Dagblaðið Vísir - DV - 31.10.1998, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 31. OKTÓBER 1998 B
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 11,105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: (SAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Markaðurinn er mettaður
Smáhvelin, sem fiskiskip landa í skjóli nætur, nægja
til að fullnægja eftirspurn. Innlendur og erlendur mark-
aður fyrir hvalkjöt er þegar mettaður. Engan fjárhagsleg-
an tilgang hefur að leyfa hvalveiðar formlega á nýjan
leik, því að engir kaupendur eru að afurðunum.
Þótt þorri þjóðarinnar sé fylgjandi endurreisn ís-
lenzkra hvalveiða, byggist sú skoðun ekki á neinum
efnahagslegum rökum. Hvalveiðar eru íslendingum trú-
ar- og tilfínningaatriði. Menn vilja ekki láta grænfrið-
unga og bandarískar kerlingar stjórna sér. v
Engin markaðsrök eru á færi þingmanna á borð við
Guðjón Guðmundsson, sem reyna að slá ódýrar pólitísk-
ar keilur á stuðningi við hvalveiðar. Þeir hafa ekki sagt
okkur og geta ekki sagt okkur, hverjir eigi að standa
undir kostnaðinum með því að kaupa afurðirnar.
Sér til þæginda hafa menn gleymt hrakför síðasta
hvalkjötsgámsins um erlendar hafnir, þar sem honum
var hvarvetna úthýst og á endanum hrakinn heim til ís-
lands aftur. Þannig mun fara um frekari tilraunir íslend-
inga til að koma hvalafurðum sínum í verð.
Meira að segja Japanir hafa fyrir löngu beygt sig fyr-
ir staðreyndum lífsins og hafa árum saman ekki þorað
að kaupa svo mikið sem eitt gramm af hvalaafurðum. Úr
því að Japanir vilja ekki kaupa af okkur, hverjir eiga þá
að gera það. Kannski Guðjón Guðmundsson?
Nú liggja Japanir í efnahagskreppu og eru háðir fjár-
hagslegum björgunaraðgerðum Vesturlanda. Þeir munu
því á næstu árum enn síður en áður láta sig dreyma um
að fara að kaupa hvalkjöt á nýjan leik. Þeir verða fram-
vegis sem hingað til að halda að sér höndum.
Allur þorri íslenzku þjóðarinnar vill þannig leggja út
í kostnað við hvalveiðar, án þess að nokkrar tekjur komi
á móti. Ekki er það gæfuleg rökhyggja, enda minnir hún
á Mosfellinga í Innansveitarkróníku Laxness, þegar þeir
ályktuðu út og suður um kirkjustað sveitarinnar.
Þar segir Halldór meðal annars, að íslendingar séu svo
frábitnir rökhyggju, að þá setji hljóða, hvenær sem kom-
ið sé að kjama máls. Þetta er nákvæmlega það, sem þeir
gera, þegar þeir eru spurðir að því, hver eigi að borga
kostnaðinn af fyrirhuguðum hvalveiðum.
Látum vera, þótt lélegustu þingmennirnir telji henta
sér að elta vitieysuna. Sorglegri er frammistaða þeirra,
sem betur mega sín. Ef viti bornir menn tækju saman
höndum um að segja fólki sannleikann um hvalveiði-
drauminn, mætti reyna að kveða hann niður.
Hvaða þýðingu hefur það til dæmis fyrir Þorstein Páls-
son sjávarútvegsráðherra að flytja mörgum sinnum á
hverju ári í átta ár þungorðar ræður um, að það sé for-
gangsverkefni sitt að hefja hvalveiðar að nýju. Hvers
vegna segir hann ekki þjóðinni staðreyndir?
Davíð Oddsson nýtur svo miklar hylli fólks, að menn
vilja í öllu lúta vilja hans, jafnvel gefa erlendu fyrirtæki
ókeypis sérleyfi til að reka krosstengdan gagnagrunn í
heilbrigðismálum. Getur hann ekki notað þungavigt sína
til að játa bitran veruleikann fyrir fólki?
Hvað með þessar löngu lestir hagsmunastjóra útflutn-
ingsatvinnuveganna, sem hafa gert sér erindi upp í ráðu-
neyti til að grátbiðja um, að hvalveiðar verði ekki hafn-
ar að nýju, svo að önnur utanríkisviðskipti megi áfram
blómstra? Af hverju þora þeir ekki að blása?
Hvalveiðistefna íslendinga er eins og vitlausraspítali,
þar sem gæzlumennimir þora ekki að segja sjúklingun-
um annað en það, sem þeir vilja heyra.
Jónas Kristjánsson
Meðfætt máttleysi
Það kann að virðast þversögn,
en Sameinuðu þjóðirnar virðast
vera að hverfa úr fréttum af al-
þjóðamálum nú þegar þeim er
stýrt af einhverjum hæfasta fram-
kvæmdastjóra í sögu samtakanna.
Fyrir fáum misserum var ekki
sögð frétt af helstu átakasvæðum
eins og Balkanskaga og Persaflóa
án þess að Sameinuðu þjóðanna
væri getið. Nú hefur Nató tekið
við á Balkanskaga, Bandaríkin
reka sína eigin stefnu við
Persaflóa og engum dettur í hug
að Sameinuðu þjóðirnar ráði
nokkru varðandi framvinduna í
Miðausturlöndum, eða varðandi
Taívan og Kína, Indland og Pakist-
an, Rússland og Kákasus eða
Norður- og Suður-Kóreu.
Vettvangur en ekki
vald
Erlend tíðindi
Jón Ormur Halldórsson
Sú tiltrú sem skapaðist á áhrifa-
mátt Sameinuðu þjóðanna eftir lok kalda stríðsins
átti ekki við rök að styðjast. Hún var byggð á ósk-
hyggju þeirra sem vilja veg samtakanna sem mestan,
og á misskilningi á eðli samtakanna og á eðli valds i
alþjóðakerfinu. Sameinuðu þjóðirnar hafa frá upp-
hafi verið vettvangur umræðna en ekki miðstöð
valds. Öryggisráði Sameinuðu þjóðanna er þó gefið
mikið vald í alþjóðamálum en þetta vald lýtur hins
vegar á endanum sömu lögmálum og samtökin sjálf.
Valdinu verður ekki beitt nema að fimm gömul stór-
veldi, sem hafa neitunarvald séu sammála. Öryggis-
ráðið reynir ekki einu sinni að fylgja eftir þeim álykt-
unum sem það hefur þó gert ef eitthvert stórveldanna
er því andsnúið. Öryggisráðið hefur ítrekað ályktað
gegn hernámi Palestínu með sama þunga og það
ályktaði gegn hemámi á Kuwait án þess að gera til-
raun til að fylgja ályktunum eftir. Ályktanir allsherj-
arþings Sameinuðu þjóðanna í þessu sama máli
skipta þar engu.
Löggurnar fimm
í stað þess að gefa stofnuninni sjálfri vald og fela
samkomu allra ríkja heims meðferð þess valds, þá
var pólitíks vald fengið Öryggisráðinu þar sem fímm
stórveldi, Bandaríkin, Sovétríkin, Kína, Bretland og
Frakkland fengu neitunarvald. Nokkur ríki em kjör-
in tímabundið í ráðið
en án neitunarvalds. Is-
land hefur nú ákveðið
að berjast fyrir kjöri í
ráðið, en grundvallar-
munur er á sliku tíma-
bundnu sæti, sem mik-
ill meirihluti ríkja
heims hefur haft, og
neitunarvaldi stórveld-
anna. Roosevelt forseti
talaði um stórveldin
sem lögreglumenn
heimsins og Öryggis-
ráðið átti að verða vett-
vangur og löggilding
samstarfs stórveld-
anna. Það kom hins
vegar á daginn sem
raunsæja menn grun-
aði raunar strax í upp-
hafi, að átök í heimin-
um urðu á milli stór-
veldanna en ekki á
milli þeirra annars
vegar og brotlegra smá-
ríkja hins vegar. Þegar Sovétríkin
hrundu og Kínversk stjórnvöld voru í
sárum, þá gátu Sameinuðu þjóðimar
farið í stríð gegn írak. Stofmmin
réðhins vegar litlu sem engu um þá at-
burðarás. Embættismenn SÞ tóku eng-
ar ákvarðanir sem máli skiptu.
Bandaríkin og bandamenn þeirra
skipulögðu hernaðinn og pólitískt
starf að málinu í Öryggisráðinu, enda
var það í samræmi við skipulag sam-
takanna. Sameinuðu þjóðirnar vom i
reynd ekki annað en hattur sem menn
settu upp.
Skipt um hatt
í Bosníu komu Sameinuðu þjóðirnar
að málum, þó á endanum yrði það
Nató sem tók við hlutverki þeirra,
ekki síst vegna þess að Rússland er
ekki í Nató, en hefur neitunarvald hjá
SÞ. Bretar, Frakkar og Bandaríkja-
menn sem réðu ferðinni í Bosnimnál-
inu og báru hita og þunga dagsins
gátu þannig skipt um hatt án mikilla
vandræða. Vegna ástandsins í Rússlandi og vegna af-
stöðu Rússa til Serba hafa vestrænu stórveldin ekki
notað Sameinuðu þjóðimar sem helsta vettvang í
Kosovomálinu. Þar em Nató og ÖSE hentugri, þó
menn vilji helst líka samþykki Öryggisráðsins. í
Palestínumálinu vilja ísraelsmenn ekki aðild Samein-
uðu þjóðanna og Bandaríkjamenn sjá til þess að SÞ
kemur lítið að því máli. Þó nær öll ríki heims hafa
náð samkomulagi á allsherjarþinginu um fordæm-
ingu á stefnu ísraels, skiptir það litlu í þessu sam-
bandi. Sameinuðu þjóðirnar komu heldur aldrei að
mörgum stærstu átakamálum síðari tíma, eins og Ví-
etnamstríðinu og hernámi Sovétríkjanna á nálægum
ríkjum, enda viðkomandi stórveldi með neitunarvald.
Betri tíð?
Menn skyldu ekki afskrifa Sameinuðu þjóðirnar né
gleyma því hve samtökin hafa oftlega reynst hentug-
ur vettvangur fyrir minni ríki. Mikil áhrif minni
ríkja á allsherjarþinginu hafa raunar hamlað gegn
því að stórveldin samþykki að sá vettvangur hafi
raunverulega vigt. Heimurinn er hins vegar hvort
tveggja í senn að verða flóknari og að verða í mörgu
tilliti að einum stað. Þetta getur gefið Sameinuðu
þjóðunum aukið hlutverk. íslendingar ættu að búa
sig vel undir hugsanlega þáttöku í Öryggisráðinu.
„Islendingar ættu að búa sig vel undir hugsanlega þátttöku f Öryggisráðinu," segir
Jón Ormur m.a. í pistli sínum. Símamynd Reuter
skoðanir annarra
Hugrekki óvinanna
„Netanyahu (forsætisráðherra ísraels) og Arafat
(forseti Palestínumanna) sýndu mikið hugrekki með
því að breyta afstöðu sinni. En fyrstu viðbrögðin
hafa verið ruddafengnar árásir þingmanna á Net-
anyahu og ný ofbeldisverk af hálfu palestínskra og
israelskra öfgamanna. Stærsti stjórnarandstöðu-
flokkurinn, Verkamannaflokkurinn, hefur lofað að
tryggja staðfestingu friðarsamkomulagsins og verja
stjóm Netanyahus gegn árásum hægrimanna í að
minnsta kosti tvær vikur.“
Úr forystugrein New York Times 28. október.
Fáir vilja I kjötkatlana
„Miklar umræður í fjölmiölum um hlunnindin í
Evrópusambandsþinginu hafa ekki lokkað marga að
kjötkötlunum. Þvert á móti hafa flestir flokkar átt í
erfíðleikum með að frnna frambjóðendur sem eitt-
hvað kveður að. Bæði flokkar og hreyfmgar hafa í
örvæntingu sinni leitaö langt út fyrir raðh- stjóm-
málamanna i leit sinni aö frambjóðendum sem era
þekktir fyrir bara eitthvað. íhaldsmenn reyndu aö fá
Michael Laudrup til að skipta um vettvang á sama
tíma og hreyfingin gegn ESB reyndi að fá til sín
Marianne Flormann, fyrrum handboltakonu."
Úr forystugrein Politiken 27. október.
Brot gegn mannréttindum
„Sannleiks- og sáttanefhdin hefur þegar sætt
harðri gagnrýni. Ástæðurnar em margar. Nefndin
vill skilja að söguna og pólitík dagsins gagnstætt því
sem stjórnmálamenn vilja. Flokkamir sem nú leita
eftir bandalagi, til dæmis Afríska þjóðarráðið og
Inkatha, neyðast til að lifa upp á ný gömul, blóðug
stríð. Nefndin hefur einnig tilhneigingu til aö leggja
að jöfnu kerfisbundið ofbeldi stjóma kynþáttaað-
skilnaðarstefnunnar gegn meirihluta fólksins við
það ofbeldi sem andspymuhreyfingarnar beittu.
Nefndin rétt tæpir á ábyrgð innlendra og erlendra
fyrirtækja á kynþáttaaöskilnaðarstefnunni. Fyrir-
tækin græddu á þrælahaldinu.“
Úr forystugrein Aftonbladet 30. október.