Þjóðviljinn - 03.03.1989, Blaðsíða 7

um og það er í Súðavík hjá fyrir-
tækinu Frosta hf. f þorpinu búa
um 270 íbúar og á síðasta ári voru
útflutningstekjur á hvern íbúa
um 2,1 miljón króna. Þá nam
velta fyrirtækisins í útgerð og
fiskvinnslu samtals 575 miljónum
króna sem var 28% aukning frá
fyrra ári.
Að sögn framkvæmdastjóra
fyrirtækisins Ingimars Halldórs-
sonar hefur það verið happ þess
að hafa ekki staðið í neinum fjár-
festingum að undanförnu og því
ekki um neinn fjármagnskostnað
að ræða hjá fyrirtækinu. Að öðru
leyti sé staða þess ekki betri en
annarra að því leyti að núna
skröltir það á núllinu og enginn
rekstrarafgangur í sjónmáli á
þessu ári.
Hráefnisskortur á
Króknum þrátt fyrir
togarakaup
Eins og frægt varð á seinni
hluta síðasta árs keyptu Skagfirð-
ingar 2 togara Hraðfrystihúss
Keflavíkur í skiptum fyrir fryst-
itogarann Drangey. Henni var
ætlað að gera það gott með því að
heilfrysta djúphafsrækju en þeg-
ar til átti að taka var sýnt að meiri
þörf var á hefðbundnum ísfisk-
togara á Sauðárkrók til hráefnis-
öflunar fyrir vinnsluna en
heilfrysta rækju. Þrátt fyrir áköf
mótmæli Suðurnesjamanna
höfðu Skagfirðingar sitt fram.
Það sem af er þessu ári hafa þessir
2 togarar ekki landað ugga á
Króknum en þess í stað landað
öllum afla erlendis og núna eru
um 85 manns atvinnulausir á
Sauðárkróki.
Atvinnulausum hefur því fjölg-
að þar frá því í lok janúar. Þá
voru á atvinnuleysiskrá á Sauðár-
króki 69 manns, 95 manns á
Siglufirði, 3 á Drangsnesi, 5 á
Hólmavík, 49 á Hvammstanga,
45 á Blönduósi, 15 á Skagaströnd
og 17 á Hofsósi, en þar eru taldir
með aðliggjandi hreppar.
Að sögn Jóns Karlssonar for-
manns verkalýðsfélagsins Fram á
Sauðárkróki eru orsakir atvinnu-
leysisins fyrst og fremst vegna
hins almenna samdráttar sem
orðið hefur í þjónustugreinum
við nærliggjandi sveitir og vegna
stopullar vínnu í fiskvinnslunni
vegna hráefnisskorts. Jón sagði
að fiskvinnslufyrirtækið Skjöldur
á Sauðárkróki hefði fengið
neikvæða afgreiðslu frá Atvinnu-
tryggingarsjóðnum og væri búið
að sameina það Útgerðarfélagi
Skagfirðinga. Aftur á móti hefði
Fiskiðja Sauðárkróks fengið já-
kvæða afgreiðslu. Jón sagði að
eftir að nýju togararnir kæmu úr
núverandi klössun og færu að afla
hráefnis til fiskvinnslunnar ætti
enginn hörgull að verða á hráefni
til hennar. Að öðru leyti væri það
happ fýrir atvinnulífið á Krókn-
um hversu fjölbreytt það væri og
ekki eins háð þeim sveiflum sem
geta orðið í sjávarútveginum.
Jón sagði að núna væri at-
vinnuástandið einna verst á
Hvammstanga þar sem rækju-
vinnslan Meleyri væri búin að
loka og 30 manns atvinnulausir
þar af þeim sökum. Á Hofsósi
hefði verið stopul vinna vegna
hráefnisskorts. Atvinnuástandið
á Skagaströnd væri hinsvegar
mun betra.
Dauft atvinnu-
ástand á Siglufirði
Að sögn Kolbeins Friðbjarnar-
sonar varaformanns verkalýðsfé-
lagsins Vöku á Siglufirði eru þar
núna 65 manns á atvinnuleysis-
skrá og hafa ekki svo margir verið
þar án atvinnu frá því í byrjun 8.
áratugarins. Þar af eru um 30
manns vegna lokunar Sigló hf.
sem ekki hefur verið starfrækt frá
því um miðjan desember. Guð-
mundur Skarphéðinsson fram-
kvæmdastjóri fyrirtækisins segir
að fyrirtækið mundi hefja starf-
semi að nýju um miðjan mánuð-
inn þegar djúphafsrækjuvertíðin
byrjar. Lokunin núna sé vegna
þess hve erfitt sé að hafa ein-
göngu til vinnslunnar frosna
rækju til lengri tíma. Þá er fyrir-
tækið að hefja mulning og þurrk-
un á rækjuskel til fiskeldisfóðurs í
samvinnu við danska aðila og er
talið að sú vinnsla muni auka
veltu fyrirtækisins um 20 - 25
miljónir á ársgrundvelli.
Kolbeinn sagði að að öðru leyti
væri orsök atvinnuleysis sá al-
menni samdráttur sem væri í
atvinnulífi bæjarins um þessar
mundir. Stærsta atvinnufyrirtæki
bæjarins, Þormóður rammi hf.
hefði fengið jákvæða afgreiðslu
frá Atvinnutryggingarsjóðnum
og þrátt fyrir samdrátt í botnfisk-
afla á árinu stæði það ekki til að
leggja einhverjum af togurum
fyrirtækisins.
Aðspurður hvernig efnahags-
aðgerðir ríkisstjórnarinnar kæmu
honum fyrir sjónir sagði Kol-
beinn að þær væru í eðli sínu þær
sömu og aðrar ríkisstjórnir hefðu
gripið til frá lokum seinni
heimsstyrjaldarinnar. Það er að
þrengja lífskjör þess fólks sem
eingöngu vinnur á kauptaxta.
Allt væri þetta á sömu bókina
lært og niðurstaðan ávallt sú hin
sama.
Dökkt útlit
á Ólafsfiröi
Á Ólafsfirði eru um þessar
mundir 93 á atvinnuleysisskrá og
hafa sumir hverjir verið án at-
vinnu frá því í lok september í
fyrra. Fyrir þann tíma var lítið
sem ekkert atvinnuleysi í bænum.
Stærstu sjávarútvegsfyrirtækin,
Hraðfrystihús Ólafsfjarðar og
Hraðfrystihús Magnúsar Uamal-
íelssonar hafa ekki verið starf-
rækt um tíma og hafa ekki fengið
lánafyrirgreiðslu frá Atvinnu-
tryggingarsjóði. Viðræður hafa
verið milli þeirra um sameiningu
en þær fara hljótt og fá bæjarfull-
trúar ekki einu sinni að vita
hvernig þær standa þrátt fyrir að
atvinnuleysi bæjarbúa sé aðal-
lega vegna rekstrarörðugleika
þeirra.
Að sögn Ágústar Sigurlaugs-
sonar formanns verkalýðsfélags-
ins Einingar á Ólafsfirði er það
með ólíkindum hversu það fólk
sem hefur verið atvinnulaust í
marga mánuði, tekur þessu með
miklu jafnaðargeði á ytra borði,
að þurfa að framfleyta sér á 35
þúsund krónum á atvinnuleysis-
bótum á mánuði. Ágúst segir
enga launung vera á því að hon-
um finnst lítill skilningur vera hjá
stjórnvöldum í atvinnuleysismál-
um. Enda ekki að undra þegar
þess er gætt að kerfiskarlarnir
hafa í vikulaun það sem sá
atvinnulausi hefur á mánuði sér
Ólafsfjörður
og sínum til framfærslu. Þegar
hafa 2- 3 dottið út af bótaskránni
sökum þess að þeir hafa verið
atvinnulausir lengur en í 180
daga.
Skilningur í orði
en ekki í verki
Á Akureyri eru um 200 manns
á atvinnuleysisskrá og hefur þeim
fjölgað urn 10 frá því í janúarlok.
Þá voru 38 á atvinnuleysisskrá á
Dalvík en engir í dag. Á Húsavík
er atvinnuástandið slæmt og í lok
janúar voru þar 138 manns
atvinnulausir. Þar hefur hrun lag-
Húsavík
metismarkaðarins í Þýskalandi
haft afdrifaríkar afleiðingar fyrir
HIK hf. sem varð að segja upp
öllu sínu starfsfólki um 40 manns.
í Hrísey hafa allir atvinnu og
vantar frekar fólk en hitt til fisk-
vinnslustarfa, gott ástand er í
Grenivík, 6 án vinnu á Þórshöfn,
18 atvinnulausir á Kópaskeri og 3
á Raufarhöfn.
Að sögn Þóru Hjaltadóttur
forseta Alþýðusambands Norð-
urlands fer atvinnuástandið á
Akureyri mikið eftir því hvernig
málin ganga fyrir sig hjá verk-
smiðjum Sambandsins. Gangi
þær illa kemur það niður á at-
vinnuástandinu og svo öfugt. Þá
er Útgerðarfélag Akureyringa
hætt að geta bætt við sig fólki og
eins hefur orðið fækkun í starfs-
liði K. Jónssonar vegna hval-
veiðistefnu stjórnvalda, en fyrir-
tækið er með þeim stærstu á sviði
lagmetis í landinu.
Þóra sagði að stjórnmála-
mennirnir töluðu nógu andskoti
fallega þegar þeir væru á fram-
boðsfundum en þegar til kast-
anna kæmi væri annað upp á ten-
ingnum. Hún sagði að þá vantaði
þá nauðsynlegu yfirsýn yfir stöðu
atvinnumála sem að gagni mætti
koma fyrir íbúa viðkomandi
staða. Þá væri það með öllu óhæft
að útgerðarmenn kæmust upp
með þá ósvinnu að flytja óunninn
fisk út sem gagnaðist engum
nema samkeppnisaðilum okkar.
Þá þyrftu forráðamenn útflutn-
ingsfyrirtækja að bera meiri
ábyrgð á gerðum sínum því ljóst
væri að hjá mörgum væri stjórn-
un ábótavant sem bitnaði á íbú-
um viðkomandi byggðarlaga á
meðan þeir hefðu allt sitt á þurru.
Ljóst væri að mörg sjávarútvegs-
fyrirtæki þyrftu að fá inn aukið fé
og ljótt væri þegar fólk talaði
niðrandi um Hlutabréfasjóðinn,
sem væri sá vonarneisti sem
margur maðurinn horfði til eftir
að Atvinnutryggingarsjóðurinn
væri búinn að vísa frá umsóknum
illa stæðra fyrirtækja.
Þóra sagði á sama tíma sem
fólk þyrfti að láta sér nægja at-
vinnuleysisbætur til framfærslu
hækkaði verð á hita, rafmagni,
matvælum og öðru. Hún sagði að
ef ríkisstjórnin tæki ekki á þessu
vandamáli og stöðvaði frekari
verðhækkanir yrði það hennar
banabiti. - Svo er verið að gera
allskyns kannanir um fjölskyldu-
tekjur af hinum og þessum stofn-
unum. Niðurstaða þeirra er oft á
tíðum í hrópandi mótsögn við
þann veruleika sem við þekkjum
hér norðan heiða. Hér eru fjöl-
skyldutekjur á bilinu 80 - 90 þús-
und á mánuði en niðurstöður
margra kannana segja að þær séu
um 200 þúsund sem er algjörlega
fáranlegt dæmi fyrir okkur,“
sagð ’óra Hjaltadóttir.
Út meö f iskinn, ella
förum viö á hausinn
- Atvinnuástandið hér á Fá-
skrúðsfirði er búið að vera hreint
út sagt ömurlegt frá því í nóvem-
ber í fyrra og ekki útséð hvernig
því reiðir af á næstunni. Gleggsta
dæmið um hvernig öfugþróunin
er orðin er að fyrirtæki eins og
Pólarsíld og Sólborgin láta báta
sína frekar sigla með aflann utan,
fremur en að vinna hann hér
heima þegar 40 manns eru á
atvinnuleyssiskrá. Séu þeir
spurðir afhverju þetta sé gert
svara þeir því til að að öðrum
kosti fari fyrirtæki þeirra á hau-
sinn,“ segir Eiríkur Stefánsson
formaður Verkalýðs- og sjóm-
annafélagsins á Fáskrúðsfirði.
Á Austurlandi í lok janúar
voru 35 á atvinnuleysisskrá á
Seyðisfirði, 4 á Neskaupstað, 41 á
Eskifirði, enginn á Höfn í Horna-
firði, 2 á Bakkafirði, 24 á Vopna-
firði, 30 í Bakkagerði, 48 á Egils-
stöðum, 34 á Reyðarfirði, 48 á
Fáskrúðsfirði, 29 á Stöðvarfirði,
40 á Breiðdalsvík og 1 á Djúpa-
vogi.
Að sögn Eiríks er ástandið
núna sýnu verst á Stöðvarfirði
sem er nánast í rúst atvinnulega
séð. Á öðrum stöðum sem
atvinnuleysi var á í fjórðungnum í
janúar hefur það minnkað að
mun eftir að atvinnulífið fór í
gang eftir stoppið eftir áramótin.
Hraðfrystihús Stöðvarfjarðar er
skuldum vafið og í greiðslustöðv-
un. Verði fyrirtækið ekki búið að
greiða úr skuldum sínum eftir að
greiðslustöðvuninni lýkur má bú-
ast við gjaldþroti fyrirtækisins.
Þegar er fólk farið að flytja í
burtu án þess að geta selt íbúðir
sínar. Þá varð plássið fyrir öðru
áfalli á dögunum þegar annar
togari fyrirtækisins Álftafellið
stórskemmdist þegar það strand-
aði fyrir austan. Hraðfrystihúsið
hefur enga aðstoð fengið hjá At-
vinnutry ggingarsj óði.
Þá er ástandið ekkert skárra á
Breiðdalsvík. Þar eru núna um 30
- 40 manns atvinnulausir og aflinn
sem þangað berst er að mestu
fluttur út í gámum. Á sama tíma
og margir íbúanna eru á atvinnu-
leysisbótum eiga þeir yfir höfði
sér rafmagnslokanir vegna þess
að þeir geta ekki staðið í skilum
með greiðslu rafmagnsreikninga.
- Sú staða sem þetta fólk er
sett í er með ólíkindum. Það er
ekki nóg með að sjálfsvirðing
þess hafi beðið hnekki með því að
vera atvinnulaust, heldur er því
núið um nasir að vera óskilafólk
að ósekju,“ sagði Eiríkur Stef-
ánsson.
Atvinnulausum
fjölgar á Suöurlandi
Samkvæmt yfirliti vinnumála-
skrifstofu félagsmálaráðuneytis-
ins voru 50 manns á atvinnu-
leysiaskrá á Selfossi í lok janúar,
26 í Hveragerði, 77 í Þorláks-
höfn, 16 í Vík í Mýrdal, 34 á
Hvolsvelli, 30 á Hellu, 10 í Þyk-
kvabæ, 64 á Stokkseyri, 33 á
Eyrarbakka, 5 í Kirkjubæjar-
hreppi, 6 í Fljótshlíðarhreppi og
27 í Vestmannaeyjum.
Eins og kunnugt er hætti
Meitillinn hf. í Þorlákshöfn starf-
semi í haustbyrjun í fyrra og er
enn lokaður. Búið er að ráða sér-
stakan starfsmann til að vinna að
sameiningu Glettings og Meitils-
ins en verkið gengur seint. Hrað-
frystihúsið á Stokkseyri er lokað
og óvíst hvenær það verður opn-
að að nýju. Enn er í fersku minni
harkalegar innheimtuaðgerðir
rafmagnsveitunnar í þorpinu
þegar rafmagnið var fyrirvara-
laust tekið fyrst af íbúðarhúsnæði
framkvæmdastjórans og síðan af
Hraðfrystihúsinu þegar vinnsla
var þar í fullum gangi. Aðgerðin
heppnaðist að því leyti að skuldin
var greidd til helminga.
Sjómenn og landverkafólk á
Suðurlandi fékk óþyrmilega að
kenna á ótíðinni sem var til lands
og sjávar í ársbyrjun og allt fram í
síðustu viku þegar ekki gaf á sjó
nema endrum og eins. Strax og
gæftir urðu betri hefur aflast vel
hjá Þorlákshafnarbátum og var
heildaraflinn í síðustu viku rúm
þúsund tonn.
í aðalverstöð landsins Vest-
mannaeyjum hefur verið næg
atvinna eftir að gæftaleysinu
lauk. Á síðasta ári var fisk-
vinnsluhúsi FIVE lokað í hag-
ræðingarskyni fyrir aðrar vinns-
lustöðvar. Eyjamenn hafa haft
þann vafasama heiður að vera
fremstir allra í gámaútflutningi
þó það þjóni engum fremur en
samkeppnisaðilum íslendinga í
Evrópu sem byggja upp sinn fi-
skiðnað á hráefni héðan.
Mesta atvinnuleysi
á seinni tímum
Óhætt er að fullyrða að það
atvinnuleysi sem nú hrjáir íbúa
þessa lands sé með því mesta sem
hér hefur verið í 20 ár þegar um 3
þúsund manns voru atvinnulausir
á landinu öllu í janúarmánuði. Á
mörgum stöðum þar sem ekkert
atvinnuleysi er um þessar mundir
standa mörg atvinnufyrirtæki á
brauðfótum og ef rætist ekki úr
með rekstur þeirra alveg á næst-
unni getur ástandið versnað að
miklum mun frá því sem það er
núna. Atvinnutryggingarsjóður
hefur með skuldbreytingarlánum
sínum framlengt líf margra fyrir-
tækja en ekki allra. Þau fyrirtæki
sem ekki hafa hlotið náð fyrir
augum hans verður reynt að
bjarga með aðstoð Hlutabréfa-
sjóðs þegar hann verður að
lögum. Fyrir íbúa margra staða
skiptir mestu að viðkomandi
fyrirtækjum verði hjálpað því ella
blasir stórfellt hrun við með til-
heyrandi byggðaröskun. Síðan er
það ærið umhugsunarefni hvern-
ig hægt var að klúðra öðru eins
góðæri og hér ríkti til lands og
sjávar til skamms tíma með öðr-
um eins hætti eins og raun hefur
orðið á. -grh
Föstudagur 3. mars 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 7