Dagblaðið Vísir - DV - 21.11.1998, Side 12

LAUGARDAGUR 21. NÓVEMBER 1998 JLlV
12
9ðtal
Eitruð Gerður
„Ef maður ætlar að verða rithöf-
undur þá er fyrsta skrefið að líta á
sig sem slíkan. Það þýðir ekki að
bíða eftir því að aðrir líti mann þeim
augum,“ segir Gerður Kristný, rit-
höfundur og ritstjóri tímaritsins
Mannlífs. Hún hefur nú sent frá sér
smásagnasafnið Eitruð epli sem kom
út hjá Máli og menningu í síðustu
viku.
„Frá upphafi leit ég á mig sem
skáld, enda hef ég skrifað frá því að
ég man eftir mér. Ég var ákveðin í
því alveg frá því að ég var lítil að ég
ætlaði að verða rithöfundur."
Þig hefur þá ekki langað til þess
að verða skáld eftir uppskriftinni,
vera götustúlka að yrkja um mann-
lífið, eða eitthvað allt annað en rit-
stjóri glanstímarits?
„Nei, ég kem ekki úr þannig um-
hverfi. Pabbi sagði við mig þegar ég
var yngri að ég yrði að verða mér úti
um menntun þvi án hennar fengju
konur ekki almennileg laun. Ég tók
samt heimspekideildina fram yfir
tannlæknadeildina og lærði frönsku
og bókmenntafræði. Síðar ákvað ég
að verða blaðamaður og byrjaði fer-
ilinn á Tímanum. Ég get ekki séð að
ég skrifi betri bækur þótt ég leigi
herbergi uppi á hanabjálka og betli
mér fyrir pitsu. Aumingjadýrkunin
sem hefur viðgengist í íslenskum
bókmenntaheimi hefur heldur ekk-
ert með bókmenntirnar sjálfar að
gera. Mér finnst mun virðingarverð-
ara þegar fólk
skapar sér góðar aðstæður til að
geta sinnt list sinni. Auk þess verður
maður ekki síður fyrir innblæstri af
því að tipla á marmaranum í Kringl-
unni en því að finna fyrir Austur-
stræti í gegnum götin á skósólun-
um.“
Sumar þeirra kvenna sem þú
skrifar um hafa mjög miklar áhyggj-
ur af þvi að maskarinn þeirra leki
niður á kinn og eitthvað ámóta. Er
þetta þín mynd af kvenleika?
„Kvenleiki eða ekki kvenleiki?
Hvaða manneskja notar ekki ein-
hverjar snyrtivörur, þótt ekki væri
nema sápu eða handáburð? Rétt eins
og margar aðrar konur hef ég gaman
af snyrtivörum og reyndar heitir
fyrsta smásagan í bókinni eftir ilm-
vatnstegund, Escape fyrir karla.
Kannski kemur þetta td af því að ég
les mikið af glanstímaritum eins og
Elle, Jane og Cosmopolitan starfs
míns vegna. Ég er þó þokkalega með-
vituð um að innihaldið verður að
vera eitthvað."
Skrifar ekki bara um konur
sem ritstýra glanstímaritum
Þú fjallar mikið um konur sem
eru í allt annarri stöðu en þú sjálf.
Eru snyrtifræðingar og húsmæður,
svo dæmi séu tekin. Eiga allar kon-
ur að geta fundið eitthvað við sitt
hæfi í bókinni?
„Ég er aðallega aö skrifa fyrir
sjálfa mig,“ segir Gerður. „Sögurnar
mínar yrðu ansi einhæfar ef ég væri
bara að skrifa um konur sem rit-
stýra tímaritum, þó að nú sé það
einmitt gegnumgangandi i breskum
stelpubókmenntum. Þar fjalla marg-
ar bækur um konur sem vinna á
auglýsingastofu, hjá kynningarfyr-
irtækjum eða eru í blaðamennsku
vegna þess að þaö er það eina sem
höfundamir þekkja. Mér þykir það
of einhæft því sannleikurinn er sá
að fæstar íslenskar konur eru í
vinnu þar sem tekur því að hafa
naglalakk. Sumar eru einfaldlega
riddarar hringormsins hjá Granda.
Nokkrar þeirra kvenna sem ég
skrifa um eru þó í stöðu sem ég hef
verið í, eins og sú sem stendur uppi
með BA-próf í grein sem ekki færir
henni starf á silfurfati og veit ekki
hvað hún á aö gera. Einn yfirlesar-
inn sagði svo við mig að persónurn-
ar sem ég skrifa um væru allar ung-
ar konur og alls staðar skini ég í
gegn. Þá bætti ég við færeyskri
konu á áttræðisaldri.“
En þér dettur aldrei í hug að
skrifa um karlmenn?
„Það er nóg af karlmönnum í því
að skrifa um karlmenn. Hins vegar
á mikið eftir að segja um konur, það
er brannur sem endalaust er hægt
að sækja í. Auk þess eru konur mun
leyndardómsfyllri og meira spenn-
andi en karlmenn. Spurningin er
samt lýsandi fyrir það sem hefur
verið búið til í kringum konur sem
rithöfunda. Þegar konur skrifa um
konur er alltaf tekið fram að þær
laginu. Ummæli mín voru léttvæg detta eitt-
miðað við það sem karlmenn gera hvað nýtt í
konum. Konur hafa lægri laun en hug væri
þeir, þeim er mismunað í störfum hún búin
og síðan þarf að reka hér kvennaat- að nota
hvarf. Scgir þaö ekki það sem segja það. Eins
þarf?“ og hvað?
í skáldverki sem út kom fyrir spurði
áratug kemst sögumaður að þeirri Svava
niðurstöðu að karlmaður gæti ekki hissa. T.d.
ort ljóð um begóníur. Það sé eitt- sauma-
hvað sem konur einar sjá ástæðu til klúbba,
þess að skrifa um. Gerður er því svaraði ég.
spurð hvort karlmaður gæti skrifað Þá sagði
„Minn femínismi felst f því að stilla
upp og skjóta," segir rithöfundur-
inn Gerður Kristný.
vera að leika sér að eplunum, því
þau vaxi ekki á trjánum. Kannski
eru sögurnar eitruð epli sem fólki á
eftir að svelgjast á.“
Hvernig hefurðu tíma til þess að
skrifa þegar þú ert einnig í krefjandi
starfi sem ritstjóri? Þú gerir greini-
lega ekki mikið af því að liggja í leti.
„Jú, ég geri heilmikið af því. Auk
þess spara ég mikinn tíma með því
að gera margt í einu. Ég horfi til
dæmis á MTV á meðan ég skrifa. Eft-
ir að ég varð ritstjóri hef ég líka mun
meiri tíma en áður þegar ég skrifaði
fyrir fleiri tímarit. Þegar ég skrifaði
skáldsöguna mína, Regnboga í póst-
inum, var ég í mjög mikilli vinnu öll
kvöld og allar helgar og miðað við
það bý ég nú við mikinn lúxus. En
skriftir eru vinna eins og flest annað
sem maður tekur sér fyrir hendur og
ef manni finnst eitthvað skemmtilegt
og gefandi, þá finnur maður tíma
fyrir það.“
/ T|- /
Held partí 75 ára
séu að skrifa kvennabókmenntir
eða um reynsluheim kvenna . Þegar
karlar skrifa um karla eru þeir hins
vegar að skrifa um það hvernig er
aö vera manneskja. Sá er munur-
inn. Konur eru helmingur mann-
kynsins þótt það gleymist stundum.
Hvar voru t.d. allar konumar í
Mósaikþættinum 11. nóvember sl.?
Á það ekki að vera menningarþátt-
ur fyrir bæði kyn? Eina konan sem
þar birtist var Úlfhildur Dagsdóttir
en annars fengum við karla að tala
um leikhús, karla að tala um
drauga, karl að tala um latneska
þýðingu og karla að tala um annan
karl sem sat berrassaður með hár-
kollu og þóttist vera kerling!"
Kvennabarátta Gerðar
Á dögunum var Gerður gagnrýnd
í Degi fyrir kvenrembu. Hún hafði
víst sagt í viðtali við Kolbrúnu
Bergþórsdóttur að karlmennimir í
bókinni væru eins og allir góðir
karlmenn ættu að vera, ýmist dauð-
ir eða brottflúnir. Enda væri fátt
eins kynþokkafullt og karlmaður
sem er á leiðinni burt.
„Minn femínismi felst í því að
stilla upp og skjóta," segir Gerður
þegar hún er spurð út í þetta. „Mér
leiðast einhver vettlingatök í þeim
málum. Að ég skuli hafa sagt eitt-
hvað um dauða og brottflúna karla
í einhverju helgarblaði skiptir ekki
máli, enda hef ég litil völd í þjóðfé-
„Aumingjadýrkunin sem hefur við-
gengist í íslenskum bókmennta-
heimi hefur ekkert með bókmennt-
irnar sjálfar að gera. Mér finnst
mun virðingarverðara þegar fólk
skapar sér góðar aðstæður til að
geta sinnt list sinni. Auk þess
verður maður ekki síður fyrir
innblæstri af því að tipla á
marmaranum í Kringlunni en þvf að
finna fyrir Austurstræti í gegnum
götin á skósólunum."
DV-myndir Teitur
um saumaklúbba, eins og hún gerir
í bókinni sinni.
„Ég er ekki í saumaklúbbi og hef
aldrei verið en samt skrifa ég sögur
um saumaklúbba. Af hverju ætti þá
karlmaður ekki alveg eins að geta
skrifað um þá? Maðurinn minn sér
um plönturækt á heimili okkar og af
því leiðir að hann væri mun líklegri
til þess að skrifa um begóníur en
ég,“ bætir hún við.
Síðsumars tók Gerður viðtal við
Svövu Jakobsdóttur fyrir Tímarit
Máls og menningar en hún sendir
henni einmitt kveðju í einni sauma-
klúbbssögunni með því að láta sög-
una heita Kona með stól og vísar þar
með í sögu Svövu, Kona með spegil.
„Svava spurði mig hvernig væri
að vera ungur höfundur. Ég svaraði
því til að það væri svolítið erfitt því
alltaf þegar mér fyndist mér vera að
Svava mér að hún hefði aldrei verið
í saumaklúbbi, hefði aldrei verið góð
í handavinnu og ég mætti bara eiga
þá. Þar hafði ég það,“ segir Gerður.
Að vekja viðbrögð
í sögunni Mengele var misskilinn
húmoristi, fjallarðu um samband
mæðgna, sem getur, eins og við vit-
um allar, orðið bæði grimmt og yfir-
þyrmandi. Er þetta byggt á eigin
reynslu?
„Ég viðurkenni að mamma mín
prjónar eins og mamman í sögunni,
en hún hefur aldrei séð ástæðu til
þess að skaða mig með prjónunum,
ekki enn þá,“ segir Gerður og hlær.
„Nei, mér þykir bara gaman að taka
eitthvað sem á að vera saklaust og
gott, eins og til dæmis samband
mæðgna eða samband móður við lít-
ið barn, og gera það að einhverju
ægilega ljótu og hneykslanlegu. Það
kallar á viðbrögð.“
Tengist þá titill bókarinnar þessu,
eru eitruðu eplin úr sögunni um
Mjallhvíti og vondu stjúpuna? Og
hvar eru þá dvergarnir sjö?
„Ætli þeir séu ekki annaðhvort
dauðir eða brottflúnir. Auk þess eru
þeir óttalegir dvergar miðað við
hvað Mjallhvít er frábær. Jú, þetta
er vísun í vondu stjúpuna og synda-
fallssöguna og öll þessi forboðnu
epli. Epli koma hins vegar ekkert við
sögu, nema einu sinni, þegar móðir
segir við barn sitt að það skuli ekki
Hvernig list þér svo á vertíðina
fram undan?
„Því hefur verið spáð að þetta
verði erfið jól fyrir unga höfunda
vegna þess að svo mörg stór nöfn séu
að gefa út en ég er bara bjartsýn. Ég
vona að ég fái góða dóma og vegna
þess að ég er í annarri vinnu þarf ég
ekki að vera dauðstressuð yfir sölu.
Ég þarf ekki að koma á kortersfresti
inn í bókabúðir og spyrja hvernig
bókin mín seljist eins og sumir höf-
undar gera á Þorláksmessu."
Er samkeppni meðal ykkar ungu
höfundanna?
„Ég held að það sé varla hægt þar
sem við erum að gera svo ólíka hluti.
Mér finnst alltaf gaman að komast í
góðar bækur og þá er mér alveg
sama hvort höfundamir eru undir
þritugu eða ekki.“
En framtíðin?
„Þegar ég er orðin 75 ára ætla ég
að líta yfir farinn veg og íhuga hvort
mér hafi tekist það sem ég ákvað
þegar ég var lítil, þ.e.a.s. að verða
góður rithöfundur sem seldi bæk-
urnar sínar þokkalega vel og hlaut
þá viðurkenningu sem hann átti skil-
ið. Ef svarið verður já held ég partí.
Ef svarið verður hins vegar nei,
vona ég að það verði vegna þess að
ég stóð mig ekki nógu vel en ekki af
því að strákarnir ritstýrðu öllum
bókmenntatímaritunum og menn-
ingarþáttunum og sátu í dómnefnd-
um fyrir bæði bókmenntaviðurkenn-
ingum og ritlaunum. Og þó -
kannski held ég samt partí - en ég
býð þeim ekki.“
-þhs