Dagblaðið Vísir - DV - 31.10.1998, Blaðsíða 24

LAUGARDAGUR 31. OKTÓBER 1998
★
24
* *
yíðtai
„Þegar ég var mjög ungur komst
ég í eitthvert undarlegt ástand. Það
kom eitthvað yfir mig sem ég varð
að reyna ná tökum á. Það var eitt-
hvað sem leitaði svona sterkt á; eitt-
hvað svo sterkt að ég varð að hlýða
því. Ég hef líka lent í þvi að það leit-
aði eitthvert efni á mig sem ég hef
reynt að komast undan en tókst
ekki.“
Gráhært skáldið tekur hlýlega á
móti mér, býður mér inn í stofu þar
sem við setjumst umvafðir list. Það
er að koma út ný skáldsaga eftir
Thor Vilhjálmsson, Morgunþula í
stráum, og hann segist vera fullur
eftirvæntingar, dálítið eins og
krakki. Thor vonar að hann komist
aldrei yfir þá tilfinningu. í hjarta
hans er enginn tregi, aðeins til-
hlökkun. „Það er nóg sem knýr á,
bíður þess að maður geti snúið sér
aö þvi.“
Nútímasaga um fornt efni
„Það var ekki fyrirhafnarlaust aö
ná sögunni saman og ég hef glímt
við það um hrið. Þá er eins og mér
vefjist tunga um tönn þegar ég á að
fara að segja eitthvað frá henni,“
segir Thor þegar ég bið hann að
segja mér frá Morgunþulu í stráum.
„Ég nota mér eitt og annað úr
gömlum bókum og fann persónu í
Sturlungu sem hentaði mér og fór í
ferðalag með henni. Ég er ekki að
reyna að skrifa Sturlungu upp aftur,
það hefur aldrei hvarflað að mér.
Hún er ærin og óþrotleg eins og hún
er. Ég er frekar að yrkja í einhverj-
ar eyöur.
Ég tók persónu sem heitir Sturla
Sighvatsson og hefur orðið mörgum
umhugsunarefni. Ég læt hann fara
„Fyrir mér vakir að skrifa nútimasögu; nota þetta forna efni með þeirri hugsun að manneskjan sé svipuð sjálfri sér þó að aldir Ifði; fari maður inn í mann-
eskjuna og kafi djúpt komi í Ijós að svipuð öfl berjist og togist á í manneskjunum og leiki umhverfis þótt leiktjöldin breytist og heimurinn."
DV-myndir E.ÓI.
Nýjasta skáldsaga Thors Vilhjálmssonar, Morgunþula í stráum, kemur út á fimmtudag:
um Frákkland, Ítalíu, aftur um Par-
ís á bakaleiðinni, um Noreg þar sem
Hákon hinn gamli rikti og svo skila
ég honum aftur heim til íslands. Ég
nota menn og atburði ýmsa í Sturl-
ungu til að kveikja skáldskap. Ég er
ekki að bama söguna fyrir þeim
snillingum sem bjuggu hana í hend-
ur okkar heldur að reyna að svara
spumingum sem vakna með mér.
Það fer kannski svo að þegar reynt
er að svara spumingum vakni aðr-
ar og mér fór svo. Ég myndi fagna
því að svo færi fyrir lesandanum
einnig.
Fyrir mér vakir að skrifa nútíma-
sögu; nota þetta foma efni með
þeirri hugsun að manneskjan sé
svipuð sjálfri sér þó að aldir líði;
fari maður inn í manneskjuna og
kafi djúpt komi í ljós að svipuð öfl
berjist og togist á í manneskjunum
og leiki umhverfis þótt leiktjöldin
breytist og heimurinn. Ég er að
reyna að skrifa nútímasögu og vona
að svo fari að lesandanum fmnist
hún varða hann; fjalli um heiminn
sem við lifum í og snerti við því
sem hamast í kringum okkur og þó
sérstaklega inni í okkur.“
Snilld forfeðranna
„Ég byrjaði snemma að lesa fom-
sögur og sótti í þær. Sturlunga er
svo óskaplega tilbrigðamikil. Það er
urmull af persónum í henni og
kannski ekki auðratað um hana. Ég
þekkti til þess að ýmsir eldri menn
lásu hana árlega. Hún er mikill vef-
ur og þéttriðinn meö alls konar
mynstnun. Sumir höfðu í hug sér
kort yfir allt persónusafnið.“
Lotning Thors fyrir höfundum
fornsagnanna er mikil og ekki síst
fyrir snillingunum Sturlu Þórðar-
syni og frænda hans Snorra Sturlu-
syni.
„Þeir vom meðvitaðir listamenn.
Stundum áður fyrr hugsuðu menn
til þess að þeir hefðu verið mikil
náttúmböm og hyggjudjúpir bænd-
ur. Þeir vom ekki bara það heldur
líka hámenntaðir menn sem höfðu á
sínu valdi það sem brýnast þótti í
sameiginlegri menningu heims
menntamannsins eins og hann var
ýtrastur, víðfeðmastur og nákvæm-
astur. Ég er fullur aðdáunar á snilld
þessara manna sem byggðist á mik-
illi þekkingu og tækni við að segja
sögur. Undirstaðan er áhuginn á
öðram manneskjum: Aö hugsa,
skynja og skoða aðra manneskju.
Ég hneigi mig í aðdáun fyrir þess-
um mönnum og er ekkert að fikta
við það sem þeir gerðu heldur reyni
ég að fá byr til þess að sigla minn
sjó í þeim heimi sem við lifum í.“
Bandingi eigin hugsunar
„Þótt maður skrifi í einrúmi þá er
það ekki bara fyrir mann sjálfan. Ég
held að í flestum sem fara þessa leið
blundi einhver löngun til að duga
öðram á sinum eigin skilmálum.
Maöur hugsar ekki um hvemig sé
best að fara að lesandanum heldur
um það sem er að verða til. Maður
verður að leysa sinn vanda.
Ýmsir loka list sína niðri, ekki
síst á íslandi. Ég hugsa stundtim um
menn sem höfðu hæfileika í ýmiss
konar list en svo fór aldrei neitt frá
þeim og þeir lokuðust inni. Ég held
að það sé mikilvægt aö koma frá sér
því að þá haslar maður sér völl og
það knýr menn áfram. Maöur getur
oröið bandingi þess sem maður býr
til og lokast inni í því.
Skyldi skáldskapurinn veita
mönnum lausn og hreinsun?
„Það getur fariö með ýmsum
hætti," segir Thor og segir frá kynn-
um sínum af tveimur amerískum
sálfræðingum á Ítalíu. Þegar Thor
var að forvitnast um starf sálfræð-
inganna sögðu þeir honum aö hann
þyrfti ekkert að hafa áhyggjur af
þessu, hann heföi sína terapíu í
skriftunum.
„Það fer þó eftir því hvemig sú
barátta ræðst sem er háð við lista-
verk. Hún getur farið úr böndunum.
Ef einhver alvara er í skáldskapn-
um getur það hjálpað manni að ná
tökum á sjálfum sér, styrkja hollu
öflin og kveða niður djöflana.
Eram við ekki að yrkja til að ná
til annarra í von um þá hamingju
að geta hjálpað einhverjum leiöina
til sjálfs sín.“
„Æ, var þetta ekki neitt"
„Það er alltaf verið að segja okk-
ur að vera rólegir og slcika á en það
verður svo snautleg tilveran ef maö-
ur tekur ekkert á. Þá fylgir líka sú
hætta að við verðum algjörir aum-
ingjar. Það er verið að koma því inn
hjá okkur að við eigum að láta hlut-
ina koma fyrirhafnarlaust en þá
verður svo lítið úr. Þá líður líf okk-
ar og þegar kemur að lokum umlum
við í vesöld: „Æ, var þetta ekki
neitt?“
Það kom að því að ég lærði að
ekki þýddi að bíða eftir innblæstrin-
um. Um tíma var líka híað á þá sem
trúðu á innblástur eða lágu undir
gran um að trúa á hann. Ég upp-
götvaði að farsælast væri að setjast
að verki þótt mér fyndist ég ekkert
hafa í það og næði ekki tökum á
neinu. Þá fannst mér stundum gott
að hlusta á tónlist eftir Johann
Sebastian Bach til að finna farveg
og virkja hugsunina. Og allt í einu
kemur það sem kalla má innblástur
eða eitthvað annað. Svo ferðast
maðrn- með einhverjum hætti.“
Talað tungum
„Mér finnst að við íslendingar
höfum mikla forgjöf að búa í þessari
náttúru. Það er verið að tala um
borgarbókmenntir og að það sé allt
annað að búa í borg. En það er svo
stutt fyrir okkur út í ógurlega
magnaða náttúra þar sem maður-
inn getur verið einn. Það er mikill
máttur í íslenskri náttúra og knýj-
andi ef maður notar sér skilningar-
vitin. Við höfum mikla forgjöf að
búa við þessar aðstæður.
Ég vona að þessi sértaka forvitni
okkar haldist. Við þurfum að vita.
Við voram hafi gyrtir hér áður og
þá var svo mikil ögrun að sjá hvað
var handan við hafið. Nú er það létt
mál að stíga upp í flugvél og fara.
Ég held að það hafi verið hollt ís-
lendingum þegar miklar fjarlægðir
voru milli manna. Að vera úti í
þessari náttúra og langt frá mönn-
um. Og loks þegar þeir komust til
manna var svo mikil eftirvænting
að heyra. Menn höfðu hugsað á leið-
inni eitthvað til að segja og síðan
kom á móti áfergjan að hlusta. Það
lyfti manninum og fólk talaði tung-
um.
Nú er alltaf verið að tala til okk-
ar. Fólk hefur atvinnu af því að tala
og talar og talar og talar og segir
ekki neitt. Sumt hefur heldur ekk-
ert mál til þess að tala því enginn
hefúr rætt við það. Kröfurnar eru
miklu vægari nú og auövelt að
sleppa létt og jafhvel ókeypis en
hafa þó fullt kaup.“
Hinn sígildi vandi íslendingsins
„Morgunþula í stráum er saga um
mann sem mætir öðram aðstæðum
en hann er vanur heima og hlýtur
að bregða við að koma í svo fram-
andi heim. Þetta er sígild reynsla
hjá íslendingum. Það segir frá
manni sem kemur úr samfélaginu
heima fyrir og hafnar í veröld sem
er öll ólgandi og svellandi í gerjun
og allt byltist í átökum um nýjar
hugmyndir í veraldlegum og andleg-
um efnum. Þar togast á konungs-
vald, keisaravald, lénshöfðingjavald