Dagblaðið Vísir - DV - 04.11.1996, Blaðsíða 18

MÁNUDAGUR 4. NÓVEMBER 1996
18
Hver hefur ekki óskað sér að
hann ætti litla maskínu í jakkavas-
anum eða veskinu sem gæti þýtt í
einum grænum hvelli allt sem
þjónninn á veitingahúsinu
er að buna út úr sér, nú
eða þá afgreiðslukonan
í búðinni, hvort sem
það er í Súdan eða
Singapúr? Fátt er
nefnilega óþægi-
legra en að skilja
ekki og geta heldur
ekki gert sig skilj-
anlegan.
Slík þýðingarvél
verður kannski ekki
smíðuð alveg á næst-
unni, að minnsta kosti
ekki vél sem allur al-
menningur hefði að-
gang að. Þýskir vís-
indamenn við rann-
sóknarstofnunina í
gervigreind í Saarbrúcken
eru hins vegar að vinna að
ísaJijjj
unni.
„Það er erfítt að finna hvar setn-
ingmar enda. Þetta er eins og að
\ lesa texta án nokkurrar greinar-
merkjasetningar,“ segir Rein-
hard Karger, einn vísinda-
mannanna i Saarbrúcken, í
viðtali við tímaritið New
Scientist.
Þá kemur hljóðfalls-
fræðieiningin til sög-
unnar en hún skoðar
hljómfall setningarinn-
ar, áherslur og tónhæð,
til að komast að hinu
sanna. Eining þessi
ætti að geta greint á
milli spumingar og full-
yrðingar.
Einingamar sem sjá um
að þýða setningarnar úr
N einu máli yfir á annað
beita ýmsum aðferðum til
að koma merkingunni rétt til
skila. Hér er t.d. enn gripið til töl-
fræðinnar til að ákveða endanlega
Þýskir vísindamenn vinna að þróun hugbúnaðar tii þýðinga:
Hvert nytt tungumál
er eins og nýr neimur
þróun hugbúnaðar sem getur þýtt
talmál samstundis. Stjómandi hóps-
ins er Wolfgang Wahlster og er
verkið unnið í samvinnu við fjölda
háskóla og fyrirtækja, þar á meðal
IBM og Daimler-Benz. Verkefnið
hefur hlotið nafnið Verbmobil.
í fyrstu mun geta undratækis
þessa einskorðast við samtöl um
tímapantanir af ýmsu tagi og það
getur þýtt takmarkaðan orðaforða
úr þýsku talmáli eða japönsku yfír
á ensku.
Eins og nærri má geta er ekki
hlaupið að því að þýða talmál, með
öllum sínum gífurlega fjölbreyti-
leika, úr einu tungumálinu yfir á
annað. Vísindamennimir þurftu að
yfirstíga miklar og margar hindran-
ir áður en þeir náðu þessum ár-
angri. Þeir bmgðu á það ráð að
smíða kerfið í einingum til að ráða
betur við það. Sú skipting gerir
einnig kleift að betrumbæta einn
hlutann án þess að það riðli öllu
kerfinu. Einingar þessar sjá um að
bera kennsl á og greina hið mælta
mál, þýða það og síðan spýtir radd-
gervill þýðingunni út úr sér.
Verbmobil-kerfið notar m.a. töl-
fræðileg tungumálalíkön og hljóð-
fræðilegar upplýsingar til að bera
kennsl á orðin sem á að þýða. En
jafnvel þótt kerfið skilji einstök orð,
getur það verið þrautinni þyngra að
fá eitthvert vit í það sem sagt er þar
sem ekki er hægt að reiða sig á
greinarmerkjasetningu eins og í rit-
uðu máli til að átta sig á merking-
hvaða þýðingarútgáfa sé líklegust
til að vera sú rétta. Þessu er síðan
komið yfir á enskt talmál með að-
stoð hljóðgervils sem líkir eftir
röddu þess sem talar.
Vísindamennimir hafa fullan
hug á að aölaga Verbmobil að fleiri
aðstæðum, eins og hótel- og flug-
pöntunum. Það er hins vegar mjög
erfitt aö laga kerfið að fleiri tungu-
málum. „Hvert nýtt tungumál er
eins og nýr heimur," segir Rein-
hard Karger.
finna í andrúmslofti tunglsins Evr-
ópu sem einnig er fylgihnöttur
Júpíters.
„Eftir því sem við fáum best séð
er yfirborð þessara tungla hreint
ekki til þess fallið að hýsa líf í
þeirri mynd sem við getum ímynd-
að okkur það,“ segir Doyle Hall.
Vísindamennimir gerðu uppgötv-
un sína á Ganymede með aðstoð
Hubble geimsjónaukans. Útfjólublá-
ar myndir af tunglinu sýndu fram á
súrefnið sem er í svipuðu magni og
finnst hátt yfir jörðinni, í um það
bil sömu hæð og geimskutlur fljúga.
En Doyle Hall og félagar hans
gerðu einnig aðra skemmtilega upp-
götvun, nefnilega þá að allt bendir
til að á háðum skautum Ganymede
sé að finna ljósfyrirbæri eins og
norðurljósin sem við þekkjum svo
isetning og innsiglun
Bjóöum nýja ökurita ftá VR ásamt ísetningu og innsiglun á öllum gerðum rafdrifinna ökurita.
m
HEKLA
veladeild
Laugavegi 170-174,
simi 569 5500
Ný vitneskja um eitt af tunglum Júpíters:
Súrefni í
andrúmslofti þýðir
ekki líf á yfirborði
Þótt þunnt andrúmsloft úr súr-
efni sé að finna á Ganymede,
stærsta tungli reikistjörnunnar
Júpíters, er ekki þar með sagt að
þar geti þrifist nokkurt líf. Að
minnsta kosti ekki eins og við
ímyndum okkur það, að sögn vis-
indamannanna sem gerðu uppgötv-
unina.
„Allar niðurstöður, sem við höf-
um séð og snerta súrefni, þýða ekki
þar með að líf fyrirfinnist," segir
Doyle Hall, stjamfræðingur við
Johns Hopkins háskólann í Banda-
ríkjunum og forsprakki rannsókn-
arhóps sem kynnti niðurstöður sín-
ar á ráðstefnu í Arizona fyrir
skömmu.
Sömu vísindamenn höfðu áður
skýrt frá því að súrefni væri að
vel á norðurhveli jarðar.
„Björtu svæðin koma vel heim og
saman við skaut Ganymedes,“ segir
Doyle Hall. Ef rétt reynist er það í
fyrsta sinn sem slíkt uppgötvast á
tungli í sólkerfi okkar.
Ljósfyrirbæri þetta gerist þegar
segulsvið reikistjömu dregur hlaðn-
ar öreindir úr sólarblossum að
skautum plánetunnar þar sem þær
rekast síðan á lofttegundir í and-
rúmsloftinu. Á jörðu niðri gengur
þetta fyrirbæri undir nafninu norð-
urljós á norðurhveli jarðar en suð-
urljós á suðurhvelinu.
Ljósfyrirbæri þessi er einnig að
finna á reikistjömunum Júpíter,
Satúmusi, Úranusi og Neptúnusi.
Hákarlar
verða líka
sólbrúnir
Skerpa
sígarettureyk-
ingar hugann?
Reykingamenn kunna að
I hafa eitthvað til síns máls þeg-
ar þeir segja að þeir einbeiti sér
betur með logandi rettuna í
| munninum.
John Dani og starfsbræður
hans við Baylor læknaskólann i
| Houston í Texas segja í grein í
vísindaritinu Nature að nikótín
auki sendingu taugaboða í
drekanum, þeim hluta heilans
sem fæst við lærdóm og minni.
Dani og félagar notuðu rottur
þ við tilraunir sínar og komust
| að því að nikótínið likir eftir
áhrifum asetýlkólíns, efnis sem
| aðstoðar við að flytja taugaboð
yfir taugamótin eða biliö milli
j heilafrumna. Asetýlkólín örvar
einnig losun annarra taugaboð-
| efna.
Vísindamennirnir segja að
1 niðurstöður þeirra kunni að
I varpa ljósi á áhrif alsheimer-
| sjúkdómsins en elliglöp gera
vart við sig þegar asetýlkólín
; hverfur úr drekanum.
Sleggjuhákarlinn og maður-
inn eiga það sameiginlegt að
verða báðir sólbrúnir en há-
karlinn getur legið eins lengi í
sólinni og hann vill því hann
fær ekki húðkrabbamein.
Vísindamenn við háskólann
• á Hawaii segjast hafa uppgötv-
að að ungir sleggjuhákarlar
fengu umtalsverðan lit á skráp-
inn þegar sólin náði að skína á
; þá. Við rannsóknir kom í ljós
I að efnið melanín jókst í skráp
| þeirra hákarla sem sólin skein
á. Sama efni veldur því að húð
okkar mannanna verður sól-
j brún.
Vísindamennirnir segja að
nota megi þessa vitneskju í þró-
un lyfja gegn húðkrabba og
jafnvel öðrum tegundum
krabbameins.