Dagblaðið Vísir - DV - 07.06.1997, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 7. JÚNÍ 1997 I^’^V
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT111,105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: (SAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins i stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Siglt á Everest
Þegar íslenzku íjallgöngugarparnir komu til landsins
úr ferð sinni á tind Everest, virtist svo sem skipafélag í
Reykjavík ímyndaði sér, að það hefði sjálft klifrað upp á
tindinn. Það gekk berserksgang í að auglýsa sig og Ever-
est, þótt það væri bara einn margra stuðningsaðila.
Stundum eru vegir ímyndarfræðanna svo bamalegir,
að erfitt er að átta sig á, hver er að gabba hvem. Oft eru
menn fremur að sefja sjálfan sig en aðra, svo sem þegar
kratar hrósa sér af sigri brezka verkamannaflokksins og
Alþýðubandalagsmenn af sigri franskra sósíalista.
Flestir átta sig á, að valdabreytingar í evrópskum
stjórnmálum eru út og suður eftir staðbundnum aðstæð-
um. Þær segja ekkert um, hvort íslenzkum stjórnmála-
flokkum muni ganga vel eða illa í næstu kosningum, því
að það fer líka eftir stað- og tímabundnum aðstæðum.
Sjálfsblekkingar em hluti daglega lífsins og eru oft
ekki til vandræða. Sumar eru beinlínis skemmtilegar
eins og þegar „við unnum“ í einum handboltaleiknum í
Japan, en „þeir gerðu jafntefli“, þegar íslenzka liðinu
gekk ekki eins vel í öðrum leik í sömu keppni.
Oft er þó, að ímyndanir og blekkingar eru beinlínis
framleiddar með árangri. Þetta hefur löngum verið al-
gengt í stjórnmálum og er ekki verra hér á landi en ann-
ars staðar. Að minnsta kosti hafa asnaeyru bandarískra
kjósenda reynzt vera heldur lengri en íslenzkra.
Alls konar gylliboð freista margra í viðskiptum. Fjöldi
manna er farinn að nota fríkort, sem felur í sér hálft pró-
sent afslátt af heimilisinnkaupum, ef menn halda tryggð
við ákveðna verzlunarkeðju, sem hefur tíu prósent
hærra vöruverð en önnur verzlunarkeðja.
Ekki er nóg með, að notendur kortsins fórni möguleik-
anum á 10% afslætti í stað 0,5% afsláttar, heldur verða
þeir að bíða í langan tíma meðan þeir eru að safna
punktum. Auglýsingaskrum tilboðsins sýnir, að ímynd-
arfræðingar þess telja almenning fremur illa geflnn.
Neyzlumynztur íslendinga sýnir, að hingað til hefur
tekizt með auglýsingum að venja fólk á ýmsa óhollustu,
sem skaðar heilsuna og veldur þjóðfélaginu miklum
kostnaði. Neyzla á gosi, sem er nærri eingöngu sykur að
þurrefni, hefur þrefaldazt á mann á þremur áratugum.
Sælgæti, sem inniheldur 40-50% sykur, er selt með ár-
angri undir því yfirskini, að það sé morgunkorn. Mjólk-
urvörur eru blandaðar sykri, svo að hann fer upp í
10-15% innihaldsins og eru þá kallaðar skólaskyr eða
skólajógúrt til þess að gefa eitthvað hollustulegt í skyn.
Allar þessar sykruðu sælgætisvörur eru auglýstar af
kappi undir því yfirskyni, að þær séu hollar. Margar
auglýsinganna hsufa beinlínis böm að skotmarki, eink-
lun auglýsingar á svokölluðu morgunkomi. Svo virðist
sem ungir og aldnir hafi gleypt við þessari blekkingu.
Þótt ímyndarfræðingum mistakist stundum, þegar trú
þeirra á heimsku fólks fer út í öfgar, hafa þeir þó oftar
rétt fyrir sér. Það er nefnilega eitt af mestu þjóðfélags-
vandamálum nútímans, að þekking og tækni blekkjenda
vex miklu hraðar en þekking og tækni hinna blekktu.
Neytendasamtök mega sín lítils í þessum ójafna leik,
enda láta flestir sér í léttu rúmi liggja, þótt þeir séu sí-
fellt blekktir. í skólum mætti þó efla neytendafræðslu,
svo að fólk sé betur í stakk búið, þegar það kemur út á
viðskiptamarkaðinn með fullar hendur plastkorta.
Þeir, sem venjast við að láta gabbast í viðskiptum,
munu líka láta gabbast í stjómmálum. Þeir munu jafn-
vel ímynda sér, að skipafélag hafi siglt á Everest.
Jónas Kristjánsson
Hætta á stöðnun
í stjórn Frakklands
Jacques Chirac, forseti Frakk-
lands, tók áhættu með því að rjúfa
þing og efha til kosninga tæpu ári
áður en kjörtímabilinu lauk.
Kosningaúrslitin 1. júní síðastlið-
inn, þegar vinstrisinnar undir for-
ystu Lionels Jospins, leiðtoga sós-
íalista, náðu meirihluta á franska
þinginu, sýndu að forsetinn og
ráðgjafar hans mátu ekki stöðuna
rétt. Forsetanum tókst ekki að
tryggja að næstu fimm ár starfaði
hann með skoðanabræðrum sín-
um. Þvert á móti er hann fyrsti
hægrisinnaði forseti flmmta
franska lýðveldisins, frá því að
Charles de Gaulle, hershöfðingi og
forseti, stofnaði það 1958, sem þarf
að una sambúð við ríkisstjóm
vinstrisinna.
Núverandi staða í frönskum
stjómmálum er einstæð. Francois
Mitterrand, hinn vinstrisinnaði
forveri Chiracs, þurfti tvisvar að
sitja með hægrisinnaða ríkis-
stjórn við hlið sér og var Chirac
forsætisráðherra 1 annarri þeirra.
í báðum tUvikum var mönnum
ljóst, að um bráðabirgðaástand
var að ræða. Nú er hins vegar að
hefjast heUt kjörtímabil með þess-
um pólitísku formerkjum. Þessi
skipan mála veikir enn forsendur
fimmta lýðveldisins. Kreppa á
æðsta þrepi stjómkerfisins vegna
spennu milli forseta og ríkis-
stjómar er ekki í samræmi við
markmið de GauUes með stjómar-
skrá flmmta lýðveldisins sem átti
að skapa festu í stjómarháttum.
Kommúnistar í stjórn
Sósíalistar fengu ekki nægUega
marga þingmenn kjöma til að
geta einir myndað rikisstjóm. TU
þess að ná hreinum meUihluta
þurfti Jospin að mynda sam-
steypustjóm með kommúnistum,
græningjum og Jean-Pierre
Chevenement, sem stendur á miUi
sósíalista og kommúnista í eigin
flokki. Hann var á sinum tima
andvígur aðild Frakklands að
Maastricht-samkomulaginu eins
og kommúnistar.
Jean-Pierre Chevenement er
innanríkisráðherra í stjórn
Jospins, sem er mikilvægt ráð-
herraembætti í Frakklandi; undir
það heyrir lögreglan og málefni
innflytjenda. í ríkisstjómina valdi
Jospin tvo kommúnista, til að
sinna samgöngu- og húsnæðismál-
um annars vegar og æskulýðs- og
íþróttamálum hins vegar, þá er
leiðtogi græningja umhverfisráð-
herra.
Kommúnistar voru síðast í rík-
isstjórn Frakklands 1981-84 og
áttu þá fjóra ráðherra. Þeir háðu
kosningabaráttu sína nú á þeirri
forsendu að þeir vUdu ekki aðUd
Frakklands að evrópska myntsam-
bandinu. Þá krefjast þeir hækkun-
ar lágmarkslauna, lækkunar á
virðisaukaskatti og að einkavæð-
Erlend tíðindi
Björn Bjarnason
ingu ríkisfyrirtækja verði hætt.
AUt mun þetta auka haUann á rík-
issjóði og þannig gera vonir
Frakka um aðUd að evrópska
myntsambandinu að engu.
Myntsambandið í
hættu
Evrópska myntsambandið á aUs
staðar undir högg að sækja eða
þeir stjómmálamenn sem bíta í
skjaldarrendur og segjast ætla að
ganga i það 1. janúar 1999, hvað
sem tautar og raular. Harðfylgi
Helmuts Kohls, kanslara Þýska-
lands, dugði eitt til að koma í veg
fyrir það síðastliðinn miðvikudag
að þýska þingið samþykkti van-
traust á Theo Waigel fjármálaráð-
herra fyrir að ætla að nota endur-
mat á gullforða þýska seðlabank-
ans til að stytta Þjóðverjum leið
inn í myntsambandið.
Kohl er nú eini evrópski stjóm-
arleiðtoginn sem talar enn eins og
myntsambandið skuli koma tU
sögunnar 1. janúar 1999. Tony Bla-
ir, forsætisráðherra Breta, telur
land sitt ekki eiga erindi í mynt-
sambandið frá fyrsta degi þess.
Göran Persson, forsætisráðherra
Svíþjóðar, viU ekki að Svíþjóð
gangi í myntsambandið.
Lionel Jospin hefur sagt að
hann hafi ekki áhuga á aðUd
Frakklands að myntsambandinu
1. janúar 1999 nema Spánn, Ítalía
og Bretland gangi samtímis í það.
Ráði stefna Blairs virðist hann
hafa tekið ómakið af Jospin. Á
hinn bóginn segist Jospin ekki
bundinn af samkomulagi leiðtoga
Evrópusambandsríkjanna sem
náðist skömmu fyrir síðustu jól í
Dublin og átti að marka leiðina
inn í myntsambandið.
Stefnulaus sambúð
Jospin gerði Hubert Vedrine,
gamlan ráðgjafa Mitterrands for-
seta, að utanríkisráðherra. Hann
kynntist því á sambúðartímum
Mitterrands með hægrimönnum
hve furðulegir þessU stjómar-
hættir geta verið, ekki síst út á
við. Jospin hefur sagt að hann
ætli að sækja sem flesta alþjóða-
fundi sem þýðir að þar munu þeir
oft sitja báðir, Chirac og Jospin,
og kynna á stundum ólík viðhorf,
eins og gerðist þegar Mitterrand
átti ekki flokksbróður í embætti
forsætisráðherra.
Af kaldhæðni hafa sumir sagt,
að sú staða, sem nú ríkir i frönsk-
um stjórnmálum, sé hin ákjósan-
legasta, því að sambúð hægri og
vinstri manna valdi því að ríkis-
valdið geti ekkert aðhafst. Þetta
gefi einstaklingum og fyrirtækj-
um þeirra aukið svigrúm.
Staðan er hins vegar flóknari
en þetta. Ríkisstjórn Jospins á eft-
ir að heyja erflða glímu við mörg
næsta úrelt stefnumál þeirra sem
að henni standa og hin mörgu erf-
iðu úrlausnarefni sem hvarvetna
bíða. Á sama tíma berjast hægri-
menn um forystu í eigin röðum
þvi að nú þegar er tekist á um
framboð til forseta eftir Chirac
þótt enn séu fimm ár eftir af kjör-
tímabili hans. Þar þykir Philippe
Seguin, fyrrverandi þingforseti og
andstæðingur Maastricht-sam-
komulagsins, sigurstranglegastur.
Lionel Jospin kveöur hér Aiain Juppé á tröppum forsætisráöherraskrif-
stofunnar. Símamynd Reuter
skoðanir annarra
I Frönsk viðvörun
| „Franskir kjósendur gerðu meira á sunnudaginn
S en að neyða Jacques Chirac fórseta í óæskilega og
í erflða sambúð með sósíalistum. Þeir sendu einnig
! viðvörun sem er líkleg til að enduróma um Evrópu.
; Sérstaklega í öðrum löndum Evrópusambandsins
I þar sem atvinnuleysi er mikið eins og Þýskalandi,
| á Ítalíu, Spáni og Grikklandi. Yflrvöld sem krefjast
* niðurskurðar í velferðarkerfinu svo að hægt sé að
S ganga að skOyrðum sem sett eru vegna aðildar að
; myntbandalaginu taka talsverða pólitíska áhættu.
Úr forystugrein New York Times 4. júnf.
; Nóg drukkið
| „Röksemdir alkóhólista eru alltaf þær að þeir eigi
| ekki við vandamál að glíma. Þessar röksemdir eru
hluti vandamálsins. Og þegar þjóðin öll fullyrðir
I það sama þá er vandamálið verulega alvarlegt. Dan-
| ir búa við alvarlegt áfengisvandamál. í skýrslu frá
p heilbrigðisráðuneytinu kemur greinilega fram
hvaða persónulegar og fjárhagslegar afleiðingar
drykkja Dana hefur í för með sér. Milljarðar og aft-
ur milljarðar króna fara í súginn á hverju ári vegna
sjúkrahúsdvalar, veikindadaga, framleiðslutaps og
afskipta félagsmálastofnana. Ekki er hægt aö meta
kostnað vegna persónulegs fjóns en hann er hár,
óhugnanlega hár.“
Úr forystugrein Politiken 3. júni.
McVeigh fákk réttláta dámsmeðferð
„Þrátt fyrir reiði þjóðarinnar og umfang glæpsins
var Timothy McVeigh ekki dæmdur í neinu hasti.
Hann fékk að njóta allra mannréttinda sinna, þar á
meðal fékk hann góða lögfræðinga og réttlát réttar-
höld. Kviödómendur tóku sér tíma til að vega og
meta öll gögn málsins og þó að það hafi valdið
nokkrum fjölskyldum í Oklahoma-borg áhyggjum á
sunnudag komst kviðdómurinn að niðurstöðu sem
virðist rétt í alla staði og hlýtur að vera mikil hugg-
un þeim sem eftir lifa.“
Úr forystugrein Washington Post 4. júní.