Dagblaðið Vísir - DV - 17.11.1998, Blaðsíða 12

12
ÞRIÐJUDAGUR 17. NÓVEMBER 1998
Frjálst, óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EVJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstiórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, slmi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverö 170 kr. m. vsk., Helgarblaö 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Aumt er ísland
ísland er eina vestræna ríkið, sem ekki hefur skrifað
undir Kyoto-bókunina um takmörkun á losun efna, sem
valda loftslagsbreytingum. Bandaríkin urðu fyrir helg-
ina síðust annarra ríkja til að undirritað bókunina og
skilja ísland eitt eftir í yfirlýstum flokki sóða.
Vegna erfiðra samskipta framkvæmdavalds og löggjaf-
arvalds í Bandaríkjunum er líklegt, að forseti þeirra
treystist ekki til að knýja undirritunina gegnum þingið
fyrr en að liðnum næstu kosningum eftir tvö ár. Tímann
mun hann nota til að undirbúa framkvæmdina.
Tregða íslands stafar ekki af ósanngjamri meðferð
áhugamála landsins á alþjóðafundum í Kyoto og Buenos
Aires um loftmengun. Samkvæmt Kyoto-bókuninni má
ísland auka losun mengunarefna lítillega, þótt önnur
vestræn ríki taki á sig að minnka hana hjá sér.
Tregða íslands stafar ekki af minni möguleikum okk-
ar en annarra á að draga úr mengun. Við getum endur-
skoðað stefnu okkar í stærð og afLi fiskiskipa og veiðar-
færa. Við getum einnig unnið að breyttri orkunotkun
skipavéla yfir í hreinni olíu og síðar yfir í vetni.
Við getum fylgzt betur með tilraunum til að taka upp
nýja orkugjafa í bílum, svo sem vetni eða rafmagn. Síð-
ast en ekki sízt þurfum við að reikna upp á nýtt kostnað-
ar- og tekjudæmi stóriðju, þannig að við teljum okkur
ekki lengur trú um, að öll stóriðja sé arðbær.
Orkuver og orkuveitur valda umhverflsspjöllum, sem
við þurfum að reikna gjaldamegin í dæminu vegna skað-
legra áhrifa þeirra á ferðaþjónustu, sem er miklu arð-
vænlegri búgrein heldur en stóriðjan og veitir margfalt
fleira fólki vinnu á hvem milljarð í fjárfestingu.
Verðið fyrir orku til stóriðju hefur alltaf verið lágt og
er svo óhagstætt í nýjustu samningum, að það er ríkis-
leyndarmál. Við megum ekki vita, hvað rafmagnið kost-
ar til nýja álversins við Giundartanga og við megum
ekki vita, hvað Norsk Hydro fæst til að borga.
Vegna verðsveiflna em stóriðjuver og einkum álver
svo áhættusöm fjárfesting, að erlendis hafa sum hver
snögglega orðið gjaldþrota og skilið orkusala og starfs-
menn eftir með sárt ennið. Minni rekstrareiningar eiga
auðveldara með að mæta sveiflum í umhverfinu.
Ástæðan fyrir því, að ríkisstjómin, undir fomstu Hall-
dórs Ásgrímssonar utanríkisráðherra, berst svo hart
gegn aðild að Kyoto-bókuninni, er draumurinn um risa-
vaxið álver Norsk Hydro á Austurlandi, sem mun valda
mikilli mengun og eyðileggja náttúmperlur.
Sérstaða íslands gegn Kyoto-bókuninni er orðin óþægi-
lega áberandi eftir að Bandaríkin skrifuðu undir hana.
ísland er skyndilega komið í sviðsljósið sem mesti sóð-
inn meðal vestrænna ríkja og mun verða að taka lang-
vinnum afleiðingum af illu umtali umheimsins.
Sérstaðan skaðar hagsmuni okkar í ferðaþjónustu og
sjávarútvegi á svipaðan hátt og sjálfseyðingarhugsjón
hvalveiða mun gera, ef hún verður að veruleika. Við
eigum á hættu, að öflugir hópar á sviði umhverfismála
beini geiri sínum gegn íslenzkum hagsmunum.
Miklu hagkvæmara væri fyrir okkur að taka fomstu í
sjónarmiðum umhverfisvemdar og afla okkur ímyndar
sjálfbærrar umgengni við auðlindir sjávar og lands,
meðal annars í samræmi við tillögur Orra Vigfússonar
hjá Laxveiðisjóði Norður-Atlantshafsins.
Því miður er okkur stjómað af þröngsýnum búrum,
sem em svo fastir í flómum, að þeir sjá ekki ljósið og
halda áfram að skaða umhverfl okkar og efhahag.
Jónas Kristjánsson
Vel skil ég menn sem sveia þeim ósóma að setja verðmiða á allt: fjall og foss, lyng og loft, segir Árni m.a. í grein
sinni.
Markaðsvæðing
allrar náttúru
hann spillir og tortímir
með sínu brölti.
Verðmiði á
vinskapinn
En vel skil ég menn sem
sveia þeim ósóma að setja
verðmiða á allt: fjall og
foss, lyng og loft. Víst vilj-
um við eiga okkur
friðland þar sem markaðs-
gnýrinn þegir, víst vilja
menn að náttúran sé
musteri en ekki ræningja-
bæli. En því miður: þeir
komast ekki upp með það.
Þvert á móti: það er
stöðugt verið að færa út
valdsvið markaðarins og
„Rétt eins og fáir virða náttúru-
fegurð í óbyggðum fyrr en hægt
er að reikna hana í milljörðum þá
reynist náttúra manna til ásta
stórlega vanmetin ef henni er
fullnægt ókeypis.u
Kjallarinn
Árni Bergmann
rithöfundur
í kappræðu
um virkjanir og
óbyggðir er nú
helst barist með
tölum og verð-
lagningu. Orku-
og iðnaðargeir-
inn hefur lengi
veifað sínum út-
reikningum á því
hvað má græða á
því að virkja til
dæmis fossinn
Dynk og setja
Þjórsárver imdir
vatn. Nú samein-
ast náttúru-
vemdarmenn og
ferðageirinn og
svara með því að
verðleggja nátt-
úruna með öðr-
um hætti: Hverju
tapa menn á því
að virkja? Hvað
er tapið i nota-
gildi (viðskiptum
við ferðamenn),
arfleiðsluvirði
(hugsanlegri
rýmun arðs af
landi sem afkomendur gætu átt
von á) og tilvistargildi (líklega er
átt við það sem fyrr hét náttúra-
fegurð).
Sumir menn hneykslast á því að
öllu er snúið upp í peninga og
markaðshjal. En kannski varð
ekki komist hjá slikri „peninga-
væðingu umræðunnar". Mark-
aðsvæðing allra hluta og þá sálar-
lífsins einnig er svo róttæk að það
þýðir ekki lengur að hreyfa rökum
sem ekki falla að bókhaldi: gróði
af fossi, tap á að virkja foss - eða
virkja ekki. Stóriðjugeiranum er
ekki nema mátulegt að fá að
svitna í slíku bókhaldsstríði, svo
lengi hefur hann komið sér hjá því
að reikna inn í dæmið - með ein-
um hætti eða öðram - hveiju
flækja hugtökum hans utan um öll
fyrirbæri og samskipti.
Tökum til dæmis vináttu, ást,
kynlíf. Vitaskuld hafa viðskipta-
sjónarmið alltaf komið við sögu
þessara fyrirbæra. Við þekkjum
ekki aðeins vændismarkað heldur
og hjúpskaparmarkaö og allir
kannast við þaö að menn vilji
sækja sér beinan hagnað í vin-
skap. En samt hafa menn reynt að
halda ást og vináttu að sem mestu
leyti utan við kaupskapinn,
skammast sín altént fyrir að láta
hann koma grímulaust fram í
þeim nánu scunskiptum sem era
mest gleði manna og gaman. Þar
til nú á dögum: við verðum æ bet-
ur vör við að reynt er að snúa allri
gagnkvæmni í viðskipti. Menn
vingast ekki, þeir fjárfesta hver í
öðrum - og losa sig við þá vini
sem era hæpin fjárfesting (slíta til
dæmis vinfengi við lágt setta
menn sem gætu tafíð fyrir manni
á framabraut, eins og kennt er í
sumum bisnessskólum). Og konur
og karlar fella ekki hugi saman -
þau komast að hagstæðu sam-
komulagi um „skipti á kynlífsþörf-
um“ .
Raðgreiðslur í rúminu
Vændi breiðist hratt út, ekki
síst meðal betur staddra karla og
kvenna, vegna þess að þau standa
í svo harðri samkeppni að þau
mega ekki vera að því að spandera
tima í persónuleg ástarsambönd.
Maður gæti alveg eins búist við
því að snjallir markaðsfræðingar
legðu fram áætlanir um að styrkja
hjónaböndin með þvi að koma á
viðskiptum með kynlíf milli
hjóna. Höfuðröksemdin væri ein-
fóld: rétt eins og fáir virða nátt-
úrufegurð í óbyggðum fyrr en
hægt er að reikna hana í miljörð-
rnn, þá reynist náttúra manna til
ásta stórlega vanmetin ef henni er
fúllnægt ókeypis. Atlot verða að
kosta eitthvað, anncirs skipta þau
ekki máli. Því ber eiginmönnum
og fostum ástmönnum öðram að
staðgreiða komun sinum fyrir
kynlífsþjónustu: við það munu ást-
in og tryggðin magnast, því hvem-
ig getur hjá því farið að virðing
fyrir markaðslögmálum sé til
bóta? Að vísu þyrfti að finna leið
líka til þess að konur greiddu körl-
um fyrir þeirra frammistöðu. En
það ætti að vera hægt að finna
„ásættanlegar" viðmiðunarreglur
um verðlagningu og hver borgar
hverjum hvenær, sem allar munu
ýta undir fognuð í rúminu, pen-
ingaveltu á heimilum og markaðs-
sælu í samfélaginu. - Annað eins
hafa menn reynt.
Ámi Bergmann
Skoðanir annarra
Boðflenna í náttúrunni
„I nútímaþjóðfélagi sér auglýsingaiðnaðurinn um að
örva langanir mannsins. Til þess er notað sjónvarp, út-
varp, dagblöð og tímarit. Maðurinn er orðinn eins og
fiskur á þurru landi, utangátta í heiminum. Hann er í
þeirri neyðarlegu stöðu að vera hluti af náttúrunni, en
getur ekki breytt né aðlagast eðlislögmálum hennar.
Hann er boðflenna í náttúranni, en samt hlekkjaður
viö hana eins og dýr. Manninum er kastað inn í heim-
inn fyrirvaralaust og síðan hrifrnn burtu gegn vilja
sínum. Maðurinn verður vanmegnugur í tilveru sem
þrengir að honum á alla vegu. Hann er eina dýrið sem
er utangátta í náttúrunni, eina dýrið sem skapar
vandamál aðeins með því að vera til.“
Árni Arnarson í Lesbók Mbl. 14. nóv.
Aðvörun Seðlabankans
„Tímabær aðvörun er sett fram í nýrri skýrslu
Seðlabankans um ástand og horfur í efnahagsmálum.
Aðvörun til bankakerfisins, stjórnenda fyrirtækja og
heimilanna í landinu. Tilefnið er sífellt meiri aukning
útlána ... Einnig hafa umsvif eignaleiga og verðbréfa-
sjóða vaxið stórlega. Lánakerfið virðist í engum vand-
ræðum með að fullnægja gífurlegri eftirspum eftir
lánsfé frá fyrirtækjum og heimilum. Sem þýðir að
skuldimar hafa aukist jafnt og þétt ... Forvitnilegt
verður að sjá hvers eðlis þær aðhaldsaðgerðir verða
sem Seðlabankinn boðar í skýrslu sinni."
Elías Snæland Jónsson í Degi 14. nóv.
Allsherjarþögnin
Eftir gerð siðustu kjarasamninga hefur sem aldrei
fyrr riðið yfir hrina hópuppsagna ýmissa mikil-
vægra starfshópa í þjóðfélaginu ... Þar á ofan era
kjcU’asamningar í gildi, þótt í sumum tilfellum sé
uppi ágreiningur um framkvæmd þeirra. Og hverju
er nú skrökvað að almenningi í þessu sambandi?
Það er gert með allsherjarþögn um, að samkvæmt ís-
lenskum lögum eru þessar aðgerðir í öllum tilfellum
ólögmæt verkfóll, misneyting á aðstöðu, sem löggjöf
réttarríkisins tekur á, ef þeim væri réttilega beitt.
Rekstraraðilamir, sem hópuppsagnirnr beinast
gegn, þegja um þetta af skiljanlegum ástæðum. Þeir
vilja ekki gera andrúmsloftið í viðræðum enn erfið-
ara. Stjómmálamenn þegja til að hrekja ekki frá sér
atkvæði. Þannig era þau hugsanlegu atkvæði metin
meira virði en heilsufar réttarríkisins, sem þeir hafa
tekið að sér að gæta.
Jón Sigurðsson í Mbl. 14. nóv.