Þjóðviljinn - 04.05.1990, Blaðsíða 22

Guðrún
Gísladóttir
T~
W
6
T
T

M
Jí>.
w
T7? r
72“
J3
/F
/O
§
ur

e
)?■

/9
3F
2cT

io
JS'
\T
Z1
w

T
T

)s
1S~

Z3
T
)o )<f
15"
IV
e
)T-
T
n
)0
1T
)S
26'
T
IV
)o
W

8
11
U>
22‘
21
zs
w
8
T
is
2T
T
2S
23

S
W
V
21*
T
2Ö
8
U
27-
W
n
<^pw
WJT
J9
w
23
W
Zl
T

Z(
T

8
23
%
Zb
V
^zo
23WTS/
0
is'
26
W
W
¥~
23
)S
T
ZJ
W
u
1S
0
10
W
21
2?
26'
0“
0
01
21
W
IV
2J
W
m
Jö 5"

20
\2 IV
27- Wpib
5
J3
3/
W
AÁBDÐEÉFGHIÍJKLMNOÓPRSTUÚVXYÝÞÆÖ
Krossgáta Nf. 94
Setjiö rétta stafi í reitina hér fyrir neðan. Þeir mynda þá bæjarnafn.
Sendið þetta nafn sem lausn á krossgátunni til Þjóðviljans, Síðumúla
37, Reykjavík, merkt: „Krossgáta nr. 94“. Skilafrestur er þrjár vikur.
Verðlaunin verða send til vinningshafa.
n 8 25 17 5 28 )5 3/ 25

Lausnarorð á krossgátu nr. 91 var Hjalteyri. Dregið var úr réttum
lausnum, og upp kom nafn Rósu Huldar Sigurðardóttur, Seilugranda 2
í Reykjavík. Hún fær senda ferðasöguna í kjölfar kriunnar eftir þau
Unni Jökulsdóttur og Þorbjörn Magnússon. Mál og menning gaf bók-
ina út 1989.
Verðlaun fyrir krossgátu nr. 94
verða ferðasaga Sigurðar A.
Magnússonar, Viðelda Indlands,
sem Mál og menning gaf út 1983.
MATUR
Bellman
borðaði bixímat
Eftir því sem Orðabók Menn-
ingarsjóðs segir þá er þetta orð
ekki til í íslensku. Orðið er
danskt eftir því sem ég veit best
og síðan höfum við ættleitt það af
okkar alkunnu manngæsku.
Gamall vinnufélagi minn sagði
mér eitt sinn af nokkurra mánaða
dvöl sinni við skipasmíðastöð í
Danmörku þar sem verið var að
byggja eitt af varðskipunum okk-
ar. Þeir voru þarna nokkrir frá
Gæslunni sem fylgdust með smíð-
inni og borðuðu oft kvöldmat á
vertshúsi í nágrenninu. Einn fé-
lagi hans pantaði alltaf sama rétt-
inn, sérstaklega ef ákveðin stúlka
þjónaði til borðs. Ástæðan var sú
að hann hafði slíka unun af að
heyra hana hrópa fram í eldhús
biksemaaaaaaad, þegar hann var
búinn að panta. Hvort hann var
hrifinn af réttinum fylgdi ekki
sögunni, en hann naut þess jafn
mikið í hvert skipti þessa mánuði
að heyra hana hrópa.
Nú, bixímatur er búinn til af
kjötafgöngum sem geta verið
Iambakjöt, nauta-, svína- eða
kálfakjöt. Smávegis af reyktu
kjöti er gott saman við, t.d.
skinka eða beikon, eða rest af
hamborgarhrygg ef einhver er
svo heppinn. Steikið fyrst lauk á
pönnu í dálitlu smjöri. Takið
laukinn af pönnunni, bætið
smjöri á pönnuna og kjötafgang-
arnir, skornir í teninga steiktir í
því. Laukurinn látinn á pönnuna
aftur og soðnar, kaldar kartöflur,
skornar í teninga steiktar með.
Steikt vel og kryddað með salti og
pipar og borið á borð eins hratt
og hægt er. Með bixímat er oftast
borið fram spælegg, asíur,
rauðbeður, eða t.d. tómatsalat
og gróft rúgbrauð.
Ekki ósvipaður réttur heitir
Nasi Goreng á Austurlöndum.
Sjóðið hrísgrjón fyrir fjóra.
Steikið kjötteninga í karríi og
paprikukryddi og bætið fín-
skornum lauk og hvítkáli saman
við. Lok sett á pönnuna eða pott-
inn og haft á hellunni í u.þ.b. 10
mín. Blandið hrísgrjónunum
saman við og kryddið með salti,
ekta sojasósu og hvítlauk. Færið
réttinn upp á fat og skreytið með
rækjum og ananasbitum. Það
tíðkast líka að setja niðurskoma
omelettu/eggjaköku ofaná. Hún
er steikt úr 2 eggjum og 2 msk af
vatni, rúllað saman, látin kólna
og skorin niður.
í leit minni að íslensku orði á
bixímat reyndi ég sænsk-íslensku
orðabókina. Pyttipanna heitir
rétturinn á því máli, en í bókinni
stendur: Brytjað kjöt, laukur og
kartöflur, steikt á pönnu. Uppsk-
rift án vífillengja.
Bellman borðaði sem sagt ekki
bixímat heldur pyttipönnu, og
hann á meira að segja tilbrigði af
þessum rétti nefnt eftir sér. Mat-
reiðslan er sú sama, en rétturinn
er borinn fram með hráum eggja-
rauðum. í kring um þær er raðað
söxuðum rauðbeðum og kapers.
Guðrún Gísladóttir
FJÖLSKYLDAN
ELÍSABET BERTA
BJARNADÓTTIR
Breytingar taka tíma
Undanfarnar vikur hef ég fjall-'
að dálítið um nálægðina við
dauðann, hvernig ekkert getur
komið í staðinn fyrir skilning og
umhyggju fjölskyldu, vina, ætt-
ingja, nágranna og samstarfs-
fólks. Síðast tók ég fyrir, hvernig
hugarheimur barnanna er breyti-
legur eftir þroska, og hve oft
leynist mikil sektarkennd og
hræðsla bak við svokallaða
óþekkt, eða dapurleika. Ég hef
nú hugsað mér að hvíla þetta
þema og koma að því aftur
seinna, t.d. tengslum ástar og
dauða, þemað börn á sjúkra-
húsum, að missa heilsuna, vinn-
una, drykkjusýki ofl.
Hver þarf sinn
tíma
Mörg ásteytingsefnin í fjöl-
skyldum verða þegar einn upp-
lifir eitthvert vandamál en annar
vill þagga málið niður, ekki ræða
það eða afneitar að ágreinings-
efnið sé til staðar. Þá situr sá uppi
með vandann sem fyrst impraði á
honum og báðum finnst sér ef til
vill vísað á bug af hinum. Sá sem
ber upp vandann verður sár og
reiður yfir því að makinn eða
barnið (allt eftir því hver á í hlut),
sjái ekki hlutina frá sama sjónar-
horni og hann. Þessum aðstæðum
lendum við einnig oft í á vinnu-
stað. Sá sem beðinn er um að
breyta sér eða að vera til viðræðu
um eitthvað sem fer í taugarnar á
öðrum í fjölskyldunni finnst hinir
vísa sér á bug, eða að þeir elski sig
ekki, þar sem fundið er að hegð-
un hans. Við sjáum þetta t.d.
hvað skýrast í fjölskyldum með
áfengisvanda, því venjulega eru
það þeir fjölskyldumeðlimir sem
hafa skárri stjórn á vínneyslu
sinni, sem eru fyrri til að ámálga
vandann. En við sjáum þetta ekki
síður í tengslum við alls kyns
breytingavinnu eins og sorgarúr-
vinnslu. Margir vilja helst afneita
þeirri staðreynd að breytingar og
aðlögun þeirra í fjölskyldum eru
sálrænar iangferðir (ferli) hjá ein-
staklingi eða einstaklingum í fjöl-
skyldunum. Það er æði misjafnt,
hvaða tíma það tekur fyrir mann-
eskju að ferðast þannig sálræna
langferð, að það leiði til
breytinga fyrir hana. Líkt og
stúlka sem verður móðir í fyrsta
sinn, yfirþyrmist af „patent-
lausnum“ alíra vinkvennanna við
tanntökum og eyrnabólgum, þá
Erfið reynsla, t.d. tengd ást, reiði
og ótta á fyrstu æviárum er oft
sem „draugagangur" í sáiarlífi og
tefur jákvæðar breytingar.
þýðir lítið að reka á eftir fólki í
sorg eða öðrum vanda og miða
allt út frá sjálfum sér eða fræði-
bókinni, þótt slíkur fróðleikur sé
oft haldbær. Aðstæður eru svo
misjafnar t.d. hvar er viðkom-
andi staddur á lífsferlinum, við
hvað annað er hann að fást og
bera ábyrgð á, um leið og
breytingarferlið sniglast áfram
innra með honum.
Hvernig er
jarðvegurinn?
Hvernig er jarðvegurinn í
kringum fjölskylduna sem er að
takast á við breytinguna? Er þar
til að dreifa nærandi og styðjandi
fólki, gagnkvæmum skilningi og
væntumþykju svo mann-
eskjurnar þoki hver annarri
áfram í átt til nýrrar sköpunar
eins og vanar ljósmæður? Gleðj-
ast þær hver með annarri yfir litl-
um sigrum eða er jarðvegur
breytinganna hrjóstrugur og þak-
inn malbiki og blílgný og sam-
skiptin ef til vill mettuð af nei-
kvæðri samkeppni?
Er mikið af duldum þörfum
eða opinskáum t.d. hjá ættingj-
um og á vinnustað til að nýta sér
til framdráttar tímabundna erfið-
leika fjölskyldunnar og ryðja sér
til rúms? Mætur maður sagði eitt
sinn, að ekki gæti fiðrildi blakað
svo vængjunum uppi í Kjós að
áhrifa þess gætti ekki austur í
Kína. Slíkt er samhengi alls sem
lifir. Þannig höfum við mann-
eskjurnar ómæld áhrif hver á
aðra, en hvaða tíma það tekur
fyrir áhrif fiðrildisins í Kjósinni
að berast til Kína fer eftir mörg-
um þáttum t.d. loftmótstöðunni.
Þannig er það líka með okkur
manneskjurnar, við höfum í okk-
ur tilhneigingu til mótstöðu gegn
breytingum. Fjölskyldufræðing-
ar eru oft beðnir um að vera fors-
páir og gefa upp tímalengd
breytinga, þ.e. hve langan tíma
það taki fjölskyldu sem vill vinna
bug á tilteknum vanda að ná
markmiði sínu. Sjaldnast er hægt
að slá neinu föstu. Því þótt sumt
um uppruna fjölskylduhönn-
uðanna (hjónanna, eða staka for-
eldrisins), áföll þeirra og sigra á
lífsferlinum fram til þessa, liggi
ljóst fyrir í fyrstu viðtölum, þá er
hver fjölskylda samsett úr
óendanlega mörgum þáttum,
sem bregðast misjafnlega víð til-
raunum til breytinga, svo sem
fjölskyldumeðferð.
22 SÍÐA — NYTT HELGARBLAÐ Föstudagur 4. maí 1990