengjanna
hans Friedmans að stéfnulegu
leiðarljósi, er nú óðum að taka
völdin í Sjálfstæðisflokknum.
Verslunarráðið
og VSÍ
Ungu foringjaefnin voru ekki
ein á báti. Þeir áttu sér trausta og
fjársterka bakhjarla. Á síðasta ára-
tug tók ný sveit manna við forustu í
Verslunarráðinu og Vinnuveitend-
asambandinu. Það voru kraftmikl-
ir bisnessmenn, sem vildu ná sterk-
um tökum á stjórn þjóðfélagsins.
ar, sem tóku það sér fyrir hendur
að breyta stefnu Sjálfstæðisflokks-
ins. Þeir liðu önn fyrir óljósar hug-
myndir gamalla forystumanna. Nú
yrði að hreinsa til og taka upp
hreina hugmyndafræði.
í fyrstu tóku fáir mark á þessum
fullhugum. Flestir voru enn strákar
í háskólanum. Fáir utan hópsins
gerðu sér í hugarlund, að innan ár-
atugs yrði kjarninn úr Eimreiðar-
hópnum orðínn efniviður í hina
nýju forystu í Sjálfstæðisflokknum.
Átökin milli Gunnars Thorodd-
sens og Geirs Hallgrímssonar hafa,
þótt sérkennilegt sé, myndað for-
tjald sem skyggðiáþáraunverulegu
breytingu sem var að gerast innan
Sjálfstæðisflokksins. Bak við tjöld-
in voru ungu fullhugarnir úr
Eimreiðarhogpnum smátt og smátt
að ná undirtökunum.
Á síðustu árum og misserum hef-
ur árangurinn komið í ljós. Fyrstur
varð Friðrik Sófusson varaformað-
ur. Hannes H. Gissurarson hlaut
opinbera viðurkenningu sem aðal-
hugmyndafræðingur flokksins.
Davíð Oddsson varð borgarstjóri
og leiðtogi Sjálfstæðisflokksins í
Reykjavík, opinberlega kallaður
arftaki Bjarna, Geirs og Gunnars.
Þorsteinn Pálsson mun taka sæti á
næsta Alþingi, albúinn þess að ger-
Þeir kynntust starfsaðferðum er-
lendra forstjórabandalaga og sáu
að vænlegasta leiðin var að gera út
metnaðarfulla efnismenn í stjórn-
málaflokki borgarastéttarinnar,
sem væru reiðubúnir að gera kenn-
ingar nýkapitalismans að stefn-
uljósi.
Fyrirtækin fjármögnuðu útgáfu
Eimreiðarinnar og þegar annað
tímarit, Frelsið, birtist fyrir nokkr-
um árum, var greinilegt að það
naut ríflegra fjárstyrkja frá stórfyr-
irtækjunum. Hagsmunasamtök at-
vinnurekenda tóku einnig sjálf
stakkaskiptum. Verslunarráðið
geröist smátt og smátt umfangs-
mikill boðberi hinna nýju kenni-
setninga. Það mataði þingmenn
Sjálfstæðisflokksins á tillögum og
greinargerðum og tók að birta
formlegar stefnuyfirlýsingar. Há-
mark þeirrar þróunar er hin nýja
yfirlýsing „Frá orðum til athafna".
Þar birtist fullmótuð sú stefnuskrá,
sem Sjálfstæðisflokknum er ætlað
að bera fram til sigurs í næstu kosn-
ingum.
Vinnuveitendasambandið vék til
hliðar gömlum og rólegum skrif-
stofumönnum og réð unga baráttu-
menn í þeirra sæti. Þorsteinn Páls-
son, sem áður skrifaði Eimreiðar-
leiðara í dagblaðið Vísi, gerðist
flokksins. Sú veisla sýndi vel hve
feimnislaust leyniþræðirnir eru nú
birtir opinberlega. Og auðvitað
fékk Vilmundur að fljóta með
meðal boðsgesta, því Ragnar og
Davíð hafa löngum haft hann í
huga sem varahjól á hagsmuna-
vagninum.
Draumalöndin
Á tæpum áratug hefur Verslun-
arráðinu, VSÍ og Eimreiðar-
hópnum tekist að gera Sjálfstæðis-
flokkinn að formlegu baráttutæki
fyrir kenningum Chicago-
drengjanna. Flokkur borgarastétt-
arinnar á íslandi er nú orðinn form-
legur liðsmaður í hinu alþjóðlega
bandalagi hægri aflanna. Kardinál-
inn í kenningasmiðjunni hér,
Hannes H. Gissurarson, sækir
reglulega alþjóðlegar ráðstefnur
höfuðpáfanna og birtir síðan í
Morgunblaðinu og tímaritsgrein-
um hina endurnýjuðu línu, eins og
hún er hverju sinni. Atvinnurek-
endasamtökin bjóða nafnfrægustu
erlendu áróðursmeisturunum í
heimsóknir til íslands, svo að
hirðin í Sjálfstæðisflokknum geti
séð, að frami hennar kemur að
utan. Harris lávarður var hylltur
fyrir skömmu og fyrir nokkrum
misserum fengu liðsoddarnir að
völdin í krafti skriðdrekanna og
vélbyssunnar, afhentu þeir
Chicago-drengjunum hans Fried-
mans hagkerfi Chile til umráða.
í þessum þremur löndum, Bret-
landi, Bandaríkjunum og Chile,
gefst því að líta á vorum dögum,
þann veruleika, sem hin nýja
stefna atvinnurekendavaldsins og
Eimreiðar-hópsins í Sjálfstæðis-
flokknum boðar nú íslenskri þjóð.
Því miður hafa fjölmiðlar á undan-
förnum vikum lagt litla stund á að
kynna landsmönnum hvað hefur
verið og er að gerast í þessum
löndum. Þau eru þó draumalönd
hinna ráðandi afla í stærsta stjórn-
málaflokki íslands. Fátt er lands-
mönnum nauðsynlegra en kynnast
því, hvað hefur gerst í Bretlandi,
Bandaríkjunum og Chile, þar sem
hin ómengaða efnahagsstefna ný-
kapitalistanna hefur fengið að ráða
ferðinni og hinir erlendu lærimeist-
arar Sjálfstæðisflokksforystunnar
hafa óhindraðir fengið að móta
hagstjórnina.
Bretland
og Bandaríkin
í virtum erlendum blöðum má
nú lesa daglega fréttir af efnahags-
legum hörmungum, sem þjá al-