Þjóðviljinn - 04.05.1990, Blaðsíða 11

Svavar Gestsson
menntamálaráðherra
skrifar helgargrein
um stjórnmál
I tveimur greinum hef ég fjall-
að um nokkur grundvallaratriði
vinstri stefnu sem eru:
Lýðræði
Jöfnuður
Mannúðarviðhorf
Umhverfisvernd
Sjálfstæði
Fyrri greinin birtist 21. apríl
sl., en önnur greinin 27. aprfl. í
fyrri greininni lýsti ég í nokkrum
orðum áhrifum af ferð til Aust-
ur-Berlínar. Þar ræddi ég við
starfsmenn þriggja stærstu flokk-
anna sem lýstu vanda sínum í nú-
verandi stöðu. Tveir þeirra eru í
stjórnarandstöðu, Kristilegi
demókrataflokkurinn sem er
stærsti flokkurinn og Sósíal-
demókrataflokkurinn en þeir
urðu til á síðustu vikum þar í
landi og svo leifarnar af gamla
stjórnarflokknum sem nú er í
stjórnarandstöðu. Þetta voru
fróðleg viðtöl sem eru rifjuð upp
hér vegna undarlegra njósna-
ferða Morgunblaðsins á hendur
mér eftir ferð mína til Berlínar.
f síðari greininni fjallaði ég í
ítarlegra máli um hvert þeirra
grundvallaratriða sem fyrr voru
nefnd hér. Minnt var á að Al-
þýðubandalagið hefur í stefnu
sinni betri samnefnara fyrir þessi
grundvallaratriði en allir aðrir
flokkar hér á landi. Loks var vik-
ið að því hvað skiptir máli í
sveitarstjórnarkosningunum í
þessu sambandi. Verður nú vikið
að því nánar.
Dæmi um mál sem
byggjastágrund-
vallaratriðunum
Sveitarstjórnarkosningarnar
26. maí í vor eru að mörgu leyti
úrslitaátök um þróun þeirra við-
horfa sem áður voru rakin. Um
það ætla ég að nefna bein dæmi.
Alþýðubandalagið hefur um
árabil flutt tillögur um hverfalýð-
ræði í Reykjavík. Fyrir Alþingi
liggur frumvarp um að Reykjavík
skiptist í allt að átta skólahverfi til
þess að opna foreldrum beinni
aðgang að stjórnun skólanna á
grunnskólastigi en nú er um að
ræða.
Fyrir Alþingi liggur frumvarp
til að laga um leikskóla þar sem
við gerum grein fyrir því lið fyrir
lið hvernig unnt er að ná því
marki að börn innan skólaskyldu-
aldurs geti notið eðlilegra upp-
eldisaðstæðna í stað þess að þjóð-
félagið hendi þeim út á götuna
eins og nú gerist þar sem ekki eru
til barnaheimili. Ég hygg reyndar
að hvergi sé unnt að finna gleggri
heimildir um málaflokk sem gæti
skipt sköpum um breytta gerð
okkar þjóðfélags en tillögumar
um barnaheimilin. Og þar sjást
líka gleggri skil milli hægri og
vinstri en í öðrum máiaflokkum
sveitarstjórnarkosninganna.
Annað dæmi um mál sem
snertir jöfnuð í grundvallar-
atriðum em málefni fatlaðra. Þar
höfðum við gengið frá því lið fyrir
lið hvemig mætti fullnægja eftir-
spum á tilteknu árabili. Ríkis-
stjórnir áranna 1983 til 1988 eyði-
lögðu þau mál og borgarstjómar-
meirihlutinn í Reykjavík hefur
ekki sýnt þeim áhuga. En víða
Föstudagur 4. maí 1990
Kosningamar 26. maí
snúast um pólitísk
grundvallaratriði
utan Reykjavíkur þar sem vinstri
menn hafa ráðið bæjarmálum
hefur verið tekið á þessum mála-
flokki af myndarskap. Má í því
sambandi nefna Neskaupstað,
Grundarfjörð og Kópavog sem
dæmi þar um.
Umhverfismálin eru líka á dag-
skrá sveitarstjórnarkosninganna.
í Reykjavík eru það kröfur Al-
þýðubandalagsins um flutning
flugvallarins, tillögur Alþýðu-
bandalagsins um bættar al-
menningssamgöngur og afstaða
Alþýðubandalagsins til Áburðar-
verksmiðjunnar sem mestu máli
skiptir að skoða í þessu sam-
bandi.
En sjálfstæðismálin?
í fyrri greinum mínum hef ég
nefnt sjálfstæðismálin sem úr-
slitaþátt í stjórnmálabaráttu
komandi áratuga. Ég komst
þannig að orði í síðustu grein að
þau væru raunar meginforsendan
fyrir tiiveru Alþýðubandalagsins.
Þetta segi ég vegna þess að aðrir
flokkar hafa ekki lagt áherslu á
þennan málaflokk - raunar þvert
á móti og verður það nú rökstutt
nokkru nánar.
Meginviðfangsefni stjómmála
á komandi ámm verða án efa
samskiptin við Efnahagsbanda-
lagið. Islendingar eiga ekki að
verða aðilar að Efnahagsbanda-
laginu. Um það er samstaða í
meginatriðum. Þó er greinilegt
að margir forystumenn Alþýðu-
flokksins vilja ganga lengra inn í
Efnahagsbandalagið en aðrir
flokkar.
Alþýðubandalagið _ mun ekki
samþykkja aðild íslands að
Evrópubandalaginu. AJþýðu-
bandalagið mun heldur ekki
fyrirvaralaust geta fallist á neinn
þátt þeirra grundvallaratriða
NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA 11
sem rætt er um í sambandi við
Evrópskt efnahagssvæði. Þar
skilur á milli fulltrúa Alþýðu-
bandalagsins og allra annarra
flokka sem fulltrúa eiga á Alþingi.
Álmálið hefur verið rætt að
undanförnu. Fyrir þingi liggur
frumvarp um raforkuver. Haldið
verður áfram framkvæmdum um
raforkuver EF samningar nást
um forsendur fyrir byggingu nýs
álvers. Alþýðubandalagið eða
þingflokkur þess hafa ekki fallist
á að byggt verði nýtt álver skil-
yrðislaust. Það er rangt sem hald-
ið hefur verið fram um þau efni.
Það er einnig rangt að þingflokk-
ur Alþýðubandalagsins hafi með
afstöðu sinni fallið frá stefnu
flokksins í þessum efnum. Það
sem liggur fyrir er þetta:
Það eru í gangi viðræður um
það HVORT unnt er að ganga frá
samningum um byggingu álvers.
Það liggur ekkert fyrir um það
hvort þær viðræður bera árang-
ur. Það liggur hins vegar fyrir að
Alþýðubandalagið mun fyrir sitt
leyti því aðeins standa að sam-
þykkt slíkra samninga að eftir-
farandi grundvallaratriði séu á
hreinu:
1. Að samið hafi verið um viðun-
andi raforkuverð.
2. Að fyrirtækið lúti íslenskum
skattalögum.
3. Að fyrirtækið lúti íslensku
dómstólakerfi.
4. Að fyrirtækið fylgi ítrustu
mengunarvarnarkröfum.
5. Að fyrirtækið sé staðsett utan
höfuðborgarsvæðisins.
6. Að um sé að ræða eignarhluta
íslendinga og að forræði íslend-
inga sé tryggt á sambærilegan
hátt og að Islendingar ættu meiri-
hluta í fyrirtækinu.
Staðreyndin er sú að ríkis-
stjómarflokkarnir hafa ekki
hafnað þessum kröfum Alþýðu-
bandalagsins. Þær hafa verið
lagðar fram með afdráttarlausum
hætti í ráðherranefnd um álmál-
ið. Það er að vísu ljóst að Alþýðu-
bandalagið hefur róið nokkuð
eitt í þessum málum í stjórninni
og á Álþingi. En staða Alþýðu-
bandalagsins er sú að flokkurinn
á að geta komið sjónarmiðum
sínum fram. Og það er skynsam-
legra að beita áhrifum sínum til
þess að tryggja tiltekna niður-
stöðu en að afsala sér áhrifum
áður en til þrautar er kannað
hversu langt er unnt að komast.
Það erlíka kosiðum
sjálfstæðismálin
Grundvallaratriðin eru þau í
heimi mikilla sviptinga að smá-
þjóð bindi sig hvergi fasta á klafa
nýrra bandalaga. Það er mikil-
vægt að stjórnvöld hafi á hverjum
tíma aðgát og flytji um leið fram
stefnu sem byggist á því að hagn-
ýta sjálfstæði og sérstöðu íslands
í stað þess að fórna sjálfstæðinu
og sérstöðunni í þágu stórra
bandalaga. Það er augljóst mál
að sjálfstæði okkar væri í hættu
með því að íslendingar yrðu aðil-
ar að Evrópska efnahagssvæðinu
og það er einnig ljóst að álver í
forræði útlendinga - fleiri en eitt
og fleiri en tvö - myndu breyta
efnahagslegu forræði rétt-
kjörinna stjórnvalda í grund-
vallaratriðum.
En hvað kemur þetta sveitar-
stjórnarkosningum við? Það sem
skiptir máli í því sambandi er ein-
faldlega að Alþýðubandalagið
komi sterkt út úr sveitarstjórnar-
kosningunum. í því sambandi er
nauðsynlegt að gefnu tilefni að
taka fram að með Alþýðu-
bandalagið er átt við lista Al-
þýðubandalagsins eða lista sem
Alþýðubandalagið hefur ákveðið
að styðja. Það er augljóst að hér
er til dæmis átt við G-listann í
Reykjavík en ekki H-listann, því
þar er hver höndin upp á móti
annarri í öllum málum eins og
sést þegar bakgrunnur frambjóð-
enda hans er skoðaður. Færi Al-
þýðubandalagið illa út úr
kosningunum eins og and-
stæðingar þess í öllum flokkunum
eru að gera sér vonir um er
fullvíst að öll þau grundvallar-
atriði sem hér hafa verið nefnd
eru í hættu. Það er staðreynd sem
allir sjá sem vilja skynja forsend-
ur íslenskra stjórnmála.
Öruggt val til
vinstri
Þess vegna snúast þessar kosn-
ingar 26. maí ekki aðeins um
sveitarstjórnarmál sem eru
úrslitamál og mikilvæg í hverju
byggðarlagi. Þær snúast einnig
um grundvallaratriði íslenskra
stjórnmála. Og þær snúast líka af
hálfu Alþýðubandalagsins um
það hvort flokkurinn verður til á
þeim grundvelli sem hér hefur
verið gerð grein fyrir eða ekki.
Þess vegna eru þessar kosningar-
ekki síst í Reykjavík - mikil-
vægari fyrir flokkinn en löngum
fyrr.
Fram hefur komið að skoðana-
kannanir birta stórfelldan sigur
Sjálfstæðisflokksins í næstu kosn-
ingum. Alþýðubandalagið er eini
flokkurinn sem með heil-
steyptum hætti getur veitt íhald-
inu viðspyrnu eins og dæmin
sanna. Aflið gegn íhaldinu er Al-
þýðubandalagið. Þeir sem vilja
að atkvæðið þeirra nýtist örugg-
lega til vinstri í íslensicum stjórn-
málum þeir verða að kjósa Al-
þýðubandalagið í Reykjavík og
annars staðar þar sem Alþýðu-
bandalagið býður fram. Góð út-
koma Alþýðubandalagsins, ekki
síst í Reykjavík, mun styrkja
bandalagið á ný og opna því
sigurmöguleika í næstu alþingis-
kosningum.
Höfundur er menntamálaráð-
herra og þingmaður Alþýðu-
bandalagsins
Til ökumanna
Gleðilegt sumar
Sumardekkin undir bifreiðina
Sparið naglana, bensínió og malbikið
GATNAMÁLASTJÓRI