Þjóðviljinn - 28.10.1988, Blaðsíða 21

TTFT C AR MFNNÍNriTN
Manuel Puig er fæddur áriö
1932 í smábæ í Buenos Aires hér-
aðinu, og var við nám í heimspeki
og húsagerðarlist í heimaborg
sinni þegar hann fékk styrk til
náms á Ítalíu. Þar lærði hann
kvikmyndaleikstjórn við Cinec-
itta kvikmyndaháskólann í Róm,
og starfaði sem aðstoðarmaður
þekktra evrópskra og argentín-
skra kvikmyndaleikstjóra til árs-
ins 1962. Um það leyti fór hann
að skrifa, því honum fannst
„kvikmyndin ekki geta túlkað
það sem hægt væri að segja í
skáldsögu“. Puig gerðist land-
flótta frá Argentínu og settist að f
New York. Hann hefur gefið út
fjölda skáldsagna og nokkur
leikrit, þar á meðal Koss
kóngulóarkonunnar, sem hann
skrifaði upphaflega sem skáld-
sögu. Eftir leikgerð verksins var
síðan gerð samnefnd kvikmynd,
en hún hefur farið sigurför um
heiminn, sem kunnugt er.
Manuel Puig, sem er talinn í
fremstu röð suður-amerískra,
skálda fékk Curzio-Maraparte
bókmenntaverðlaunin árið 1986.
Hann býr nú í Rio de Janeiro.
Koss kóngulóarkonunnar ger-
ist í fangaklefa í Villa Devoto
fangelsinu í Buenos Aires. Þar
eru saman í klefa Luis Alberto
Molina, sem hefur verið dæmdur
í átta ára fangelsi fyrir að afvega-
leiða unglinga, og Valentín Arr-
egui Paz sem er pólitískur fangi.
Valentín hefur setið í gæsluvarð-
haldi í þrjú ár, orðið að þola pynt-
ingar og á þær stöðugt yfir höfði
sér.
Leikritið fjallar um samskipti
þessara gjörólíku manna sem í
byrjun eiga ekkert sameiginlegt
nema kaldan og rakan fangaklef-
ann og kúgunarvaldið sem hefur
læst þá þar inni.
Leikendur í Kossi kóngulóar-
konunnar eru þeir Guðmundur
Ólafsson (Valentín), Árni Pétur
Guðjónsson (Molina) og Rúnar
Lund (fangavörður). Leikstjóri
er Sigrún Valbergsdóttir, Gerla
gerði ieikmynd og búninga, tón-
listin er eftir Lárus H. Grímsson
og Árni Baldvinsson hannaði lýs-
ingu. Ingibjörg Haraldsdóttir
þýddi Kossinn á íslensku.
Tveirólíkir
heimar mætást
Sigrún Valbergsdóttir kveðst
hafa séð þá Árna Pétur og Guð-
mund fyrir sér í hlutverkum
þeirra Molina og Valentíns og
vera mjög ánægð með að hafa
fengið tækifæri til að setja leikrit-
ið upp með sínum óskaleikurum.
Pau eru sammála um að Koss
Kóngulóarkonunnar sé „fyrst og
fremst leikrit um vináttu“.
- Puig teflir þarna saman eins
miklum andstæðum og vera má,
bæði hvað varðar stétt,
stjórnmálaskoðanir og kynferð-
ismál, þannig að árekstrar hljóta
að verða á öllum sviðum.
- Molina er dæmdur fyrir kyn-
ferðishneigðir sínar og hefur þeg-
ar setið inni í ár, á meðan Valent-
ín er pólitískur fangi sem lifir í
stöðugri óvissu um örlög sín.
Hann erekki hryðjuverkamaður,
heldur hefur hann verið handtek-
inn vegna stjórnmálaskoðana
sinna og fyrir að hafa tekið virkan
Leikstjórinn og fangarnir tveir: Guðmundur, Árni Pétur og Sigrún. Myndir - Jim Smart
Andófs
maóurinn
og
dúllan
Sigrún, Árni Pétur og Guðmundur: Valentín er síðasti maðurinn sem
' Molina vildi lenda með á eyðieyju
þátt í baráttunni gegn
stjórnvöldum með því að hvetja
fólk til andstöðu.
- En þeir eru ekki einasta í
fangelsi af gjörólíkum ástæðum,
heldur koma þeir sinn úr hvoru
umhverfinu. Molina er glugga-
skreytingamaður og greinilega af
lægri millistétt, á meðan Valentín
er menntaður og tilheyrir efri
millistétt. I»að eru þannig, í bók-
staflegum skilningi, tveir ólíkir
heimar sem mætast þarna í fanga-
klefanum, og bæði Molina og
Valentín eru greinilegir fulltrúar
síns heims.
- Molina gengst inn á þá kúgun
sem fyrir hendi er. Hann upplifir
sjálfan sig sem konu og reynir því
að leika það eina kvenhlutverk
sem hann þekkir til, hina kúguðu
eiginkonu. Það hvarflar ekki að
honum að kvenhlutverkið megi
leika á einhvern annan hátt. Val-
entín er hinsvegar upplýstur,
hann hefur hugsjón og reiðubú-
inn til að fórna öllu, ef það mætti
verða til að breyta ríkjandi ást-
andi. í byrjun birtast þeir manni
því sem næst sem klisjur, tvær
manngerðir sem bjóða upp á
sleggjudóma; annar er ýktur
hommi og hinn einstrengings-
legur pólitíkus. Það er óhætt að
segja að við vinnuna höfum við
sigrast á ýmsum fordómum sem
komu upp í okkur.
Innlegg í friöar-
baráttuna
Er Molina ekki einum of ýktur?
- Nei, hann er einmitt dæmi-
gerður fyrir undirokaða hópa í
kúgunarsamfélögum, þá hafa
menn einmitt tilhneigingu til að
ofleika hlutverkið, það er þeirra
eina leið til að halda fram sínum
skoðunum. í byrjun túlkuðum
við hann mjög dempað og var-
færnislega, en það gekk ekki upp.
Molina tekur upp ríkjandi við-
horf um stöðu konunnar sem
dúllu. Hann er engin rauðsokka
heldur sntáborgarafrú, og geysi-
lega ómeðvitaður um allt.
HvaS með Valentín, finnst ykk-
ur hann ekki eiga að vera karl-
hetjulegri?
- Hann er dæmigerður
menntamaður, sem trúir fyrst og
fremst á hugmyndirnar, og slíkir
menn eru yfirleitt ekki neinar
hetjur í útliti eða framkomu.
Hann er enginn Rambó, heldur
trúir hann á sigur hugsjónarinn-
ar. En hann er líka maður sem sér
bara eina afmarkaða braut og
heldur að það sé hægt að ganga
eftir henni.
- Það er greinilegt að Valentín
er síðasti maðurinn sem Molina
vildi lenda með á eyðieyju, hann
er svo ólíkur draumsýn hans um
manninn sem hann vildi að elsk-
aði sig. Það sem gerist svo í
leikritinu er að þeir læra að virða
hvor annan; Molina verður
ástfanginn af manni sem vill
deyja fyrir hugsjón, og Valentín
lærir að ekki er hægt að útiloka
tilfinningar í mannlegu samfé-
lagi. En er það ekki það sem yfir-
leitt gerist? Fólk er með ein-
hverja draumsýn um hvernig sá
eða sú heittelskaða eigi að líta út
en verður svo ástfangið af hjarta-
lagi. Færist þannig frá klisjunni.
- í leikritinu leiðir Puig okkur
fyrir sjónir að enginn er nákvæm-
lega eins og maður heldur að
hann sé. Hann gefur öllum mögu-
ieika, og það er einmitt það sem
gerir leikritið svo gott, og gerir
það pólitískt. Hann minnir mann
stöðugt á að það er einhver
óræður þáttur f sérhverri mann-
eskju. Það er alveg sama hvað
fóik er ólíkt, allir eiga möguleika
á að mætast einhvers staðar og
sem slíkt er leikri®ö aiveg jafn
sterkt innlegg í friðarbaráttuna,
og það er mikils virði í andófi
gegn kúgun.
-LG
Alþýðuleikhúsið hefur hafið
sýningar á Kossi kóngulóar-
konunnar eftir argentíska rit-
höfundinn Manuel Puig. Eins
og fyrri daginn er Alþýðu-
leikhúsfólk á flakki með sýn-
ingar sínar og hefur að þessu
sinni fengið inni í kjallara
Hlaðvarpans, „sem sennilega
er ákjósanlegt umhverfi um
þessa sýningu," eins og þau
segja, þótt þau geti þess líka
að þau geti vel hugsað sér
betri aðstöðu.