Dagblaðið Vísir - DV - 29.11.1995, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 29. NÓVEMBER 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLT111,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT114,105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafraen útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif@ismennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: (SAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
Uppsögn er engin lausn
Forsvarsmenn áhrifamikilla stéttarfélaga innan Al-
þýðusambands íslands virðast ákveðnir í að segja upp
gildandi kjarasamningum fyrir lok þessarar viku - þótt
þeim hljóti að vera það jafn ljóst og öllum öðrum að skrif-
legar forsendur kjarasamninganna frá því í febrúar síð-
astliðnum heimila ekki slíka uppsögn.
Vinnuveitendur hafa þegar lýst því yfir að uppsögn
kjarasamninga nú verði kærð til Félagsdóms. Fæstir eru
í vafa um hver sé líklegasta niðurstaða slíks dómsmáls.
Forystumenn stéttarfélaganna undirrituðu sjálfir yfirlýs-
inguna sem kveður á um við hvaða aðstæður sé heimilt
að segja kjarasamningunum upp. Þær forsendur eru ein-
faldlega ekki fyrir hendi. Félagsdómur á því vart um
annað að velja en að dæma uppsögn samninganna ógilda.
Vafalaust gera foringjar verkalýðsfélaganna sér fulla
grein fyrir þessu. Þeir hafa hins vegar talað sig út í hom
með afdráttarlausum yfirlýsingum síðustu vikurnar og
geta ekki snúið til baka nema fá í hendur einhverjar
beinar kjarabætur til að sýna félagsmönnum sínum.
Auðvitað eru margir launþegar reiðir og svekktir yfir
þróun kjaramála á þessu ári. Það er mjög eðlilegt.
Eins og oft áður sömdu verkalýðsforingjar láglauna-
hópanna um afar litlar kjarabætur fyrir félagsmenn sína
án þess að ganga frá því með tryggilegum hætti að aðrir
hópar í þjóðfélaginu fengju einungis hliðstæðar kaup-
hækkanir. AUt fór úr böndunum þegar einstakir hópar
launþega sóttu í vor og sumar að ríkisvaldinu sem gaf
eftir í hverri kjaradeUunni á fætur annarri.
í kjöUar samninga við nokkra hópa ríkisstarfsmanna
um miklu meiri hækkanir en fólust í febrúarsamningum
Alþýðusambandsfélaganna kom svo kjaradómur með úr-
skurð um stórfeUdar kauphækkanir tU hæstlaunuðu
embættismanna hins opinbera. Toppamir í íslensku
stjómmálalífi og stjómkerfi fengu margfaldar hækkanir
á við almenna launþega. Alþingismenn bitu svo höfuðið
af skömminni með því að samþykkja margvíslegar kjara-
bætur sér tU handa, sumar skattlausar.
Samkvæmt nýlegum fréttum virðast þessar miklu
hækkanir einnig hafa farið tU toppanna í stjómkerfi höf-
uðborgarinnar, sem sýnir auðvitað að ákvarðanir um að
auka launamun í þjóðfélaginu er eitt af því sem virðist
sameina stjómmálamenn í öUum flokkum.
Það er mjög skUjanlegt að almennir launamenn séu
reiðir vegna þessarar þróunar. En þar sem hvorki samn-
ingsaðUar né ríkisvaldið tóku af skarið á sínum tíma um
að febrúarsamningarnir ættu undanbragðalaust að
marka línuna fyrir aðra launþegahópa, var fyrirséð að
einstakir hópar myndu spenna bogann miklu hærra. Það
kom hins vegar á óvart hvað fj ármálaráðuneytið reynd-
ist vera reiðubúið tU að gefa eftir og semja um mun
meiri launahækkanir tU einstakra stétta ríkisstarfs-
manna en almennir launþegar fengu. Sú linkind er
óskUjanleg og á verulegan þátt í þeim vanda sem nú blas-
ir við.
Vinnuveitendur hafa reynt að koma tU móts við Al-
þýðusambandsfélögin með tUboði um að greiða félags-
mönnum þeirra sérstaka upphæð tU viðbótar við febrú-
arsamninginn. Hins vegar er ólíklegt að þetta tUboð dugi
eitt sér tU að skera verkalýðsforingjana úr snörunni.
Hitt er svo augljóst að mikiU hluti þjóðarinnar sættir
sig ekki lengur við þá launastefhu sem birst hefúr að
undanfómu í stórauknum launamun. Þess vegna er mik-
Uvægasta verkefhi næstu missera í kjaramálunum að ná
heUdarsátt í þjóðfélaginu um skiptingu launakökunnar.
Elías Snæland Jónsson
Lengi hefur hver orkuráðherr-
ann á fætur öðrum reynt að ná
samningum viö Alusuisse í Zurich
um stækkun álversins en þeir
þóttu aldrei nógu traustvekjandi
og Alusuisse var ekki öruggt um
að þeir hefðu á bak við sig einlæg-
an stuðning íslensku þjóðarinnar.
Átak í útideyfu
Fyrir 12 árum var gert þjóðará-
tak er Alusuisse átti í mjög alvar-
legum erfiðleikum er rekstrartjón
var 28,7% af veltu, auk taps í hafi
við flutninga súráls og skaða af
blautum skaupum. Fjöldi kvenna
og karla stóð þá fyrir fjársöfnun
handa hinum þurfandi.
Stofnuð voru samtökin, Ný sjón-
armið og kvenfélagið Vorhvöt.
Stofnendur voru; Guðmundur Pét-
ursson, forstöðumaður Tilrauna-
stofu Háskólans í meinafræði, dr.
Jón Geirsson efnafræðingur, Jón
Ögmundsson efnaverkfræðingur,
dr. Kristinn Albertsson jarðfræð-
ingur, Þórður Helgason verslunar-
skóiakennari, Hörður Erlingsson
framkvæmdastjóri, dr. Sigurður
Helgason fisksjúkdómafræðingur,
Jón Oddsson hæstaréttarlögmað-
ur, Guðmundur Guðmundsson
matvælafræðingur, Erlingur
Gíslason, leikari og bókmennta-
fræðingur, dr. Höskuldur Þráins-
son prófessor, Helgi Valdimarsson,
prófessor og yfirlæknir, Davíð Erl-
Við Ftínarfossa hjá Schaffhausen í Sviss. Minnisvarði um fyrstu spor Alu
isuisse.
Hverjir leystu
álmálið?
ingsson handritafræðingur og dr.
Þorvarður Helgason, menntaskóla-
kennari og rithöfundur.
Alusuisse var þegar tilkynnt um
árangur söfnunarinnar en þá hafði
fyrirtækið nokkuð rétt úr kútnum
og var ákveðið að hafa féð tiltækt
ef í nauðir ræki á ný og þá í sam-
ráði við Alusuisse en kaupmáttur
íslensku krónunnar margfaldast
er féð fer úr íslenskum höndum
yfir til Alusuisse. Vegna skipulags-
og mannabreytinga í stjórn fyrir-
tækisins, sem m.a. af þeim sökum
fékk nafnið Alusuisse-Lonza, virð-
ist þetta átak hafa lent í útideyfu.
Það þurfti því óbreytta íslenska
ferðalanga til að rifja þetta upp og
breyta með því óvart öllum gangi
álsamninganna þó að Alusuisse
hafi margoft boðist til að stækka
álverið svo að íslendingar gætu
selt meira rafmagn á þessu hag-
stæða verði sem fyrirtækið af ör-
læti sínu er fúst að greiða, skv.
upplýsingum er lekið hafa út. Þjóð
veit þá þrír vita.
í stíl „Evrópukrata"
í Morgunblaðinu 5. nóvember sl.
birtist pistill frá 2 íslendingum
sem á síðastliðnu sumri höfðu
skroppið yflr svissnesku landa-
mærin við Rinarfossa og rekist
þar á minnisvarða um fyrstu spor
Alusuisse 1888. Þar var rifjuð upp
saga þjóðarátaksins fyrir 12 árum
en hún var þessu alþýðufólki í
fersku minni.
Siðdegis sama dag, þ.e. 5. nóv.
sl„ komu gleðitíðindin um að allt í
Kjallarinn
Jón Oddsson
hæstaréttarlögmaður
einu væri kominn skriður á samn-
ingaviðræður eftir að pistillinn
hafði verið lesinn. Þessu fagnar nú
alþýða manna sem fyrir 12 árum
veitti af veisæld sinni, enda hefur
Alusuisse verið lyftistöng afkomu
þjóðarinnar og veitt henni án end-
urgjalds hlómgaða mengun í stíl
„Evrópukrata" i stað örmerkja al-
múga sveitalofts í heimsborgalegu
þéttbýli.
Islensku samningakarlmennim-
ir hafa nú af gestrisni náð samn-
ingum og gripið gull á við Alu-
suisse með orku fallvatna, enda
stjómvöld nýverið ákveðið vegna
orkusölu að afvatna Dettifoss fýrir
Fljótsdalsvirkjun. Sólarhringi eftir
birtingu pistilsins var allt klappað
og klárt, enda Alusuisse-Lonsa
sannfært um að Finnur Ingólfsson
orkuráðherra hefði þjóðarsálina
sér að baki. Þess má geta að þekkt-
ur íslenskur myndhöggvari hefur
lýst hug sínum um að hanna
minnisvarða um Alusuisse á ís-
landi.
Alvarlegt áhyggjuefhi er að upp-
lýsingaþjónusta íslenskra stjórn-
valda skuli ekki betur vakandi en
raun her vitni og að óbreyttir
ferðamenn skuli fyrir algjöra til
viljun þurfa aö verða til þess að
koma hreyfingu á brýnasta hags-
munamál þjóðarinnar.
Jón Oddsson
„íslensku samningakarlmenriirnir hafa
nú af gestrisni náð samningum og gripið
gull á við Alusuisse með orku fallvatna,
enda stjórnvöld nýverið ákveðið vegna
orkusölu að afvatna Dettifoss fyrir Fljóts-
dalsvirkjun.“
Skoðanir annarra
Breyting í atvinnuháttum
„Sókn í útflutningi iðnaðarvara byggist ekki síst
á hugbúnaði og tæknibúnaði ýmiss konar. Það er
ljóst að eðli íslenskrar atvinnustarfsemi er að breyt-
ast, þótt sú þróun fari hægt. Hið gamla veiðimanna-
samfélag er á undanhaldi og í raun var fótunum
kippt undan því þegar farið var að ákveða heildar-
afla fyrir fram. Það eiga að vera öll tæki til þess á
íslandi, eins og annars staðar að gera áætlanir um
atvinnu- og efnahagsmál til lengri tíma, en mikið
hefur skort á að svo hafi verið gert.“
Úr forystugrein Tímans 28. nóv.
Halli ríkissjóða
„Oft er á það bent að halli ríkissjóða sé viða meiri
en hér. Þetta er rétt. En það er rangt að réttlæta
hallarekstur hér á landi með slíkum samanburði.
Það geta hins verið góðar og gildar ástæður til að
reka ríkissjóð tímabundið með halla . . . Ef íslensk
heimili tækju til dæmis skyndilega upp á því að
spara á japanska vísu kæmi að sjálfsöðgu til álita að
vega þar á móti með auknum haÚa á ríkissjóði. Ekki
er hins vegar líklegt að þetta verði áhyggjuefni í
bráð.“
Þórður Friðjónsson í 45. tbl. Vísbendingar.
Viniiiístaðasammngar
„Vinnuveitendur hafa á síðustu vikum beint
spjótum sínum að fjármálaráðherra fyrir of miklar
launahækkanir til opinberra starfsmanna. ASÍ vill
sömu hækkanir og ríkisstarfsmenn hafa fengið, án
þess að það sé útskýrt nánar.... Rétt væri að dusta
rykið af gömlum hugmyndum um vinnustaðasamn-
inga. Vart er við því að búast af verkalýðsforkólfum
landsins að þeir hafi forgöngu um slíkt. Atvinnurek-
endur hafa ekki sýnt þessu fyrirkomulagi neinn
áhuga og vilja miðstýra launamálum í landinu. . . .
Ef einhverja lærdóma á að draga af núverandi
ástandi á vinnumarkaðnum, er það að draga beri úr
miðstýringu og auka sveigjanleika við gerð kjara-
samninga." Úr forystugreinum Alþbl. 28. nóv.