Þjóðviljinn - 21.05.1983, Blaðsíða 6

6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 21. - 22. maí 1983
DJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðshreyf-
ingar og þjóðfrelsis
Utgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastióri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan Olafsson.
Umsjónarmaður Sunnudagsblaðs: Guðjón Friðriksson.
Auglýsingastjóri: Sigríður H. Sigurbjörnsdóttir.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Blaðamenn: Auður Styrkársdóttir, Álfheiöur Ingadóttir, Helgi Ólafsson,
Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gíslason, Ólafur Gíslason,
Óskar Guðmundsson, Sigurdór Sigurdórsson, Valþór Hlöðversson.
íþróttafréttaritari: Víðir Sigurðsson.
Utlit og hönnun: Helga Garðarsdóttir, Guðjón Sveinbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Atli Arason.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Auglýsingar: Áslaug Jóhannesdóttir, Ólafur Þ. Jónsson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Jóhannes Harðarson.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Sæunn Óladóttir.
Húsmóðir: Bergljót Guðjónsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Bárðardóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Gunnar Sigurmundsson.
Ólafur Björnsson.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir
Útkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar:
Síðumúla 6, Reykjavík, simi 81333.
Umbrot og setning: Prent.
Prentun: Blaðaprent h.f.
ritstjórnargrei n
úr aimanakinu
Milliflokkar á krossgötum
• Nú um hvítasunnuhelgina eru fjórar vikur liðnar frá al-
þingiskosningum og aðeins rúm vika til 1. júní. Samt hefur
enn ekki tekist að mynda ríkisstjórn.
• Spurning er hvort tilburðir Geirs Hallgrímssonar, for-
manns Sjálfstæðisflokksins, sem lengst hafði forystu á hendi
um viðræður milli flokkanna, hafi ekki reynst eingöngu tíma-
sóun. Að minnsta kosti liggur fyrir að meðan Geir fór með
umboð forseta þá komust viðræður aldrei af könnunarstigi,
og það þótt niðurstöður kannana staðfestu að milli Sjálf-
stæðisflokksins og Framsóknarflokksins væri sáralítill mál-
efnalegur ágreiningur. - Fví ollu innanmeinin í þingflokki
Sjálfstæðisflokksins.
• Steingrímur Hermannsson kaus að snúa sér eingöngu til
Sjálfstæðisflokksins í sínum tilraunum til stjórnarmyndunar,
og það fór á sömu leið, - bara könnun en engar formlegar
stjórnarmyndunarviðræður.
• Það er einkar athyglisvert, að formlegar stjórnarmyndun-
arviðræður skuli fyrst hafa hafist í gær og þá undir forystu
Svavars Gestssonar, formanns Alþýðubandalagsins, sem
áður hafði kannað jarðveginn með viðtölum við fulltrúa
annarra flokka.
• Hvort sem þær viðræður standa lengur eða skemur, og
hver svo sem niðurstaða þeirra verður, - þá ættu fyrir-
liggjandi staðreyndir í þessum efnum a.m.k. að geta boðið
upp á holla lexíu fyrir Morgunblaðið og aðra þá,.sem telja
það jaðra við landráð að taka þátt í stjórnarmyndunar-
viðræðum undir forsæti formanns Alþýðubandalagsins.
• Þjóðstjórn án Morgunblaðismafíunnar væri sko ekki það
versta, sagði glöggur maður, þegar hann sá fulltrúa Alþýðu-
flokksins, Framsóknarflokksins, Bandalags jafnaðarmanna
og Samtaka um kvennalista ganga til fundar við Svavar
Gestsson og þá til formlegra stjórnarmyndunarviðræðna í
Þórshamri í gærmorgun.
• Það er ekki fjöldi flokkanna sem sker úr, heldur svarið við
þeirri spurningu, hvort unnt sé að skapa málefnalega sam-
stöðu. Það svar þarf að fást fram.
• Það að stilla saman þrjá, fjóra eða jafnvel fímm flokka
þarf ekki endilega að vera erfiðara verkefni, heldur en hitt að
stilia saman tíu flokksbrot eða tuttugu, þótt svo eigi að heita
að þau séu öll í einum og sama flokknum.
• I*að er í Sjálfstæðisflokknum sem glundroðinn ríkir einn.
Brýn ástæða er til þess fyrir alla vinstri menn í landinu, fyrir
jafnaðarmenn að hvaða tagi sem er, og fyrir allt félags-
hyggjufólk að fylgjast nú vel með því, hverjir kynnu að
Waupast undan merkjum í þeim stjórnarmyndunar-
viðrisðum sem nú fara fram og þá á hvaða forsendum.
• Alþýðubandalagið er þess albúið að Ieggja sitt af mörkum
til þess að samkomuJag geti tekist og hefur enga úrslitakosti
sett, en auðvitað verður ekki samið upp á hvaða býti sem er.
• Því skyldu þeir flokkar, sem hófu sameiginlegar stjórn-
armyndunarviðræður í morgun ekki geta komið sér saman
um leiðir til að draga úr verðbólgu, en tryggja jafnframt
bærileg lífskjör þeirra sem við skarðan hlut búa?
• Þetta er fyrst og fremst spurning um vilja. Vitað er að
ýmsir einstaklingar 1 forystusveit Alþýðuflokksins og Fram-
sóknarflokksins kjósa fremur að mynda hægri stjórn og taka
upp samstarf við Sjálfstæðisflokkinn.
• Þessum einstaklingum þarf nú að veita aðhald frá vinstri.
• Alþýðuflokkurinn og Framsóknarflokkurinn hafa sem
kunnugt er stundum átt náið samstarf við Sjálfstæðisflokk-
inn á liðnum árum. Það samstarf hefur ekki ordid þessum
flokkum til gæfu, og má í þeim efnum minna á herfilega
útreið Alþýðuflokksins í kosningum við lok „viðreisnar-
skeiðsins“, og Framsóknar eftir stjórnarsamstarfið í hægri
stjórninni 1974 til 1978.
• Þessir flokkar standa nú enn á krossgötum. Alþýðubanda-
lagið býður þeim útrétta hönd til samstarfs undir merkjum
jafnaðar og félagshyggju. Viðræður eru hafnar og um-
ræðugrundvöllur liggur fyrir.
• í hinn endann toga svo þau stjórnmálaöfl, sem hér vilja
koma á harðvítugri hægri stjórn en nokkru sinni fyrr. Fyrir
heill og hagsmuni allrar alþýðu skiptir það sköpum hvort
milliflokkarnir kjósa að halla sér til hægri eða vinstri.
k.
Leiðari Morgunblaðsins sl.
þriðjudag hefur orðið mörgum
Islendingum sérstakt áfall. Afall
vegna þess að þar er að finna
átakanleg dæmi þess hversu ford-
ómar og þröngsýni geta blindað
jafnvel vænstu menn einsog þeir
hljóta að vera á ritstjórn Morgun-
blaðsins eins og annars staðar.
Það er í sjálfu sér skiljanlegt að
Morgunblaðið væri hrætt við að
Sjálfstæðisflokkurinn glaptist í
stjórn undir forsæti Svavars
Gestssonar. En hitt er iakara að
blaðið skuli sýknt og heilagt
skrifa einsog það ráði því hvað
gerist og hvað eigi að gerast á
Islandi í smáu og stóru. I leiðar-
anum fræga eru þessi ummæli frá
þvíí janúar 1980 endurtekin:
„Enginn lýðræðisflokkanna
þriggja getur tekið þátt í ríkis-
stjórn undir forsæti Svavars
Gestssonar eða annars Alþýðu-
bandalagsmanns“.
Fyrir nú utan gorgeirinn í þess-
ari setningu er fleira umhugsun-
arvert. í fyrsta lagi hvað er það
pólitískt sem gefur Morgunblað-
inu siðferðislegan rétt til að kalla
Alþýðubandalagið ólýðræðis-
legt? Góðu heilli höfum við ís-
lendingar mikilsverðustu mann-
réttindi, en því fer fjarri að
lýðræðið sé hjá okkur eitthvað
fullkomið fremur en annars stað-
ar. Og ekki er örgrannt um að
fólk verði að standa vörð um
ávinninga í lýðræðisátt, - og um
að mannréttindi séu höfð í heiðri.
Því er það meðal grundvallar-
atriða að berjast fyrir því að rétt-
ur einstaklingsins verði sem
mestur og bestur. Meðal slíkra
mannréttinda og þarmeð
lýðræðis eru: réttur til að láta í
ljós skoðanir sínar hvar og hve-
nær sem er, réttur fólks til að ráða
lífi sínu sjálft, þarmeð vinnustöð-
um og daglegu umhverfi. „Eng-
inn er frjáls sem ekki er sinn
eiginn herra“, stendur einhvers
staðar. Það er því lýðræðisleg
skylda stjórnmálaflokka og
fjölmiðla að verja á vinninga
lýðræðisins og sækja nýjar lendur
í þeim efnum.
Morgunblaðið missir hvað eftir
annað niðrum sig með því að geta
ekki greint á milli lýðræðislegra
réttinda annars vegar og pólití-
skra skoðana hins vegar. Þannig
gerir blaðið ekki aför beint að
skoðunum Svavars Gestssonar,
beldur að þeim réttindum sem
hann hefur sem formaður stjórn-
málaflokks. Og með sama lagi
deildi Morgunblaðið ekki á inni-
hald í erindi Ólafs Jónssonar á
dögunum, heldur á þau réttindi
hans að fá að halda erindi í út-
varpið.
Óskar
Guðmundsson
skrifar
Og notum við mælikvarða með
atriðum einsog þeim sem hér hafa
verið rakin af mann- og lýðrétt-
indum er hætt við að útkoman
yrði önnur en Morgunblaðið vill
vera láta; um það hver sé
lýðræðislegastur.
í öðru lagi eru tilvitnuð um-
mæli Morgunblaðsins merkileg
fyrir þá sök, að blaðið er að á -
kveða fyrir aðra hvað sé rétt og
hvað rangt. „Enginn lýðræðis-
flokkanna þriggja getur“, segir
blaðið og er þarmeð að ákveða
fyrir Framsóknarflokk og Al-
þýðuflokk hvað sé þeim fyrir
bestu. Það er í þjónustu lýðræðis-
ins að talað er við Geir Hall-
grímsson.
í þriðja lagi er sérstaklega um-
hugsunarvert hversu langt blaðið
seilist til að krossfesta Svavar
Gestsson sem einhvers konar
Stalín allra stalína. Það má eng-
inn óhreinka sig á því að tala við
þann mann samkvæmt leiðara
þessum margfrægum.
Niðurstaðan af lestri þessa
leiðara Morgunblaðsins er eigin-
Iega sú, að þeim ritstýrendum
Áfall innávið
tímasóun útávið
„Ég er andvígur því sem
þú segir, en ég mun verja
upp á líf og dauða rétt
þinn til að halda því
fram“
Voltaire
Morgunblaðsins hrjósi hugur
viðlýðræðinu, vegna þess og ef að
það getur komið pólitískum
andstæðingum til góða. Og mað-
ur hlýtur nú að skilja orð Gunn-
ars Thoroddsen um fyrrverandi
víðsýnan og frjálslyndan flokk
sem væri að snúast upp í and-
hverfu sína dýpri skilningi, eftir
þá daga sem Svavar Gestsson
hefur stjórnarumboð og Morgun-
blaðið lét glampa á vígtennurnar.
Fróður maður hefur sagt, að
það væri ekkert að marka
lýðræðistal í mönnum fyrr en þeir
hefðu sannað vilja sinn í verki
með því að leggja í sölurnar fyrir
pólitískan andstæðing sinn. Og
þannig hugsar líka eðalíhald af
gamla skólanum og frjálslynd
borgaraleg öfl.
En þannig hefur Morgunblað-
ið sjaldan eða aldrei hagað mál-
flutningi sínum.Það hampar elsk-
u sinni til hvers konar mann-
réttinda, bara ef þau gagnast ekki
pólitískum andstæðingum þess
hér á landi. Síðan reynir blaðið
að laga aðra flokka (sbr. tilvitn-
unin hér að ofan), aðra fjölmiðla
og einstaklinga að skoðanaheimi
sínum. Aðrir þeir sem bregða út-
af í smáu eða stóru t.d. í útvarpi
eða sjónvarpi eru gerir að saka-
mönnum í Mogganum. Djöfl-
agangurinn við starfsmenn
hljóðvarpsins er gott dæmi um
þetta. Og þegar fram líða stundir
þorir þetta fólk ekki að flytja
öðruvísi mál en það veit að
Mogginn lætur í friði. Það fer að
beita sig sjálfsritskoðun.
Þessi „árangur" Morgunblaðs-
ins er öllum kunnur sem vilja
vita. Meira að segja hafa frefta-
menn hjá ríkisútvarpinu viður-
kennt að þeir hallist til að láta
„viðkvæm“ mál afskiptalaus, afþ-
ví ef þeir fjalli um þau eigi þeir
von á holskeflu frá Morgunblað-
inu.
Lýðræði á vesturlöndum er
m.a. fólgið í fjölflokka og fjöl -
þáttakerfi („plúralisma") þjóðfé -
laganna. Það krefst þess, að
flokkum og skoðanahópum sé
sýnd jöfn virðing, jafn réttur.
Þegar á ■ slíkt umburðarlyndi
skortir, eru það kalblettir á
lýðræðinu. Með málflutningi
Morgunblaðsins einsog við sáum
í liðinni viku fjölgaði þeim kal-
blettum á íslensku lýðræði.
Lýðræðið er ekkert endanlegt
fullkomið fyrirbæri, heldur verk-
efni sem við verðum að rækta og
vinna að frá degi til dags. Og á
hverjum tíma setjum við okkur
haleitari markmið í lýðræðisátt til
að keppa að. Það sló fölva á
lýðræðið í Morgunblaðinu í sl.
viku. Og leiðari Morgunblaðsins
var lýðræðinu hér á landi mikið
áfall. Mikið af því að þeir lesa
ekki Moggann í Tyrklandi.
óg