Þjóðviljinn - 16.06.1989, Page 13

fráhverfur því að reyna slík sam-
bönd. í þeim tilvikum er eina
leiðin að leita sér sérfræðilegrar
aðstoðar og takast á við þann
kvíða, sem skapast hefur.
Algengustu kynlífsvandamál
kvenna eru: Skortur á kynlífs-
löngun, útrás eða fullnæging
verður ekki í kynlífi, og það sem á
útlensku er kallað „vaginismus"
Vandamál í kynlífi eru yfirleitt
flokkuð í nokkra flokka, með
föstum yfirskriftum. Svolítið er
misjafnt hverjir flokkarnir eru,
en algengt er að tala um þrjá
meginflokka kynlífsvandamála
hjá hvoru kyni fyrir sig. Þegar
rætt er um kynlífsvandamál á
þessum grundvelli, er einungis
átt við kynlífsvandamál í sam-
böndum karla og kvenna, þar
sem rannsóknir á vandamálum í
kynlífi einstaklinga af sama kyni
eru afar fáar, ef nokkrar. Alla-
vega hef ég ekki rekist á slíkar
rannsóknir eða umfjöllun í þeim
tilgangi að bæta kynlífsvanda
þessara einstaklinga. Þá undan-
skil ég vissulega heilmikla um-
ræðu um kynlíf einstaklinga af
sama kyni undir fyrirsögnum á
borð við „óeðlilegt" eða „eðli-
legt“. Slík umræða hefur lengi
verið í gangi og á vafalaust enn
eftir að vera það. Líklega verður
ekki rætt um kynlífsvanda þeirra
af neinu viti, nema að fyrst komi
til samþykki fyrir því að kynlíf
þeirra sé „eðlilegt", og virðist
mér að slíkt samþykki eigi langt í
land. Fordómarnir eru ennþá
gífurlegir.
Þeir flokkar kynlífsvandamála,
sem algengast er að tala um, eru
hjá konum: Skortur á kynlífs-
löngun, útrás eða fullnæging
verður ekki í kynlífi og það sem á
útlensku er kallað vaginismus, en
hann lýsir sér þannig, að samfarir
eru ekki mögulegar vegna ósjálf-
ráðs vöðvasamdráttar í kynfær-
um konunnar um leið og samfarir
eru reyndar. Hjá körlum eru al-
gengustu flokkarnir: Manninum
stendur ekki nægilega vel til þess
að samfarir geti átt sér stað, eða
það illa að hvorugt nýtur þeirra.
Á útlensku nefnt „impotence“.
Næst er að telja of brátt sáðlát og
að lokum seinkað sáðlát. Þessi
vandamál eru það algeng, að
unnt er að flokka þau á þennan
hátt, en kynlífsvandamál eru það
sértæk og einstaklingsbundin, að
langalgengast er að mínu mati, að
hægt sé að segja að þau séu af-
brigði af einhverjum framantal-
inna flokka. í starfi mínu sem sál-
fræðingur hef ég fengist við alla
framantalinna flokka og fleiri til.
Þó verð ég að segja að algengast
er að ég fái til meðferðar vanda-
mál, sem beinast að skorti á útrás
eða fullnægingu hjá konu eða of
bráðu sáðláti hjá karlmanni.
Sektarkennd
Eins og fram kemur af þessari
flokkun og ég nefndi í upphafi, er
gengið út frá samlífi karls og
konu þegar rætt er um þessi kyn-
lífsvandamál. Þetta eru því
vandamál, sem hrjá einstakling-
inn einungis við þær takmörkuðu
aðstæður að hann ætli að stunda
kynlíf með einstaklingi af gagn-
stæðu kyni. Aðrir verða ekki var-
ir við það og því er þetta ekki
vandamál einstaklingsins, heldur
öllu heldur sambandsins. Ef við-
komandi einstaklingur lifir ekki
kynlífi með einhverjum af gagns-
tæðu kyni, birtist það ekki. Hins
vegar er yfirleitt það fyrsta sem
ég þarf að taka á, þegar ég fæ slík
mál til meðferðar, sektarkennd
þessa aðila, sem tekur á sig vand-
amálið. Þessi sektarkennd getur
verið yfirþyrmandi og er oftast
liður í þeim vítahring, sem heldur
vandamálinu gangandi og gerir
það vonlítið til viðureignar án
utanaðkomandi aðstoðar. Við-
komandi verður haldinn einskon-
ar þráhyggju varðandi samfarir,
sem ýmist birtist í stöðugri sókn í
kynlíf með endalausri von um að
„nú takist það“ eða að hann fer
að forðast kynlíf með alls konar
undanbrögðum til þess að þurfa
ekki stanslaust að staðfesta
„óeðlilegheitin“. Reyndar getur
þetta birst á annan hátt, en þetta
er algengast. Þá er ekki óalgengt
að sektarkenndin sé svo mikil
gagnvart makanum, að viðkom-
andi leiti sér aðstoðar í laumi, án
vitundar makans, ræðir ekki
vandamálið við hann, heldur ætl-
ar að laga það annars staðar og
koma svo á óvart. í raun er slíkt
laumuspil aðeins önnur birting á
vandamálinu, þ.e. vandamáli
sambandans. Að geta ekki rætt
um kynlíf og slakað á gagnvart
því, heldur hafa einhvers konar
hugmynd um að verða að standa
sig fyrir hinn aðilann.
Þar sem um vandamál sam-
bandsins er að ræða, verður að
taka á því sem slíku og báðir aðil-
ar að taka þátt í því. Það er þann-
ig einnig afar erfitt að takast á við
þessi vandamál hjá einstak-
lingum, sem ekki eru í kynlífs-
sambandi, þó það sé ýmislegt
hægt að gera til þess að auðvelda
þeim að þora út í slíkt samband.
Það er svo annað mál, að þessi
vandamál gera oftar en ekki það
að verkum að viðkomandi verður
FJÖLSKYLDAN
SIGTRYGGUR
JÓNSSON
________MINNING_____
Halldór
Pjetursson
rithöfundur
Fæddur 12. september 1897 - Dáinn 6. júní 1989
Hann stóð í rökkvuðum gang-
inum með glannaleg spauggler-
augu og hláturpokann í vasanum
og birta úr opnu herbergi féll inn
á ganginn og baðaði hárlaust höf-
uðið. Inni í þessu herbergi skrif-
borð hans, mikill glerskápur full-
ur af furðulegustu steinum, ofan
á skápnum mikilúðlegur hrafn og
ferhyrndur hrútshaus starandi af
betrekktum vegg. Mér fannst,
fimm eða sex ára gömlum, að
þarna hlyti að vera op í vegginn
og hrúturinn stæði á öðrum skáp í
næsta herbergi og setti hausinn í
gegn.
Svona stendur mér fyrir hug-„
skotssjónum fyrsta heimsókn
sem ég man eftir til Halldórs Pjet-
urssonar rithöfundar á Snælandi í
Kópavogi. Og í herberginu hjá
hrafninum og hrútnum sem voru
einsog klipptir út úr vísunni, sat
hann skrifandi í stórköflóttum
slopp, göldróttur í mínum augum
og glampaði á skallann. Það er til
pennateikning af honum í
sloppnum og hrússi á bakvið en
upp við bókaskáp til hliðar stend-
ur meðaladraugurinn Eyjasels-
Móri glottuleitur, þakklátur fyrir
ævisöguna sem Halldór tók sam-
an um hann og kaldranaleg
prakkarastrik hans, bók sem á sér
ekki sinn líka.
Ég get sagt það fullkomlega
hræsnislaust að það varð mér
upplifun í hvert sinn að koma á
heimili þeirra Halldórs og Svövu
á Snælandi. Halldór undantekn-
ingarlítið spriklandi af gaman-
semi og skopi, í honum kraumaði
nýalssinninn, kommúnistinn,
draugspekingurinn og draum-
spekingurinn. Þetta kann að
hljóma líkt lýsingum af rithöf-
undi sem bjó að Hringbraut 45,
en Halldór þurfti ekki á því að
halda að taka karakterlán hjá
öðrum. Hann var upprunalegri
en svo. Og kom til dyranna eins-
og hann var klæddur: gjarnan þá í
vaðmálssloppnum tröllköflótta.
Niðri í kjallaranum heyrðist slípi-
tromlan skrönglast hring eftir
hring, ein í myrkrinu, með
austfirska töfrasteina í magan-
um. Rétt innan við dyrnar var
spjald sem á stóð HUNDEN
BIDER. Aldrei varð ég var við
þann hund. Hinsvegar er ég helst
á því að systir Halldórs, búsett í
næsta húsi, hafi átt hundinn sem
kúrði daga langa hálfsofandi uppi
við Nýbýlaveg og bærði ekki á sér
nema til að bíta Guðmund Haga-
lín þegar hann átti leið hjá.
Nú, þegar Halldór Pjetursson
er allur, þessi velskrifandi og
gegnheili maður úr Hróarstungu
austur á Fljótsdalshéraði, getur
maður fátt sagt annað en þökk
fyrir mig og mína. Mér finnst
notalegt að geta skírskotað til
hans sem vinar míns. Hann var
einn landnemanna í Kópavogin-
um, og nú er hann farinn að hasla
sér völl á nýrri stjörnu... Ég á
eftir að hugsa til hans þegar
haustar og mér verður gengið út á
svalir að skyggnast upp í kvöld-
himnana. Hvaða ljósdepil skyldi
hann hafa valið sér?
Eftirlifandi eiginkonu Hall-
dórs,. þeirri gömlu góðu Svövu
Jónsdóttur frá Geitavík í Borgar-
firði eystra, votta ég samúð.
Gyrðir Elíasson
19. júní
ÁRSRIT
KVENRÉTTINDAFÉLAGS
ÍSLANDS 1989
ER KOMIÐ ÚT
Fæst í bókaverslunum, blaðsölustöð-
um og hjá kvenfélögum um land allt.
Kvenréttindafélag íslands