Dagblaðið Vísir - DV - 09.11.1998, Qupperneq 16

enning
MÁNUDAGUR 9. NÓVEMBER 1998 UV
Menning og myndir
Stafakarlarnir í teiknimynd
Stafakarlamir eftir Bergljótu Amalds hafa
oröið geysilega vinsælir, bæöi í bók og
á margmiðlunardiski, og nú hefúr fyr-
irtækið Vii'ago framleitt teiknimynd-
ir fyrir sjónvarp um þá. Þetta eru 24
þættir og er hver stafur kynntur fyr-
ir sig. Þættimir verða sýndir í
Stundinni okkar i vetur. Jón H.
hefur skapað stafakarlana í
mynd.
Birgir með fyrirlestur
Birgir Andrésson myndlist-
armaður heldur fyrirlestur í
' Myndlista- og handíðaskóla
:■ íslands i Laugarnesi í dag, kl.
12.30. Hann talar um eigin
| myndlist og sýnir skyggnur
| af verkum sínum.
Svo heldur Linda Björg
Ámadóttir hönnuður fýrir-
I lestur mn munsturhönnun
| fyrir fatnað í Barmahlíð, Skipholti 1, á miðviku-
| dag, kl. 12.30
Námskeið um myndlist
Ólafur Gíslason, sérfræðingur á Listasafni ís-
lands og fyrrum myndlistargagnrýnandi á
þessu blaði, heldur námskeið
um túlkun og þróun myndlist-
ar síðustu áratugi í tengslum
við sýningu Listasafns íslands
á úrvali verka ffá Museet for
samtidskunst í Ósló - sem sagt
er frá annars staðar á menn-
ingarsíðum í dag.
Markmið námskeiðsins er
að gefa stutt yfirlit yfir
strauma og stefiiur í myndlist
síðustu tuttugu ára í Evrópu
og Bandaríkjunum, kanna hug-
myndalegar forsendur mynd-
listar og listupplífúnar í sam-
tímanum og samband myndlistar og tækni.
Námskeiðið verður í Listasafni íslands og í
Skipholti 1 mánudags- og fimmtudagskvöld, kl.
20-22.30, frá 16. nóv. til 10. des. Upplýsingar
veitir skrifstofa Myndlista- og handíðaskóla ís-
lands.
Þórarinn Eldjám sendi frá
sér smásagnasafnið Sérðu það
sem ég sé, fyrstu bókina sem
hann gefur út hjá Vöku-Helga-
felli, á miðvikudaginn var. Þeg-
ar hann var beðinn að segja svo-
lítið frá bókinni og flnna henni
stað í höfundarverkinu varð
honum fyrst fyrir að segja: „Það
er nú það.“ Hélt svo áfram eftir
nokkra þögn:
„Það er alltaf erfitt að vera
með mikla speki um alveg nýja
bók og ffeistandi að segja bara:
Það sem ég hef gert það hef ég
gert! En ég er ekki frá því að
það sé meiri heildarsvipur á
henni en fyrri smásagnasöfnun-
um mínum. Þau hafa verið söfn
af sögum frá lengri tíma sem
maður raðaði upp í bók og bætti
einhverju við, þessi varð meira
til sem heild. Ekki þannig að
sögumar séu neitt tengdar, bara
unnar meira í striklotu. Upp-
rani allra minna smásagna er
sá sami, þær byggja á hugmynd-
um og hugdettum sem maður
krotar hjá sér á löngum tíma.
Stundum rís eitthvað upp úr
því, sumt bíður og sumt verður Þórarinn Eldjárn
að engu, eins og gengur.“
- Tengjast persónur þessara
sagna fólki úr fyrri bókum þín-
um?
„Já, sumar gera það. Síðasta sagan í bók-
inni, „Önsa“, kemur til dæmis inn á sagnasvið
sem er á kreiki í Skuggaboxi sem kom út fyrir
tíu árum. Þetta er til gamans gert og til að fólki
liði eins og það sé komið heim. í átthagana
andinn leitar, eins og þar stendur. Margt af
þessu em sannar sögur sem ég hef upplifað eða
mér hafa verið sagðar. Til dæmis byggist
fyrsta sagan, „Amsúgur", á þjóðsögu sem at-
hygli mín var vakin á og tengist dálítið inn I
mína ætt og sem ég spann frjálslega út frá.“
- Það er frábær saga og margslungin. Ætti
ég að biðja þig að túlka hana fyrir mig?
„Nei, ég held ekki. Ég vil ekki negla hana,
- vinnubrögöin í sagnasmíðinni bera Ijóðskáldi vitnl.
DV-mynd E.ÓI.
ekki skemma með frekju og ofstjórn einhverj-
ar leiðir sem hún gæti farið í huga lesenda."
Þórarinn Eldjám hóf feril sinn með Ijóða-
bókinni Kvæðum sem kom út 1974 og varð
feiknalega vinsæl. Hún var lengi hans fræg-
asta bók og veldur því að í hugum margra er
hann fyrst og fremst Jjóðskáld. Þó aö ljóðin
hafi orðið dálítið út undan í seinni tíð veit
maður ekki alveg hvort hætta beri að líta á
Þórarin sem ljóðskáld - eða hvað segir hann
sjálfur um það?
„Ja, ég greini eiginlega lítið þama á milli.
Ég byrjaði sem ljóöskáld og var eingöngu í því
allra fyrst, og þó að ég hafi síðan bætt við öðr-
um deildum finnst mér aldrei eins og neitt hafi
gerst - þannig að ég hafi yfir-
gefið eitt og farið í annað. En
ég held að það gildi um öll
ljóðskáld sem fara að skrifa
sögur að ljóðið hverfur aldrei
burt, það situr alltaf í manni,
aðallega kannski í sambandi
við sjálf vinnubrögðin við
skriftimar. Hitt er líka
augljóst að þegar maður
er byrjaður á sagnasmíði
hverfur inn í hana margt
sem annars hefði kannski
orðið að ljóðum. Ekki síst
einhverjar smáhugmyndir,
stemningar, íhuganir og eitt
og annað sem birtist í sögun-
um en hefði alveg getað orðið
að ljóöi."
Skáldsaga Þórarins, Brota-
höfuð, var ein af sex tilnefnd-
um bókum til evrópsku
Aristeion-verðlaunanna í ár
og fer Þórarinn af því tilefni
á næstu dögmn til Stokk-
hólms til að horfa á Hugo
Claus taka við verðlaunun-
um. Stokkhólmur er menn-
ingarborg Evrópu í ár, þess
vegna eru verðlaunin afhent
þar og þangað var öllum höf-
undum á tilnefningarlistan-
um boðið.
- Eitthvað að lokum, Þór-
arinn?
„Ja, ég er stundum spurður hvers vegna
ekki sé spurningarmerki á eftir titlinum
á nýju bókinni. Þetta er auðvitað tOvitn-
un í upphafið á frægri smásögu Jónasar
Hallgrímssonar sem talin er fyrsta ís-
lenska nútímasmásagan og hjá honum er
spurningarmerki á eftir setningunni.
Mitt svar er að yfirleitt tíðkist ekki að
hafa greinarmerki í titlum. Að hafa
spumingarmerki væri eins og bæta við
frekjulegu „Ha?“ Mér fannst líka betra að
hafa opið hvort titillinn er spurning - eða
fullyrðing."
Sölvi fór víst til útlanda
Umsjónarmanni menningarsíðu varð það á í
löngun sinni til að draga upp merkilegar and-
stæður í lífi Sölva Helgasonar í
þessum dálki sl. miðvikudag að
fullyrða að Sölvi hefði aldrei farið
úr landi, og þó hefði hann tekið
sér fyrir hendur að skrifa sögu
Frakklands. Hið rétta er að
hann afplánaði „þriggja til fjög-
urra ára fangavist" í Dan-
mörku, eins og Jón Óskar get-
ur um í formála útgáfú sinn-
ar á Frakklandssögu, og kom heim
þaðan með vorskipi 1858. Eftir það telur Jón
Óskar að Sölvi hafi farið að skrifa sögu Frakka.
Ormstunga dreifir Frakklandssögu.
Ljóðið hverfur
aldrei burt
Hannes Lárusson: Nafnlaus. 1981.
Sá listamaður er
vandfundinn sem er
eins meðvitaður um
merkingarleg tengsl
verka sinna og Hannes
Lárasson. Hjá honum
er ekkert tilviljunum
háð og segja má að verk
hans fjalli öll um
„ástand menningarinn-
ar sem við búum við“,
svo vitnað sé í sýning-
arskrá. Að baki hverju
verki býr oröræða
merkinganna sem
ósjaldan fjallar um
myndlist og menningu
á bæði hvetjandi og
gagnrýninn máta.
Heimspekigráða lista-
mannsins þarf því ekki
að koma neinum á óvart.
Þessa dagana era til sýnis valin verk
Hannesar í Gerðubergi, sem og ný verk
listamannsins í Galleríi Sævars Karls. Verk-
in í Gerðubergi era flest ffá 9. áratugnum og
eru í rauninni aðeins örfá sýnishom af
verkum Hannesar því hann hefur verið sér-
lega afkastamikill á tuttugu ára sýningar-
ferli sinum. Hvert verk, sem og hver sýning
listamannsins, hefur ákveðna merkingu og
era verkin sett saman úr fiölda afmarkaðra
hluta og táknmynda þar sem allt hefur sína
merkingu.
Segja má að þessi merking sé tvöföld að
eðlisfari, það er að segja: táknræna merking-
in býður upp á enn dýpri merkingarlegan
skilning á verkinu. Gott dæmi um þetta er
sýningin í Galleríi Sævars Karls þar sem
verkið (eða verkin) samanstendur af brenni-
vínsámu, nokkrum tréstaupum og tréfigúra.
Merkingarlegt tákn brennivínsins er íslensk
Myndlist
Anna Signður Einarsdóttir
menning sem er flutt til fiöldans með staup-
unum. Fjöldinn drekkur verðmætið (brenni-
vínið/ menninguna) í sig sem eykst að verð-
gildi eftir því sem fleiri bergja á því. Athöfn-
in er tákn fyrir þá hringrás verðmætaaukn-
ingar sem er nauðsynleg ef gera á mikil
verðmæti úr litlu, svo sem ef verðlaus hlut-
ur á að hljóta almenna viðurkenningu sem
ómetanlegt meistaraverk. Til hliðar uppi á
vegg er tréfigúran, tákn listamannstýpunn-
ar, sem er „lin eins og bráðið vax“.
Þessi myndlíking er dæmigerð fyrir verk
Hannesar en líklega hefur enginn íslenskur
myndlistarmaður látið jafn mikið til sín
taka í menningarpóli-
tik. Finna má þessi
sömu tengsl menning-
ar og myndefnis í verk-
unum í Gerðubergi en
þar sem um yfirlitssýn-
ingu er að ræða þá
myndast ekki sú sam-
ræða milli verkanna
sem annars einkennir
sýningar listamanns-
ins. Það er þó engu að
síður full ástæða til að
bjóða upp á slíka yfir-
litssýningu þar sem
þarft innlag Hannesar
í menningaramræðu
og -pólitík veitir hon-
um töluverða sérstöðu
meðal íslenskra lista-
manna. Vandinn við
verk hans er hins vegar sá að hætta er á að
margbrotin merkingin fari forgörðum hjá
þeim sem eru óvanir lestri myndmáls. Þvi
er ástæða til að spyrja hvort verkin geti
staðið ein og óstudd.
Listamaðurinn sjálfur segir af raunsæi og
hógværð að hann geti á vissum tímabilum
„náð upp ágætum dampi og „kontöktum"
með hugsjónaeldi". Hann fer ef til vill full
varlega í sakimar því verk likt og birtist á
meðfylgjandi ljósmynd og sem vísar að sögn
til skáldsins Jónasar Hallgrímssonar virðast
fullfær um sjálfstætt líf á sjónrænum for-
sendum þó að merkingarleg tengsl þess skili
sér ekki til áhorfandans.
Sýningin í Gerðubergi stendur til 31. októ-
ber, opið frá 9-19 mán.-fim. og 12-14.30
aðra daga. Sýningin í Galleríi Sævars Karls
stendur til 25. nóvember og er opin á versl-
unartíma.
Hver deyr flottast?
Leikhússport, hin vinsæla
| keppni 1 spuna, veröur í
| kvöld í Iönó. Þarna spila
I leikarar af fingrum fram eft-
ir ábendingum frá áhorfend-
* um og allir skemmta sér
' konunglega. Keppendum er
skipt í tvö lið og gefa þrir
| dómarar liðunum stig fyrir
I frammistöðuna. Reyna kepp-
1 endur eftir megni að ganga i augun á dómuran-
um með því að „deyja sem flottast" eða leysa úr
þeim aðstæöum sem áhorfendur leggja fyrir þá.
Húsið verður opnað kl. 20 og keppni hefst kl.
20.30.
Siglfirskur annáll
Vaka-Helgafell gefur út bókina Siglfirskur ann-
áll eftir Þ. Ragnar Jónasson. Þetta er þriðja bók
Ragnars í ílokknum Úr Siglufiarðarbyggðum.
Þama dregur Ragnar upp mynd af mannlífi og
sögu Siglufiarðarbyggða með því að rekja mark-
verða viðburði frá ári til árs, öld tU aldar. Hann
hefur víða leitað fanga í heimUdum og valiö at-
burði sem skipt hafa máli fyrir þróun byggðar-
innar eða lífgað upp á líf fólksins á þessum norð-
lægu slóðum. Skrá er yfir heimUdir í bókinni,
einnig nafnaskrá og skrá yfir helstu atburði og
efnisþætti sem fiaUað er um. Einnig er birt kort
af Siglufiarðarbyggðum svo að lesendur geti
glöggvað sig á staðháttum.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdótlir
MfrtllllM