Dagblaðið Vísir - DV - 04.11.1996, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 4. NÓVEMBER 1996
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjðri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aöstoöarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýs i ngastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritsflórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI11,
blaóaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI14,105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Styrjöldin í Saír
Rúmum tveimur árum eftir að morðsveitir hútú-
manna í Afríkuríkinu Rúanda fengu frið til þess að
murka lífið úr hálfri miUjón meðbræðra sinna af tútsí-
ættum, stefnir í blóðugt stríð á milli tútsa og stjómar-
hers Saír, sem nýtur stuðnings hútú-manna. Sumir telja
að þessi átök kunni að hafa veruleg áhrif á ríkjaskipan
í heimsálfunni í framtíðinni.
Fréttir af bardögum síðustu daga eru mjög óljósar,
ekki síst þar sem bæði starfsmenn alþjóðlegra hjálpar-
stofnana og erlendir fréttamenn hafa flúið bardagasvæð-
in í austurhluta Saír. Þó er vitað að stjómarherinn í Saír
hefur farið halloka fyrir tútsí-mönnum sem hafa lagt
undir sig að minnsta kosti tvær helstu borgimar í Kivu-
héraði - Bukavu í suðri og Goma í norðri. Á báðum þess-
um stöðum voru fjölmennar búðir flóttamanna. Þeir
vom flestir hútú-menn sem yfirgáfu Rúanda í kjölfarð
fjöldamorðanna á tútsí-mönnum af ótta við refsingar og
hefiidaraðgerðir. Þetta flóttafólk er nú á leiðinni frá bar-
dagasvæðunum og leitar lengra inn í Saír. Óbreyttir
borgarar af tútsí-ættum flýja hins vegar til Rúanda.
Talið er að hátt í ein milljón manna sé nú á flótta og
verði að bjarga sér á eigin spýtur.
Þótt að hluta til megi rekja rót átakanna nú til fjölda-
morðanna í Rúanda árið 1994, er orsakanna vissulega
líka að leita langt aftur í tímann. Á mektardögum evr-
ópsku nýlenduveldanna á síðustu öld vom landamæri í
Afríku ákveðin án nokkurs tillits til aðstæðna í heims-
álfunni sjálfri. Það gerðist á ráðstefnu í Berlín á árunum
1884-1885. Þau pennastrik, sem þar vom dregin á landa-
kort, skiptu þjóðum Affíku gjaman á milli margra ríkja.
Þetta á meðal annars við um tútsa sem em ekki að-
eins fjölmennir í Rúanda og Búrúndí, heldur einnig í
Saír þar sem þeir settust að fyrir um 200 árum. Þeir hafa
því verið fjölmennur minnihlutahópur í Saír, eða Kongó
eins og þetta stóra land hét lengi vel, allt frá því ríkið
fékk sjálfstæði frá Belgum árið 1960.
Stjómvöld í Saír hafa lengi haft hom í síðu tútsí-
manna og litið á þá sem útlendinga. Árið 1981 voru þeir
þannig sviptir ríkisborgararétti í landinu. Og upphaf
átakanna nú má rekja til þess að her Saír hóf árásir á
byggðir tútsí-manna í austurhluta landsins, skammt frá
landamærum Rúanda, og naut til þess stuðnings leif-
anna af morðingjaher hútú-manna sem höfðu komið sér
fyrir í flóttamannabúðunum í Goma og víðar. Tútsar
svömðu þessum árásum af krafti og hófu þá sókn gegn
stjórnarhernurn sem nú hefur fært þeim yfirráð yfir
helstu borgum í austurhluta Saír, og fengu til þess stuðn-
ing ættmenna sinna handan landamæranna.
Forseti Rúanda hefur krafist þess opinberlega að hafh-
ar verði viðræður um að endurskoða þau landamæri á
milli Saír og Rúanda sem ákveðin voru í Berlín fyrir
rúmri öld. Allt frá því nýlendur Afríku fengu sjálfstæði
hafa ýmis þjóðarbrot af og til reynt að brjótast undan oki
meirihlutans og öðlast sjálfstæði. Það mistókst með
hörmulegum hætti í Biafra í Nígeríu, en leiddi hins veg-
ar eftir langvarandi stríð til sjálfstæðis í Eritreu árið
1993.
Valdhafar víða í Afríku munu leggjast hart gegn öll-
um hugmyndum um endurskoðun gildandi landamæra.
Þeir óttast að í kjölfarið komi kröfur þjóðarbrota um
sjálfstæði, eða sameiningu við önnur ríki, víða í álfunni.
Fátt bendir því til þess að friðsamleg lausn sé í sjón-
máli í Saír. Það eru slæm tíðindi fyrir fórnarlömb þessa
harmleiks, það er bjargarlausa alþýðu manna.
_____________________________Elías Snæland Jónsson
„Markmiðið er að á öllum vinnustöðum verði skapað vinnuumhverfi sem dragi úr líkum á að fólk verði fyrir kyn-
ferðislegri áreitni...“
Kynferðisleg áreitni
Kjallarinn
Guðný Guð-
björnsdóttir
alþingismaður
Á síðastliðnum vetri ræddi ég
um kynferðislega áreitni utan dag-
skrár á Alþingi vegna þess að op-
inberar stofnanir
virtust ekki hafa —
úrræði í slíkum
málum. Ég lagði
áherslu á nauðsyn
þess að opinberar
stofnanir og vinnu-
staðir kæmu sér
upp skipulegum far-
vegi fyrir mál af
þessu tagi. í síðustu
viku mælti ég fyrir
tillögu til þingsá-
lyktunar um að-
gerðir gegn kyn-
ferðislegri áreitni,
sem vonandi fær
góðar undirtektir
innan þings sem
utan.
Hvað er kyn-
ferðisleg
áreitni?
í starfsreglum Evrópusam-
bandsins frá árinu 1992 segir m.a.
um kynferðislega áreitni: Kynferð-
isleg áreitni er óvelkomin kynferð-
isleg hegðun, eða
önnur kynbundin
hegðun sem hefur
áhrif á sjálfsvirð-
ingu kvenna og
karla á vinnustað.
Þessi óvelkomna
hegðun getur verið
líkamleg, orðbundin
eða myndræn. Við-
urkenning á eða
mótmæli gegn slíkri hegðun af
hálfu yfirmanns eða samstarfs-
manns skiptir máli fyrir aðgang
viðkomandi að starfsþjálfun, at-
vinnu, stöðuhækkun eða launum;
og/eða hegðunin skapar óþægi-
legt, fjandsamlegt eða auðmýkj-
andi vinnuumhverfi fyrir þann
sem hegðunin beinist að. Megin-
einkenni kynferðislegrar áreitni
er að hegðunin er óvelkomin. Kyn-
ferðisleg hegðun verður áreitni ef
henni er haldið áfram þrátt fyrir
að það hafi verið gefið skýrt til
kynna að hegðunin sé
óvelkomin, þó getur eitt
tilvik talist kynferðis-
leg áreitni ef það er
nægilega alvarlegt.
Sem dæmi um líkam-
lega áreitni má nefna
óvelkomna snertingu,
atlot, kossa eða þving-
un til samræðis. Dæmi
um orðbundna áreitni
eru klámyrði, kynferð-
islega niðtu'lægjandi at-
hugasemdir eða óvel-
kominn, endurtekinn
þrýstingur á kynfeðis-
leg samskipti. Algeng
dæmi um myndræna
áreitni eru kynferðis-
lega niðurlægjandi
tákn eða veggspjöld og
...... 1. notkun þeirra til að
auglýsa atburði eða
samkomur.
Þingsályktunartillagan
Orðalag tillögunnar sem nú er
til meðferðar á Alþingi er eftirfar-
„Umræðan i þjóðfélaginu bendir
til aö töluvert vanti á að fólk skilji
að kynferðisleg áreitni er einelti
og mannréttindabrot sem ekki á
að líða, hver sem í hlut á.“
andi: „Alþingi ályktar að fela rík-
isstjórninni að skipa nefnd sem
hafi það verkefni að beita sér fyr-
ir að skipulega verði brugðist við
málum er varða kynferðislega
áreitni í opinberum stofnunum og
á öðrum vinnustöðum og að skipu-
leggja fræðslu um slíka áreitni.
Tryggt verði að allir starfsmanna-
stjórar, trúnaðarmenn, dómarar
og lögfræðingar eigi kost á slíkri
fræðslu.“
Með tilvísun í rannsóknir og
þekkt dæmi um ásakanir um kyn-
ferðislega áreitni er brýnt að sjá
til þess að fræðsla eigi sér stað um
kynferðislega áreitni, ekki síst
meðal starfsmannastjóra, og að
markaður verði skipulegur farveg-
ur með skýrum starfsreglum á
sem flestum vinnustöðum og
menntastofnunum. Fyrirmyndir
um slikar starfsreglur má finna
hjá fjölmörgum erlendum háskól-
um, fyrirtækjum og stofnunum,
m.a. á veraldarvefnum.
Nokkur íslensk fyrirtæki hafa
þegar tekið markvisst á þessum
málum, m.a. íslandsbanki. Yfir-
leitt er um litlar trúnaðamefndir
að ræða sem taka við skriflegum
kvörtunum, hlusta á háða málsað-
ila, veita áminningar við fyrsta
brot og grípa til róttækari aðgerða
ef kvartanir eða ásakanir halda
áfram.
Það er skoðun flutningsmanna
að þessi þingsályktimartillaga hafi
annars vegar fyrirbyggjandi til-
gang og hins vegar leiðbeinandi ef
vandamálið kemur upp. Markmið-
ið er að á öllum vinnustöðum
verði skapað vinnuumhverfi sem
dragi úr líkum á að fólk verði fyr-
ir kynferðislegri áreitni; að komið
verði á fót ódýru og skilvirku
fræðslukerfi; og að starfsreglur
stofnana geri fólk meðvitað um
rétt sinn og hvemig ber að bregð-
ast við kynferðislegri áreitni komi
hún upp á vinnustað eða í trúnað-
arsambandi í opinberri stofnun.
Einelti og mannréttindabrot
Umræðan í þjóðfélaginu bendir
til að töluvert vanti á að fólk skilji
að kynferðisleg áreitni er einelti
og mannréttindahrot sem ekki á
að líða, hver sem i hlut á. Flest ná-
grannalanda okkar hafa þegar tek-
ið markvisst á þessum málum og
vonandi styttist í að svo verði
einnig hér á landi.
Guðný Guðbjörnsdóttir
Skoðanir annarra
Samkeppni um
starfsmenn
„Augljóst er, að stjórnendur fyrirtækjanna standa
frammi fyrir gjörbreyttum viðhorfum. Þeir hafa
hingað til tekið við launatöxtum, sem um hefur ver-
ið samið í almennum kjarasamningum og geta vísað
til þeirra, þegar starfsmenn hafa farið fram á betri
kjör. Verði þessar tilllögur að veruleika er ábyrgðin
að hluta til komin á þeirra herðar. . . . Líklegt má
telja, að samkeppni aukist á milli fyrirtækja í sömu
grein um hæfústu starfsmenn. Þar stendur sá bezt
að vígi, sem nær lengst í skipulagsbreytingum í
rekstri." Úr forystugrein Mbl. 1. nóv.
Týnist Kvennalistinn?
„Hvað ef þingkonur Kvennalistans gengju til sam-
starfs við sameinaðan þingflokk Alþýðuflokks og
Þjóðvaka? Þá yrði til 14 manna þingflokkur, skipað-
ur til helminga konum undir forystu konu. . . . Þær
Kristínarnar og Guðný geta nú látið reyna á hvort
þeirra sjónarmið eigi jafn góða samleið með öðrum
og reyndin hefur orðið á hjá stallsystrum þeirra á
Reykjavíkurlistanum. Hvað kostar sú tilraun? Ekki
neitt ef hún mistekst, en til mikils er að vinna. . . .
Kvennalistinn er of mikilvægur til að týnast.“
Stefán Jón Hafstein í Degi-Tlmanum 1. nóv.
Alþýðuflokkur tekur
breytingum
„Alþýðuflokkurinn stendur á tímamótum þegar
Jón Baldvin lætur af embætti. Jón Baldvin hefur
mótað flokkinn og ásýnd hans í ríkara mæli en al-
mennt gerist um flokksformenn. Alþýðuflokkurinn
tekur breytingum þegar Jón Baldvin hættir, og því
hljóta flokksmenn að hugleiða vandlega hver sé best
til þess fallinn að leiða flokkinn og gefa honum trú-
verðugt yfirbragð."
Úr forystugrein Alþbl. 1. nóv.