Dagblaðið Vísir - DV - 14.05.1997, Page 10

10
menning
MIÐVIKUDAGUR 14. MAI 1997
í Tulavall er aldrei kalt
Þegar Irmelin Sandman Lilius
var sjö ára, 1943, var hún eins og
mörg önnur böm í Helsingfors
send burt vegna loftárásanna á
borgina. Fyrst fór hún á bama-
heimili og svo var henni komið
fyrir hjá ókunnugum í Austur-
botni, bókelsku fólki sem átti stór-
an skáp fullan af bókum. 1 neðstu
hillunni stóðu íslendingasögumar
á sænsku í langri röð, og þegar
litla stúlkan var búin að lesa aUar
hinar bækumar fór hún að fikra
sig í gegnum þessi ósköp. Það var
erfitt að komast inn í ættfræðina,
hver var skyldur hverjum, og hún
skildi ekki af hverju þessir menn
vora aUtaf reiðir hver við annan,
en atburðarásin heiUaði hana og
landslagið sem hún fann í gegnum
frásagnirnar þó að litlar lýsingar á
því væru í sögunum. „Þangað ætla
ég,“ hugsaði hún.
Rúmlega hálfri öld síðar lét hún
verða af því. Norræna húsið bauð
henni aö koma og flytja fyrirlestra
fyrir böm og fullorðna og hún not-
aöi fáeina daga tU að svipast um á
íslendingasagnaslóðum.
Irmelin Sandman LUius er vel
þekktur rithöfundur í Finnlandi og
víðar um lönd. Hér heima muna kannski ein-
hverjir eftir Túlla kóngi sem Kristján Jóhann
Jónsson þýddi og las í útvarpið. Móðir Irmelin
var vinsæU rómanahöfundur fyrir stríð, og
fyrstu sögumar sagði Irmelin mömmu sinni
sem skráði þær fyrir hana. 14 ára var hún orð-
in metnaðargjam rithöfúndur sem vissi vel
hvað hún vildi. Þann vetur lét kennarinn hana
setjast aftast í bekkinn tU að kljúfa strákagerið
sem þar hafði hreiðrað um sig, og í skjóli þess-
ara mmmunga sat litla prúða ljóshærða stídkan
og skrifaði eins og hún ætti lífið að leysa.
Hún var nítján ára þegar fyrsta bókin hennar
kom út, ljóðasafnið TroUsáng. Móðirin varð yf-
irmáta stolt af henni en faðirinn var hræddur -
þetta var ekki efhUegt ævistarf. Þá vom foreldr-
4?
V
v
Irmelin Sandman Lilius - læröi viö móðurkné aö þaö er sjálfsagt aö skrifa
bækur.
arnir reyndar skUdir að skiptum - en bernsku-
saga Irmelin og Heddi systur hennar er með
köflum geysUega dramatísk og jafnvel harm-
söguleg. í nýjustu bók sinni, Hand i hand, rifjar
Irmelin þá sögu upp með systurinni, og þó að
hún sé skrifuð fyrir fuUorðna og mjög átakanleg
hafa böm sýnt henni mikinn áhuga.
„Það er svo erfitt að vita fyrir hvem maður
er að skrifa," segir hún. „Ég skrifa bók sem ég
held að sé fyrir börn en svo hafa fuUorðnir gam-
an af henni. Og ég skrifa bók fyrir fuUorðna
sem böm sækja í.“
Þegar Irmelin var 21 árs kynntist hún mynd-
höggvaranum Carl-Gustav Lilius sem bað hana
að koma tU Hangö þar sem hann bjó og sitja fyr-
ir hjá sér. „Ég sagði já og fór,“ segir hún, „og ég
sit þar enn núna, fjörutiu árum
síðar!“
Þar fór hún að skrifa fyrir böm.
„Hangö var lítiU bær og þar bjó
tortryggið fólk,“ segir hún. „Um-
hverfið var kuldalegt og mér var
aUtaf kalt. Þá fór ég að búa tU
sögur um litla stelpu, Bona-
deu, sem strauk frá bama-
heimUi þar sem henni leið
Ula og settist að í bænum
TulavaU. í Tulavall gerðust
aUs konar spennandi hlutir,
og smám saman fannst mér
ég ekkert eiga heima í Hangö
heldur í TulavaU - og þar var "
mér ekki kalt. Ég hef skrifað
fimmtán bækur sem gerast þar og
nú er TulavaU ekki lengur skjól
sem ég flý tU heldur staðurinn sem
ég legg upp frá í ævintýraferðir."
AUs hefur Irmelin skrifað fjöru-
tíu bækur, þar af 32 fyrir böm.
„Þær tjalla um innri veruleika sem
ég reyni að gera sýnUegan,“ segir
hún. „Maður á að sjá viðburðina
fyrir sér um leið og maður lýsir
þeim. Og maður má aUs ekki flýta
sér - það er rangt að skrifa bók á
þrem vikum. AUt breytist og þró-
ast ef maður gefur því tíma.“
Eftirlætisbarnabókahöfundur Irmelin er
Tove Janson, frægasti barnabókahöfundur
Finna. Hún bjó rétt hjá skólanum sem Irmelin
gekk í þegar hún las bækur Tove fyrst, og einn
daginn bankaði sú stutta upp á hjá höfundinum
tU að segja henni hvað henni þætti óumræði-
lega gaman að Múmínálfunum. „Það opnaðist
hreinlega fyrir mér nýr heimur við að lesa þær
bækur,“ segir hún. Tove tók henni opnum örm-
um og þær hafa verið vinkonur síðcm.
Irmelin er líka myndlistarmaður og gerir fal-
legar dúkskurðarmyndir við sögur sínar og ljóð.
Hún er afar aðlaðandi og skemmtUegur höfund-
ur sem gaman væri fyrir íslensk böm að kynn-
ast.

V

Power
Flower
Það þykja aUtaf tíðindi
þegar Pétur Östlund kemur
hingað heim. Og ástæða
heimkomu hans nú er eink-
ar ánægjuleg fyrir íslenska
djassunnendur því að tvenn-
ir tónleikar á Jómfrúnni um
liðna helgi vom aðeins eðli-
legur fylgifiskur þess sem í
vændum er. Pétur hefur í
gegnum tíðina spUað inn á
aragrúa platna en aðalverk-
efnið í íslandsfór hans nú er
að gefa út plötu undir eigin
nafni, sem hann hefur aldrei
gert fyrr. Power Flower er
heiti plötunnar, hljómsveitin
er samnefnd og eitt laga Pét-
urs ber sama titU. Meðleik-
arar Péturs frá síðustu
RúRek-hátíð, Eyþór Gunn-
Djass
Ársæll Másson
arsson píanisti og Þórður
Högnason bassisti eru með-
spUarar hans í þessu verk-
efni, og auk þess tenóristinn
Frederik Ljungkvist. Ljung-
kvist kom hingað með
Frederik Norén Band í júlí í
fyrra og var tvímælalaust sá
sem mesta hrifningu vakti í
þeirri heimsókn.
Þeir buðu upp á blandaða
dagskrá á Jómfrúnni, sumar
þekktustu blaðsíður bókar-
innar fengu yfirreið, „AU the
Things You Are“ og „01eo“,
með miklum stæl. Miðnæt-
urljóð Theloniusar Monk hét
„’Round Seven“ í þeirra
flutningi, en eðUegt var að
það flyttist aðeins fram í
tíma þegar sleppt var einum
áttundaparti úr hverjum
takti. Lagið hljómaði reynd-
ar svo eðlUega í þessum bún-
ingi að það var eins og það
hefði aldrei verið spilað
öðruvísi. En þeir fluttu
einnig tvö lög eftir Pétur,
baUöðuna „Anja“ sem náði
ekki að heiha mig sem tón-
smíð, og síðan titiUagið
„Power Flower" sem er
áheyrilegur bopópus í ró-
legri kantinum.
Trommuleikur Péturs er
einstakur, dýnamískur með
afbrigðum og keyrir hljóm-
sveitina áfram eins og afl-
mikU vél, og fylgir eftir öU-
um hugmyndum sem frá fé-
lögum hans koma. Fyrir
leikmann minnir stUlinn
helst á Blakey sáluga, sem
pískaði unglingana sína mis-
kunnarlaust áfram. Ljung-
kvist er lipur og kraftmikiU
blásari, hugmyndaríkur og
ungæðislegur, enda ungur
að árum, og er góð viðbót við
RúRek- tríóið. Heimamenn-
irnir, Eyþór og Þórður létu
ekki sitt eftir liggja, sérstak-
lega voru margir sprettir Ey-
þórs hreint frábærir. SpUa-
gleði og lífieg uppbrot í flutn-
ingi féUu í góðan jarðveg hjá
áheyrendum, sem þökkuðu
fyrir sig með dynjandi lófa-
klappi. En við þurfum að
bíða enn nokkra stund eftir
plötunni Power Flower, sem
verður síðsumarsblóm ís-
diska.
Draugagangur
á Búðum
Þorgrímur Þráinssson sækir efnivið
verðlaunasögunnar Margt býr í myrkr-
inu m.a. í þjóðsögur Jóns Ámasonar.
Það er sagan af Axlar-Bimi sem svífur
yfir vötnum og hún er vægast sagt
krassandi því
hann.átti að hafa
drepið 18 mann-
eskjur um ævina
áður en hann
sjálfur var tekinn
aif lífi.
Söguhetjan er
Gabríel sem er
fjórtán ára. Hann
er að fara að Búð-
um á Snæfellsnesi
þar sem afi hans
býr með syni sín-
um og tengdadótt-
ur. Þau eiga von á
barni um áramót-
in og Gabríel þarf
að aðstoða við bú-
verkin á meðan
þau em í burtu.
Það er skemmst
frá því að segja að
drengurinn er
ekki fyrr mættur
á svæðið en und-
arlegir hlutir fara
að gerast. Nautið
losnar á undra-
verðan hátt úr
bási sínum og ger-
ir heiðarlega tilraun til að stinga
Gabríel á hol. Einhver fiktar við raf-
magnstöfluna og fieira en gamanið
Bókmenntir
Oddný Árnadóttir
kámar fyrir alvöru þegar afinn hverf-
ur sporlaust.
Einn helsti galli á unglingabók-
menntum hér á landi er léttvæg per-
Þorgrímur Þráinsson
laununum kominn.
sónusköpun og það á líka við um sögur
Þorgríms. Honum hættir til að falla í
þá gryfju að gera persónur sínar of ein-
faldar eða auðtrúa og misbýður þannig
vitsmunum lesenda. En afinn í þessari
bók er undantekning.
Höfundi tekst að
draga upp sannfær-
andi og mannlega
mynd af gömlum
manni sem vill láta
lesa fyrir sig á kvöld-
in eins og barn og
jafiivel barnasögur ef
þannig liggur á hon-
um.
Dulhyggjan er
hinn yfirskipaði þátt-
ur sögunnar og þar
era draumar og
draugar ofarlega á
blaði. Það er óhætt
að segja að höfundur
haldi manni vel við
efnið og honum læt-
ur vel að segja sögu.
Hann spinnur þjóð-
söguna skemmtilega
inn í nútímann og
spennan og óhugnað-
urinn í frásögninni
era næstum óbærileg
svo að á köflum
fannst mér nóg um.
Ég var fegin því að
vera að lesa bókina
um hábjartan dag því annars hefði mér
öragglega ekki staðið á sama.
Mér finnst góð hugmynd að flétta
gamla þjóðsögu inn í nútímabókmennt-
ir fyrir unglinga og Þorgrímur gerir
þetta vel. Þó er ég ósátt við endinn. Það
heföi verið betra að skilja lesandann
eftir í óvissu. En þessi bók á örugglega
eftir að falla í kramið hjá lesendahópn-
um hans og full ástæða til að óska hon-
um til hamingju með verðlaunin.
Þorgrímur Þráinsson: Margt býr í
myrkrinu
Vaka-Helgafell 1997
- vel að verð-
DV-mynd S
Námstefna um myndlist
í ágúst í sumar verðui- haldin alþjóð-
leg námstefha um myndlist á vegum
Háskóla íslands og frestur til að skrá
sig rennur út um miðjan júní. Hún
hefst 15. ágúst og stendur út mánuð-
inn.
„Þetta er eiginlega sumarskóli, sam-
bland af skóla og ráðstefnu," segir
Hannes Lárasson, einn forsvars-
manna. „Hún fiallar um myndlist og
myndmenningu í víðu sam-
•r 0x hengi og er miðuð við nem-
endur á seinni stigum list-
náms og starfandi lista-
menn. Hún er metin til
þriggja eininga á há-
skólastigi, 120 vinnu-
stunda, og verður haldin
í Háskólanum og Mynd-
lista- og handíðaskólan-
um.“
Námstefnan heitir On the
Borderline og meðal kennara
verða Liborio Termine, prófessor í
kvikmyndasögu við háskólann í Turin
á Ítalíu, Robin Peck, listamaður og fyr-
irlesari frá Vancouver í Kanada,
Thomas Húber, prófessor við listahá-
skólann í Braunschweig í Þýskalandi,
og Jóhann Eyfells, prófessor í högg-
myndalist við háskóla í Flórída í
Bandaríkjunum.
Myndlistarsýning líka
„Eg fékk styrk frá norræna menn-
ingarsjóðnum til að skipuleggja alþjóð-
lega sýningu á tímatengdri myndlist -
það er að segja gerðri með myndbönd-
um, ljósmyndum og gerningum - sem
verður haldin hér í sumar,“ segir
Hannes, „og inni í því var alltaf hug-
mynd um ráðstefhu. En það kemur oft
lítið út úr ráðstefnum miðað við kostn-
að og við ákváðum aö teygja hana upp
í námskeið. Það er alvarlegur skortur
á æðri umræðu um myndlist hér á
landi, meðal annars vegna þess að ís-
lendingar þurfa að fara utan til fram-
haldsnáms. Markmiðið er að halda
svona námstefhu árlega og reyna að
veita einhverju af erlendri umræðu
hingað heim - gefa íslandi hlutdeild í
erlendum straumum. Fyrirlesarar
koma erlendis frá og margir þátttak-
endurnir líka, og okkur dreymir um að
skapa alþjóðlegt samfélag upp á 30-40
manns þennan tíma.
Við verðum varir við mikinn áhuga
á námstefnunni. ísland er að mörgu
leyti heppilegur staður, hlutlaust
svæði og landið dregur að sér fólk.
Listamönnum finnst það eksótískt og
spennandi. Það er auka-aflgjafi fyrir
námstefnuna."
Nánari upplýsingar eru gefnar 1
síma 525 5812, faxi 525 5829 og á tölvu-
pósti: summerschool@rhi.hi.is.
Langai þig að syngja?
Nú stendur yfir innritun i
Heimskórinn og hefjast æfingar 17.
maí fyrir næsta verkefni, Messías eftir
Handel, sem flutt verður í Globen-höU-
inni í Stokkhólmi 22. nóvember í
haust.
Heimskórinn er stærsti kór í heimi
og hefur fjöldi söngvara komist upp í
3000 á tónleikum. Hann hefur sungið
með mörgum frægustu söngvurum
heims, meðal annarra bæöi Pavarotti
og Domingo. Ótakmarkaður fjöldi fólks
getur tekið þátt í tónleikum og ekki
þarf nein próf til að fá að vera með.
Starfið miðast við ákveðin verkefni
svo að fólk sem er í öðram kórum get-
ur líka starfað með Heimskómum.
6-8 æfingadagar verða fyrir tónleik-
ana undir leiðsögn Hákonar Leifsson-
ar kórstjóra. Þeir era á laugardögum,
einu sinni eða tvisvar í mánuði, frá
9.30-16 í aðalsal Kvennakórs Reykja-
víkur, Ægisgötu 7. Nánari upplýsingar
eru í síma 567 7667 og á heimasíðu
kórsins „http://www.treknet.is/stein-
arb/wfc/“.
Viðar leikstýrði
Það steingleymdist að geta þess í
þessum dálki í gær að það var Viðar
Eggertsson sem stýrði áhugaleik-
sýningu ársins á Selfossi sem verður
sýnd í Þjóðleikhúsinu 25. maí.
Silja Aðalsteinsdóttir