Dagblaðið Vísir - DV - 14.05.1997, Síða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 14. MAÍ 1997
útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoöarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aösent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Bandarískir þokubakkar
Valdahrun Mobutus í Saír er enn eitt dæmið um hrun
Kissingers-stefnu Bandaríkjanna gagnvart þriðja heimin-
um. Sú stefna felst í að styðja valdamiklar ríkisstjórnir og
sjá í gegnum fingur við ógeðfellda stjómarhætti þeirra.
Þetta ímyndaði Kissinger sér, að væri raunsæ stefnu.
Síðan falla einræðisherramir og til valda koma nýir
ráðamenn, sem telja, að gömlu valdamennirnir hafi kúg-
að fólk með aðstoð bandarískra peninga og bandarískra
hergagna. Síðan borga Bandaríkin stórfé til að fá nýju
mennina til að láta af andstöðu við Bandaríkin.
Erfitt er að hanna flókna atburðarás. Þeir, sem slíkt
reyna, átta sig ekki á, að afleiðingar hönnunarinnar fram-
leiða aðstæður, sem framleiða eigin atburðarásir þvert á
hina fyrri. Kissinger-stefhan var óvenjulega bamaleg út-
gáfa af órum áhugamanna um hönnun atburðarása.
Mobuto hefur í manna minnum verið eitt helzta óska-
barn Bandaríkjanna í Afríku. Hann studdi Bandaríkin á
alþjóðavettvangi gegn bandarískum stuðningi við stjórn-
arhætti hans í Saír. Þetta vanheilaga bandalag gleymist
ekki, þótt Bandaríkin þvoi hendur sínar núna.
Allan þennan tíma ástarsambands Mobutos og Banda-
ríkjanna vissu allir, sem vita vildu, að Mobuto var einn
af mestu þjófum heims. Hann stal öllu lauslegu í landi
sínu og rúði það gersamlega inn að skinninu. Er þó Saír
eitt auðugasta land heims að dýmstu góðmálmum.
Kúgaðir íbúar Sairs kenna auðvitað Bandaríkjunum
um þetta, enda bera þau óbeina ábyrgð á skjólstæðingi
sínum. Auðvitað leiddi þetta til stuðnings fólks við upp-
reisnarforingja, sem þekktur var að andstöðu við banda-
rísk sjónarmið í stjórnmálum og efnahagsmálum.
Laurent Kabila tekur senn við völdum í Saír. Hann er
mótaður af vinstri sinnaðri hugmyndafræði Patrice
Lummnba, sem var fyrsti og eini forseti Saír, áður en
hermenn tóku völdin. Síðan hefur hann verið skæruliði,
meðal annars í samlögum við Che Guevara frá Kúbu.
Bandaríkjastjórn sér fyrir, að Kabila verði óþægur
ljár í þúfu. Þess vegna reynir hún að stilla upp hverjum
milligöngumanninum og sáttaframbjóðandanum á fætur
öðrum. Öll mun þessi fyrirhöfn koma fyrir ekki og Ka-
bila mun sjálfur taka öll völd í landinu.
Kabila gerir sér ljósa grein fýrir, að Bandaríkin hafa
reynt að hindra sigurgöngu hans og eru nú að reyna að
koma í veg fyrir, að völdin renni beint úr höndum
Mobutos til hans. Hann mun því láta Bandaríkin finna
til tevatnsins, þegar tækifærin verða hans megin.
Samkvæmt Kissingers-stefnunni neyðast Bandaríkin
brátt til að snúa við blaðinu. Þau munu hlaða á Kabila
peningum og vopnum og sjá í gegnum fingur við hann,
þegar hann byrjar að afrískum hætti að ofsækja fólkið í
landinu og stafla eigin bankainnistæðum í Sviss.
Þótt stefha Kissingers sé sögð vera raunsæisstefna
gegn hugsjónastefnu, er betra að kalla hana skammtíma-
stefnu gegn langtímastefnu. Hún miðast við, að núver-
andi ástand, hvert sem það er á hverjum tíma, haldi
áfram endalaust, en kalli ekki fram andstöðu sína.
Afleiðingar stefnunnar eru annars vegar linnulaus
sóun bandarískra peninga og hins vegar þrálátar hörm-
ungar í þriðja heiminum, þar sem hver kúgarinn og
rummungsþjófurinn rekur annan, yfirleitt í skjóli
bandarískrar afskiptasemi að hætti Kissingers.
Engin ástæða er til að fagna valdatöku Kabilas. Fólk-
ið í Saír mim áfram þjást og áfram verður bruggað rugl
á þokubökkum bandaríska utanríkisráðuneytisins.
Jónas Kristjánsson
Hlutfallsleg breyting skattbyrði miðað við tekjuskatt
- Veiöigjald 6 og 16 ma. kr. Tekjuskattur lækkaður samsvarandi. Skattár 1995 -
150%
Augljós staöreynd sem allir þeir, sem hugleitt hafa þjóöfélagsleg áhrif veiöigjalds, hafa ugglaust veriö sér meö-
vitandi um, segir m.a. í greininni.
Veiðigjald, skattbyrði
og pólitískt fjaðrafok
andi um. Með athug-
un Hagfræðistofnun-
ar er hins vegar í
fyrsta skipti reynt
að leggja mat á við-
komandi stærð-
argráður.
Niðurstöður mats
Hagfræðistofnunar
eru í stuttu máli að
álagning veiðigjalds
með tilsvarandi
lækkun tekjuskatts
geti haft mikil áhrif
á hlutfallslega skatt-
byrði landshlu-
tanna. Miðað við
þær upphæðir veiði-
gjalds, sem oft eru
nefndar í þessu sam-
hengi, þ.e. 6-16 millj-
Kjallarinn
Ragnar Árnason
prófessor í fiskihag-
fræöi
„Niöurstöður
stofnunar eru
mats Hagfræði•
í stuttu máli að
álagning veiðigjalds með tilsvar-
andi lækkun tekjuskatts geti haft
mikil áhrif á hlutfallslega skatt-
byrði landshlutanna “
fjaðrafoki á ritstjórn
Morgunblaðsins og í
forystu Alþýðuflokks-
ins. Morgunblaðið
ver t.a.m. heilli rit-
stjómargrein (6. maí
sl.) til að kasta rýrð á
skýrsluna og höfunda
hennar. Höfundunum
eru gerðar upp skoð-
anir. Þeir eru um-
svifalaust lýstir „ein-
dregnir andstæðing-
ar“ veiðigjalds.
Hásköla Islands er
legið á hálsi fyrir að
leggja nafn sitt við
skýrslu af þessu tagi.
Þessi málflutningur
er í aðalatriðum end-
urtekinn í grein er
fyrrverandi for-
maður Alþýðu-
flokksins, Jón
Baldvin Hanni-
balsson, ritar í
Morgunblaðið
10. maí sl.
Margt bendir
til þess að álagn-
ing sérstaks
veiðigjalds á
sjávarútveg yrði
afdrifaríkt skref
Hagfræðistofnun Háskóla ís-
lands hefur nýlega lokið athugun
sinni á áhrifum veiðigjalds á
skattbyrði eftir landshlutum og
byggðarlögum. Veigamesta niður-
staða þessarar athugunar er að
álagning veiðigjalds og samsvar-
andi lækkun tekjuskatts lækki
heildarskattbyrði í Reykjavík og
á Reykjanesi en hækki heildar-
skattbyrði í öllum öðrum kjör-
dæmum landsins.
Niöurstaðan kemur ekki á
óvart
Þessi niðurstaða kemur ekki á
óvart. Ljóst er að sértæk skatt-
lagning á sjávarútveg hlýtur að
þyngja skattbyrði sjávarútvegs-
fyrirtækjanna. Slík fyrirtæki eru
ríkjandi í atvinnustarfseminni á
landsbyggðinni. I Reykjavík og
þéttbýli Reykjaness er þessu hins
vegar öfugt farið. Þar eru höfuða-
tvinnuvegirnir verslun, þjónusta
og iðnaður en sjávarútvegur til-
tölulega lítill. Þar með blasir við
að sértæk skattlagning á sjávarút-
veg umfram aðra atvinnuvegi
hlýtur að bitna meira á lands-
byggðinni en höfuðborgarsvæð-
inu.
Nú eru meðaltekjur svipaðar
hvar sem er á landinu. Því er
jafnframt augljóst, að séu tekjur
af veiðigjaldi notaðar til að lækka
almennan tekjuskatt, hlýtur
heildarskattbyrðin að lækka i
landshlutum þar sem sjávarút-
vegur er tiltölulega lítill hluti at-
vinnulífsins, þ.e. í Reykjavík og á
Reykjanesi, en hækka í öllum
öðrum landshlutum.
Stæröargráður
Það þurfti m.ö.o. ekki sérstaka
athugun Hagfræðistofhunar til að
átta sig á því að veiðigjald og
samsvarandi lækkun tekjuskatts
felur í sér lækkun heildarskatt-
byrði á stór- Reykjavíkursvæðinu
og hækkun heildarskattbyrði í
öllum öðrum landshlutum. Hér er
um augljósa staðreynd að ræða,
sem allir þeir, sem hugleitt hafa
þjóðfélagsleg áhrif veiðigjalds,
hafa ugglaust verið sér meðvit-
arða króna árlega, er líklegt að
samanlögð byrði af tekjuskatti og
veiðigjaldi lækki talsvert í
Reykjavík og Reykjanesi en
hækki um marga tugi prósenta í
öðrum landshlutum. Þessum nið-
urstöðum er nánar lýst í með-
fylgjandi línuriti:
Hlutfallsleg breyting skattbyrði
m.v. tekjuskatt
Veiðigjald 6 og 16 ma. kr.
Tekjuskattur lækkaður samsvar-
andi. Skattaár 1995
Pólitískt fjaörafok
I skýrslu Hagfræðistofnunar er
einungis að finna tiltölulega ein-
falda gagnavinnu og útreikninga.
Þar eru ekki settar fram neinar
skoðanir um hvort veiðigjald sé
þjóðhagslega æskilegt eða ekki.
Engu að síður bregður svo við að
skýrslan hefur valdið miklu
fyrir viðgang og þróun íslenskrar
atvinnustarfsemi í framtíðinni og
raunar þjóðlífsins í heild. Þvi
skiptir afar miklu máli að skoða
sem vandlegast allar hliðar þess
og forðast vanhugsaðar skyndiá-
kvarðanir. Skýrsla Hagfræöi-
stofnunar varpar skýrara ljósi á
eina tiltekna hlið veiðigjaldsmála
og er því framlag í þessa veru.
Viðbrögð leiðarahöfundar
Morgunblaðsins og forystu-
manna Alþýðuflokksins við
skýrslunni eru af allt öðrum toga.
Þau virðast einna helst liður í
pólitískri kappræðu með tilheyr-
andi skítkasti í því skyni að
draga athyglina frá staðreyndum
málsins. Þau eru því ekki til þess
fallin að auðvelda þjóðinni að
taka skynsamlega ákvörðun í
þessu máli.
Ragnar Árnason
Skoðanir annarra
Einstaklingar og skattarnir
„Þegar efnahagskreppan var sem dýpst á síðasta
kjörtímabili var gripið til þess ráðs að létta sköttum
af atvinnurekstrinum til að halda uppi atvinnu. Það
tókst að mörgu leyti. Þá voru hins vegar gefin fyrir-
heit um það, að þegar úr rættist, þá yrði skattbyrði
minnkuð umtalsvert á einstaklinga. Tilraunir
stjómvalda í þeim efnum, nú í tengslum við kjara-
samninga, voru einkar máttlausar og misheppnaðar
og í engu samræmi hvað umfang varðar, við þau fyr-
irheit sem áður var vikið að. Nú er einfaldlega kom-
ið að einstaklingum."
Guðmundur Árni Stefánsson í Alþbl. 13. maí.
Hringrás vanskila
„Stundum heyrist að sumir furði sig á því að jafn-
vel fólk með nokkuð góð laun lendi í vanskilum með
afborganir af lánum sínum. Það er hins vegar ekk-
ert til að furða sig á. Vandinn geti r verið fljótur að
magnast upp ef hann byrjar. Þeir sem verða fyrir því
að geta ekki staðið í skilum með afborganir af hús-
næðislánum sínum þurfa fljótt að greiða töluvert
háar aukagreiðslm- fyrir vikið. Þá kemur fleira til en
dráttarvextir. Og þá getur oft verið erfitt verk að
vinda ofan af því sem safnast upp.“
Grétar J. Guðmundsson í Heimili/Fasteignir
Mbl. 13. maí.
Lífiö eftir starfslok
„Þegar fólk hættir að vinna eru það mikil félags-
leg viðbrigði. Hætta er á því að fólk einangrist þeg-
ar það hættir að koma á sinn vinnustað þar sem það
hefur átt samvistir við vinnufélaga. Því vil ég hvetja
alla sem eru hættir störfum að koma í félagsskap
eldri borgara; þar sem er sungið, spilað, farið í
gönguferðir, ferðalög og margt fleira skemmtilegt
gert. Slíkt er hluti af því að lifa lífinu lifandi eftir
starfslok."
Páll Gíslason í Degi-Tímanum 13. maí.