Þjóðviljinn - 23.09.1988, Blaðsíða 5

THOST A UM LAUNIN
Hrun atvinnulífsins varpar skugga á viðrœður. Kvennalistinn meldar sig aftur stikkfrí.
Frysting launa og samningafrelsi eru enn heitu málin. Steingrímur segir línur skýrast. Er unnt að
halda áfram? Úrslit liggja fyrir í dag
Þessa dagana hefur verið fundað mikið á bak við luktar dyr víða um menn flokkanna tala i ráðgátum. „Jú, ég er ennþá bjartsýnn," sagði
bæ. Fyrir utan bíða fjölmiðlarnir í ofvæni eftir tíðindum, en forsvars- Steingrímur í gær og lokaði svo hurðinni. Mynd: E.OI.
Skilar Steingrímur Hermanns-
son af sér umboði til stjórnar-
myndunar í dag? Fær Þorsteinn
Pálsson þá umboð til myndunar
meirihlutastjórnar og mun hann
telja sig þess umkominn að
mynda slíka stjórn? Þetta eru þær
spurningar sem pólitík á íslandi
snýst um í dag. Samningaviðræð-
ur stjórnmálamanna og vanga-
veltur almennings fara fram í
dimmu skuggaskýi sem þyrlast
upp af hruni undirstöðuatvinnu-
veganna. Hvert fyrstihúsið af
öðru Iokar. Nú Þingeyri, þá
Grindavík, þar næst Olafsfjörð-
ur. Fólkið á Húsavík bíður með
öndina I hálsinum líkt og íbúar
Qölmargra sjávarplássa. Og
hrunið er ekki bundið við fisk-
verkun og útgerð því að vestur í
Búðardal reikna flestir með að
sláturhúsinu verði lokað nú um
helgina og kaupfélagið þar getur
oltið hvenær sem er.
Lítill tími liðinn
Yfirstandandi stjórnarmynd-
unarviðræður hafa ekki staðið
yfir í langan tíma. Það var á mán-
udaginn var sem forseti íslands
veitti Steingrími Hermannssyni
umboð til að mynda meirihluta-
stjórn. Það tók margar vikur og
jafnvel mánuði að mynda þær
ríkisstjórnir sem hér hafa setið að
völdum þennan áratug. Það á
einnig við um ríkisstjórn Þor-
steins Pálssonar, Steingríms Her-
mannssonar og Jóns Baldvins,
sem nú hefur sungið sitt síðasta
eftir langvinnt og erfitt dauðast-
ríð.
En víkjum að fyrstu spurning-
unni: Hvað gerir Steingrímur
Hermannsson í dag? í gærkvöldi
og nótt var komið að tímamótum
í þeim viðræðum sem Framsókn-
arflokkur og Alþýðuflokkur hafa
átt í við Alþýðubandalag um
myndun stjórnar þessara flokka,
stjórnar sem nyti stuðnings Stef-
áns Valgeirssonar og hugsanlega
einhverra annarra ótiltekinna
þingmanna.
Enn reynt við
kvenfólkið
Þegar Steingrímur Hermanns-
son fór fram á það við Alþýðu-
bandalagið að það tæki þátt í við-
ræðum við Framsókn og krata
um myndun meirihlutastjórnar,
var ljóst að fleiri aðilar yrðu að
koma til því að þessir þrir flokkar
hafa samtals ekki nema 31 af 63
þingmönnum. Því samþykkti
þingflokkur Alþýðubandalagsins
að farið yrði fram á það við
Kvennalistann að hann tæki þátt í
viðræðunum. í gær kom aftur og
endanlega í ljós að Kvennalistinn
setur kröfuna um kosningar ofar
öllum öðrum málum. Eftir að
Kvennalistinn hafði á þriðjudags-
kvöld sent frá sér ályktun sem
bent gat til að hann hefði endur-
skoðað þá stefnu sína að krefjast
þjóðstjórnar, þá varð Steingrím-
ur Hermannsson við þeirri ósk
Alþýðubandalagsins að kalla aft-
ur á fulltrúa Kvennalistans til
fundar við sig í gær. En þar ítrek-
aði Kvennalistinn það skilyrði að
kosningar færu fram á næstu
mánuðum og setti með því enn og
aftur endapunkt við allar hug-
ieiðingar um að hann færi í stjórn
með Framsókn, Alþýðubanda-
lagi og Alþýðuflokki.
í fréttum af yfirstandandi til-
raunum Steingríms Hermanns-
sonar hefur kastljósið mjög
beinst að Alþýðubandalaginu.
Framsókn og Alþýðuflokkur
hafa komið fram sem samvaxnir
tvíburar og lagt sameiginlegar
hugmyndir sínar fyrir Alþýðu-
bandalagið. Öllum var ljóst að
engar líkur voru til að Alþýðu-
bandalagið gæti samþykkt þessar
hugmyndir óbreyttar enda voru
þær upphaflega málamiðlunartil-
lögur fyrir ráðherra í fráfarandi
ríkisstjórn Þorsteins Pálssonar.
Það fer ekki milli mála að tillögur
tvíflokkanna hafa tekið stakka-
skiptum eftir að umræðurnar við
Alþýðubandalagið hófust. Þeir,
sem gerst fylgjast með málum,
þykjast þekkja í þeim breyting-
um eitt og annað sem rekja má til
þess efnahagsprógrams sem þing-
flokkur Alþýðubandalagsins
lagði fram að loknum vinnufundi
austur á Egilsstöðum í síðasta
mánuði.
En fróðir menn sáu líka í hendi
sér að eitt ákveðið mál yrði mjög
fljótt að ásteytingarsteini í við-
ræðum þessara þriggja flokka.
Það var afstaðan til kjaramál-
anna.
Þegar þingflokkur Alþýðu-
bandalagsins samþykkti síð-
astliðinn þriðjudag að hefja við-
ræður undir forystu Steingríms
Hermannssonar um myndun
meirihlutastjórnar, samþykkti
hann að sérstök áhersla skyldi
m.a. á það lögð að afnumin yrðu
bráðabirgðalög sem banna frjáls-
an samningsrétt verkalýðsfélaga
og einnig að afnumin yrði lög-
bundin kaupfrysting. Þá gerði
þingflokkurinn einnig kröfu um
að matarskatturinn yrði tekinn til
endurskoðunar. Þetta eru án efa
þau atriði, sem viðræðuaðilum
gengur verst að ná samstöðu um.
Orð Steingríms Hermannssonar
við fréttamenn í gær í þá veru að
línur í viðræðunum hafi skýrst,
geta því ekki þýtt nema eitt:
Kjaramálin eru komin í brenni-
depil umræðnanna og geta orðið
til þess að binda enda á þær. Þessi
orð, og önnur sem fallið hafa,
sýna einnig glöggt að kratar og
Framsóknarmenn hafa ekki verið
tilbúnir til að ganga að þeirri
kröfu Alþýðubandalagsins að af-
nema bráðabirgðalög síðustu
ríkisstjórnar.
Fyrsti
ásteytingar-
steinninn
Búast má við því að mikið hafi
verið rætt um þessi mál í gær-
kvöldi, bæði innan flokkanna og
ekki síður á milli þeirra. Það að
ekki slitnaði fljótlega upp úr við-
ræðum, bendir til að flokkarnir
vilji ekki afskrifa alla von um að
geta náð fram nægjanlega miklu
af kröfum sínum á þessu sviði.
Talið er víst að einhverjar miðl-
unartillögur hljóti að hafa verið
settar fram, þótt um slíkar til-
lögur hljóti að verða deildar
meiningar innan hvers þingflokks
þar sem hvert smáatriði, sem
hugsanlega væri gefið eftir, er
vegið og metið í ljósi hugsanlegs
ávinnings á öðrum sviðum við-
ræðnanna. í öllum þremur flokk-
um velta menn fyrir sér spurning-
unni um það hvort slíta eigi við-
ræðunum á þessu atriði. Að -
farir fráfarandi ríkisstjórnar
gagnvart samtökum launamann
og kjarasamningum þeirra koma
fram í tvennum bráðabirgða-
lögum sem borin verða upp til
staðfestingar á alþingi eftir að
það kemur saman nú í haust.
í fyrsta lagi er um að ræða bann
við kjarasamningum sem ekki
fylgja ákveðinni forskrift. Með
bráðabirgðalögum, sem sett voru
í maí, var íslensk verkalýðs-
hreyfing svipt samningsfrelsi þar
til í apríl á næsta ári.
í öðru lagi hafa allar launa-
hækkanir verið frystar með
bráðabirgðalögum. Launahækk-
un um 2,5%, sem samkvæmt
samningum átti að koma ofan á
kaup um síðustu mánaðamót,
hefur ekki enn bæst við taxta-
kaupið. Önnur launaákvæði
kjarasamninga, sem launafryst-
ingin mun hafa áhrif á, verði hún
ekki afnumin, eru þannig: Þann
1. desember n.k. á taxtakaup að
hækka um 1,5% og þá kemur
einnig til svokallað rautt strik
sem hefur það í för með sér að
hafi verðlag hækkað umfram ák-
veðin mörk skal taxtakaup
hækka hlutfallslega jafnmikið.
Samkvæmt verðlagsspám er ekki
áætlað að slíkar verðbætur gætu
orðið nema 2-3%. Þann 1. febrú-
ar á taxtakaup síðan að hækka
um 1,25% ef kjarasamningar
væru í gildi.
Verður fyrsta
lotan sú síðasta?
Meginþunginn í stjórnarmynd-
unarviðræðum Framsóknar, Al-
þýðuflokks og Alþýðubandalags
virðist hafa legið á þessum at-
riðum. Hvaða boðskap mun
Steingrímur Hermannsson færa
forsetanum í dag? Fari hann fram
á lengri frest verður að álíta að
einhvers konar niðurstaða hafi
fengist um þessi mál og aðilar ætli
sér að reyna að ná samkomulagi
um aðra þætti í hugsanlegum
stjórnarsáttmála. En skili hann af
sér umboðinu, hlýtur það að
merkja að aðilar hafa ekki verið
tilbúnir að gefa eftir á þessu sviði
og að ekki er að sinni grundvöllur
til myndunar ríkisstjórnar Al-
þýðubandalags, Framsóknar, Al-
þýðuflokks og Samtaka jafnréttis
og félagshyggju (Stefán Valgeirs-
son) með eða án stuðnings eins
eða fleiri þingmanna Borgara-
flokksins. ÓP
NÝTT HELGARBLAÐ - ÞJÓÐVIUINN - SÍÐA 5