Dagblaðið Vísir - DV - 24.07.1997, Qupperneq 14

14
FIMMTUDAGUR 24. JÚLÍ 1997
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjðri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifmg: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: (SAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Stóriðja er úrelt
Stjómvöld hafa gert hlé á tilraunum sínum til að
draga stóriðju inn í landið. Þetta hefur ekki fallið í kram
heimamanna á ýmsum stöðum, sem taldir em líklegir til
stóriðju, einkum á Reykjanesskaga. Þeir reyna að þrýsta
stjómvöldum til að endurskoða hægaganginn.
Þótt stóriðja beri yfirleitt björg í bú, eru á henni ýms-
ir vankantar, sem hafa þarf í huga, sérstaklega þegar
uppgangur er í atvinnulífmu. Engan veginn er ömggt,
að stóriðja sé við ailar aðstæður sú búbót, sem áhuga-
menn og baráttumenn stóriðju vilja vera láta.
Skiljanlegur er áhugi heimamanna á skjótum fram-
gangi ráðagerða um stóriðju í héraði. Fyrst veldur und-
irbúningur stóriðjunnar miklum uppgripum heima-
manna og síðan veitir rekstur hennar trausta vinnu og
útsvör, sem skipta máli í fámennum sveitarfélögum.
Á landsvísu em áhrifin ekki svona hagstæð. Byggingu
stóriðjuvera fylgir bygging orkuvera. Samanlagt valda
framkvæmdirnar sveiflu í atvinnulífinu. Skyndilega
verður mikið framboð atvinnutækifæra, sem minnkar
síðan jafn skyndilega aftur. Þetta hvetur verðbólguna.
Þar á ofan sýnir reynslan, að stóriðja verður seint
náttúrulegur þáttur atvinnulífsins. Hún tengist lítt öðr-
um þáttum þess. Hún stendur að mestu utan víxlverk-
ana atvinnulífsins og situr ein út af fyrir sig í fíla-
beinsturni fjarlægra fjölþjóðafyrirtækja.
Einn helzti galli stóriðjunnar er, að hún á sér ekki
rætur í þjóðfélaginu eða markaðshagkerflnu. Hún verð-
ur ekki til fyrir tilverknað markaðsafla í frjálsu hag-
kerfi. Hún verður til fyrir staðfestingu Alþingis á samn-
ingum ríkisstjómar við erlend fjölþjóðafyrirtæki.
Stóriðjan kemur að ofan með vinnubrögðum frönsku
kaupauðgisstefnunnar frá átjándu öld. Hún er þáttur í
úreltu hagkerfi ríkisforsjár, sem hefur lifað lengur hér á
landi en annars staðar vegna stjórnmálaflokka, sem all-
ir eru kreppuflokkar í stíl Framsóknarflokksins.
Stjómvöld á Vesturlöndum sækjast ekki lengur eftir
stóriðju. Hún er eftirlátin þriðja heiminum, þar sem
menn eru svo örvæntingarfullir, að þeir líta fram hjá
hliðarvandamálum. Vesturlönd vilja fremur sinna at-
vinnuvegum á borð við hátækni og tölvutækni.
Þar að auki samrýmist stóriðjan oft illa ýmsum mark-
miðum, sem vestræn ríki hafa sett sér í mengunarvöm-
um. Þess vegna er verið að rífa stóriðjuver á Vesturlönd-
um og setja þau að nýju saman í fátæku löndunum, þar
sem mengun er ekki enn orðin að hugtaki.
Þannig er rifið álver í háþróuðu ríki á borð við Þýzka-
land og sett upp að nýju í þróunarríki á borð við ísland.
Það er ekki fyrr en eftir slíka samninga, að íslenzkir ráð-
herrar byrja að klóra sér í höfðinu vegna vanefnda sinna
á mengunarmarkmiðum sínum frá Ríó-fundinum.
Frámganga íslenzkra stjómvalda í stóriðjumálum
minnir á ríki, sem ramba á jaðri norðurs og suðurs í
þróuninni. Öðrum þræðinum keppast þau við að selja
landið sem lóð undir stóriðju. Hinum þræðinum eru þau
farin að átta sig á, að stóriðja er ekki ókeypis.
Á uppgangstíma næstu ára mun stóriðja eiga undir
högg að sækja. Fólk mun auka umhverfiskröfur og
þrýsta stjórnmálamönnum til að gæta betur að umhverf-
inu en áður. Og fólk mun öðlast meiri trú á lausnir
frjálsa markaðarins en lausnir stóriðjusamninga.
Af þessum ástæðum hefur nú verið gert hlé eftir
umdeilda ákvörðun um flutning gamals álvers til
Grundartanga. Þetta lofsverða hlé má standa lengi.
Jónas Kristjánsson
í ræðu sinni 17. júní sl. sagði
forsætisráðherra að nauðsynlegt
væri að góðærið skilaði sér til
þeirra sem minnst mega sín.
Það er nú ljóst að fleiri hafa orð-
ið varir við góðærið og vilja að
það skili sér til launamanna,
a.m.k. sumra. Ekki voru það
reyndar viðsemjendurnir í kjara-
samningunum undanfarið né
stjómvöld við ákvörðun ijárhæða
bóta almannatrygginga. Nei, þeir
sem komust að þessari niðurstöðu
voru félagamir sem skipa Kjara-
dóm.
Úrskurður Kjaradóms
Þetta gerist nú nokkru eftir að
ákveðið hefur verið í kjarasamn-
ingum hver launakjör þorra al-
mennra launþega skuli vera fram
að aldamótum og sömuleiðis kjör
ellilífeyrisþega og öryrkja. Þá
kemur þessi úrskurður Kjaradóms
í kjölfarið um launakjör æðstu
embættismanna í samfélaginu.
Dómuram þykir rétt að veita
meiri hækkun en öðrum, hækkun
„Aðgeröir ríkisstjórnarinnar og annarra sem kalsa um laun hér á landi eru
heldur betur í öðrum anda en ummæli Davíðs Oddssonar 17. júní,“ segir.
greinarhöfundur.
17. júní ræðan
og góðærið
ir framfærslumörkum í
vissum tilvikum. Þetta
þýðir um 2200 króna
hækkun ofan á 36.600
krónurnar fyrir ellilif-
eyrisþega í sambúð á
mánuði. Ríkisstjórn
Davíðs Oddssonar af-
tengdi greiðslur til
þeirra almennri launa-
þróun í landinu stuttu
eftir að hún kom til
valda og síöan hafa
þeir mátt þiggja eins og
beiningamenn það sem
ríkisstjórnin skammt-
ar þeim úr hnefa, og sú
ölmusa hefur nú verið
ákveðin til aldamóta.
Lífeyrisþegar, aldraðir
og öryrkjar, sem þurfa
„Dómarar fá þarna mánaðarlega
launahækkun, mun hærri en sem
svarar heildargreiðslum bóta-
þega almannatrygginga á mánuði
og þá erfasta yfírvinnan ekki tal-
in með. Á sama tíma fær ellilífeyr■
isþeginn rúmlega 2000 króna
hækkun á 36.600 króna ellilífeyr-
inn sinn.“
Kjallarinn
Ásta R.
Jóhannesdóttir
alþingismaöur
sem nemur um 20
prósentustigum en
aðrir fá að meðaltali
8,55 prósent.
Kjaradómur er
ekki aðeins að
ákvarða grunnlaun
heldur einnig hækk-
un á yfirvinnu hjá
þeim sem fá greidda
yfirvinnu á annað
borð, en föst yfir-
vinna er oftar en
ekki stór hluti
tekna þeirra. Dóm-
arar fá þarna mán-
aðarlega launa-
hækkun, mun hærri
en sem svarar heild-
argreiðslum bóta-
þega almannatrygg-
inga á mánuði og þá
er fasta yfirvinnan
ekki talin með. Á
sama tíma fær elli-
lífeyrisþeginn rúm-
lega 2000 króna
hækkun á 36.600
króna ellilífeyrinn
sinn. Með þessum
ákvörðunum er
Kjaradómur að
auka verulega
launabilið og um
leið óréttlætið í
þjóðfélaginu, launa-
bil og óréttlæti sem
var ærið fyrir.
Ölmusan til lífeyrisþega
Þetta gerist á sama tíma og
hækkanir til almenns launafólks
eru 4,7% af launum. Á sama tíma
og lífeyrisþegarnir fengu náðar-
samlegast 2% hækkun um síöustu
áramót á bætumar frá Trygginga-
stofnun og 4% nú, en þær eru und-
að treysta á almannatryggingarn-
ar einvörðungu hafa lítt orðið var-
ir við þær smánarhækkanir sem
þeim hafa verið réttar. Þær hafa
horfið aftur í ríkiskassann með
óhóflegum tekjutengingum og
auknum gjöldum á þá.
Ég heyri það á þeim lifeyrisþeg-
um sem hafa reglulega samband
við mig að þeir muna vart erfiðari
tíma. Gömul kunningjakona mín,
sem hefur verið öryrki hluta æv-
innar og lifir á rúmlega 50 þúsund
króna tryggingabótum á mánuði,
sér nú fram á það að verða að
hætta að ganga til sjúkraþjálfara
síns i lok ársins, þegar nýju sparn-
aðarreglumar, sem ganga í gildi í
haust, koma til fullra fram-
kvæmda. Þó hefur þessi meðferð
hjá sjúkraþjálfaranum verið for-
senda þess að hún geti verið á
ferli. Búast má við að þessi kona
verði samfélaginu mun dýrari í
kjölfarið fái hún ekki sína þjálfun.
Hún trúði því að skattalækkan-
irnar í vor kæmu henni og hennar
líkum til góða. Það var nú eitthvað
annað. Margréti Thoroddsen í að-
gerðahópi aldraðra reiknaðist það
til að hagnaðurinn hjá dæmigerð-
um ellilífeyrisþega af skattalækk-
ununum væri 127 krónur á mán-
uði. Hvílík kjarabót!
Góöur vilji dugar skammt
Aðgerðir ríkisstjórnarinnar og
annama sem kalsa um laun hér á
landi em heldur betur í öðmm
anda en ummæli Davíðs Odds-
sonar 17. júní um góðærið til lít-
ilmagnans. Það er ekki til að
auka traust á ráðamönnum þjóð-
arinnar þegar þeir flagga yfirlýs-
ingum sem þessum á tyllidögum,
en síðan eru athafnir þeirra eins
og á undan greinir.
Ég skora á ríkisstjórnina að
taka á sig rögg og láta athafnir
fylgja orðum og hækka bóta-
greiðslur til lífeyrisþega og at-
vinnuleysisbætur til samræmis
við þær hækkanir sem Kjaradóm-
irn telur nauðsynlegar þeim hóp-
um sem hann ákvarðar laun fyrir.
Ásta R. Jóhannesdóttir
Skoðanir annarra
Vegabætur vegna kristnihátíöar
„Átta hundruð milljónir í vegabætur, þar af tæp-
lega helmingur „nauðsynlegur". Til að koma 75 þús-
und manns akandi á tveimur klukkustundum til
Þingvalla. Fyrir eina messu. Nú á að halda dýrustu
útihátíð fyrr og síðar og áætlaður ferðakostnaður
fjölskyldubílsins rúmlega 40 þúsund krónur.“
Stefán Jón Hafstein í Degi- Tímanum 23. júlí.
Gengisþróunin og feröamanna-
iðnaðurinn
„Á íslandi er áralöng hefð fyrir því að talsmenn
hinna ýmsu atvinnugreina barmi sér yfir gengisþró-
uninni og kalli eftir gengisfellingu. Að þessu sinni
ber þó svo óvenjulega til að talsmenn sjávarútvegs-
ins fara ekki fremstir í flokki heldur er það ferða-
málastjóri fyrir hönd ferðaiðnaðarins serm hæst
kvartar. Ekki verður dregið í efa að fyrirtæki í ís-
lenskri ferðaþjónustu eru sum hver að tapa umtals-
verðum fiármunum vegna gengisþróunarinnar síð-
ustu mánuði. Fyrir suma er þó líklega um holla lex-
íu að ræða. Gengisáhætta er og verður veigamikill
þáttur í rekstrarumhverfi ferðaþjónustufyrirtækja
og við hana þurfa stjórnendur að glíma á sama hátt
og þeir takast á við önnur dagleg verkefni."
Úr forystugreinum Viðskiptablaðsins 23. júlí.
Fjárreiöur stjórnmálaflokkanna
„Leynd í kringum fiármál stjórnmálaflokka er ein-
ungis til þess fallin að auka á tortryggni almennings
í garð stjórnmálaflokka. Sama á reyndar við um
aðra starfsemi þeirra. Það er eitt með öðru afar heil-
brigt í áðurnefndu lagafrumvarpi að gerð er tillaga
um lagaramma fyrir stjórnmálaflokka, réttindi
þeirra og skyldur. Og það er sérlega gott í frumvarp-
inu að lagt er til að bundið verði í lög að stjómmála-
flokkar þurfi að vera öllum opnir og gæta jafnræðis
milli félagsmanna sinna, og að stjórnmálaflokkar
þurfi að sýna fólki lágmarkstrúnað."
Úr forystugrein Alþýðublaðsins 23. júli.