Dagblaðið Vísir - DV - 21.11.1998, Page 16

16
Wta!
LAUGARDAGUR 21. NOVEMBER 1998
Mér er ekkert listrænt óviðkomandi
- segir Bjarni Jónsson listmálari
Bjarni Jónsson listmálari. Hann vinnur nú að myndaröð af íslensku áraskipunum en mikilvægt þykir að þekkingin sem hann hefur sankað að sér um þau
fari ekki í glatkistuna.
DV-myndir Pjetur.
Bjarni segist hafa málað alveg frá
því að hann man eftir sér. Og hann
man langt aftur.
Fyrst tók hann þátt í samsýningu
þegar hann var tíu ára gamall, var þá
með þrjú olíumálverk á sýningu frí-
stundamálara. Hann segist líka hafa
þvælst mikið á vinnustofum þekktra
málara, svo sem Ásgríms Jónssonar
og Jóhannesar Kjarvals. En hvernig
var að sjá þá vinna? „Það var gaman,“
segir Bjarni, „þeir voru mjög ólíkir
persónuleikar. Ásgrímur var miklu
alvarlegri í öllum háttum en sagði
mikið af skemmtilegum sögum: ævin-
týrum og þjóðsögum. Jóhannes Kjar-
val gat átt það til að hlaupa úr einu í
annað en yfirleitt var hann mjög ró-
legur ef þeir voru tveir saman. Þá
sagði hann frá sínum æskuárum og
því þegar hann var ungur maður á
skútu. Hann sagði mér margar sögur
frá þeim árum.“
Komst á svarta listann
Bjarni fór síðan í Handíðaskólann
við Grundarstig þar sem hann fékk
undanþágu til að sitja frá ellefu ára
aldri og fylgjast með. „Fyrst um sinn
var ég natúralisti, og þá sérstaklega í
teikningum, en þróunin varð sú að ég
kynntist tveimur abstraktmálurum
þegar þeir voru að koma heim frá
Frakklandi og Bandaríkjunum. Ég
varð snemma mjög hrifmn af þvi sem
þeir voru að gera og fór að mála
abstrakt sjálfur. Ég hélt mig við það í
fjölda ára að mála eingöngu abstrakt.
Á því tímabili seldi ég svo grimmt að
ég á varla nokkra mynd eftir í þessum
stíl. Abstraktmálunin var þá efst á
baugi um allan heim og það var svo
spennandi að fylgjast með því sem var
að gerast á sýningum erlendis í lista-
tímaritunum.“
En Bjarni hefur ekki einungis feng-
ist við abstraktlist í gegnum tíðina
heldur ýmislegt íleira og segir að ekk-
ert sé honum óviðkomandi þegar list-
in er annars vegar. Hann hefur málað
í öUum stiltegimdum:
„Ég er sennilega sá maður sem
yngstur hefur verið tekinn inn í Félag
íslenskra myndlistarmanna, 17 ára
gamaU. Ég málaði bara abstrakt tU að
byrja með og fékk mjög góða dóma en
þegar ég fór að mála natúralistískt
komst ég á svarta listann. Það varð
þannig að ég og Sverrir Haraldsson og
nokkrir aðrir fengum ekki einu sinni
að vita þegar stóðu fyrir dyrum sýn-
ingar. Eitt sinn ætlaði ég að vera með
á samsýningu Félags íslenskra mynd-
listarmanna en fékk að vita að mínar
teikningar „pössuðu ekki inn í upp-
henginguna“.“
Ansi blóðug einokun
Bjami segir að aUt sýningarhús-
næði í Reykjavík sé komið undir
stjórn ákveðinna
manna sem hafi
einokunaðstöðu.
„Ég var beðinn að
halda sýningu í
Hafnarhúsinu í
tUefni af ári hafs-
ins og ég hef verið
að undirbúa hana
í aUt sumar. Fyrir
stuttu fékk ég svo
að vita að ekkert
yrði af neinu
vegna þess að
Listasafn Reykja-
víkur hefði yfir-
tekið aðstöðuna,"
segir Bjarni og
honum er sýnilega ekki skemmt.
„Klíkuskapurinn í sambandi við sýn-
ingarhúsnæði er orðinn svakalegur.
„Listsagnfræðingarnir", sem ég kaUa
svo, stjórna því alfariö hverjir fá að
sýna og hverjir ekki og sú menningar-
elíta hefur sennUega eyðUagt mikiu
meira en hún hefur gert gagn fyrir ís-
lenska myndlist."
Bjarni segir það ansi blóðugt að
sömu myndlistarmönnunum skuli
aUtaf vera hampað og segist vita um
fólk sem áður hafði gaman af þvi að
fara á stærri sýningar en geri það
ekki lengur vegna þess að aUa Qöl-
breytni skorti. „Það er mikið af góðu
íslensku myndlistarfólki sem kemst
hvergi á framfæri og sem dæmi tek ég
ágætan kunningja minn, mjög
skemmtUegan myndlistarmann, sem
hefur málað í áratugi og hefur mörg-
um sinnum sótt um að fá að sýna á
Kjarvalsstöðum. í fyrstu fékk hann
ekki einu sinni svar en loks þegar það
kom var það á þá leið að hann þætti
ekki hæfur. Hann passaði ekki inn í.
Sem betur fer hef ég þó ekkert þurft á
þvi að halda i gegnum tíðina að eltast
við skottið á þessum pótintátum, ég
hef haft nóg að gera.“
Kostnaður vefstfyrir póli-
tíkusunum
En hvað um verkefnið sem Bjarni
vinnur að um þessar mundir. Hvern-
ig datt honum í hug að fara að mála
gömlu íslensku áraskipin?
„Verkefnið er bæði nýtt og gamalt,"
segir Bjarni. „Á sínum tíma vann ég
mikið með Lúðvík Kristjánssyni sagn-
fræðingi þegar hann var að taka sam-
an ritið íslenskir sjávarhættir. Ég var
í 27 ár með það verkefni sem þýddi að
ég varð að sökkva mér niður í allt sem
viðkom bátum og sjósókn fyrri tíma.
Ekkert var til af rituðum heimildum
um þetta þegar Lúðvík fór út í verk-
efnið og við leituðum því fanga í
munnlegum frásögnum eldri sjó-
manna sem margir höfðu verið til sjós
talsvert fyrir aldamótin. Ég teiknaði
svo eftir lýsingum þeirra fleiri þús-
und teikningar i þau flmm bindi sem
gefin voru út.“
Þegar Ólafur G. Einarsson var
menntamálaráðherra var Bjarni
hvattur til þess að mála myndir af
gömlu áraskipunum svo að þekkingin
færi ekki í glatkistuna þegar hann
félli frá. I Sjávarháttunum er meira af
lýsingum í orðum og skýringarteikn-
ingum sem ekki eru eins ítarlegar og
máluð mynd.
„Þegar Ólafur bað mig um þetta
voru til nægir peningar í ráðuneytinu
tii þess að ráðast í verkefnið. En þeg-
ar ég hafði málað nokkrar myndir og
falaðist eftir því að fá borgað inn á
verkið voru allir peningar búnir.
Þetta hefur síðan eitthvað vafist fyrir
pólitíkusunum hvernig á að dekka
kostnaðinn en þeir vUja þó alls ekki
að ég hætti við. Ólafur Ragnar Gríms-
son hefur komið hingað og tjáð mér
áhuga sinn á því að ég klári verkið og
láti vera að selja myndimar. Sjávarút-
vegsnefnd Alþingis sömuleiðis."
Bjarni segir að myndaröðin verði
sennUega um sextiu myndir og tU
standi að verkin verði á væntanlegu
sjóminjasafni sem enn hefur ekki ver-
ið byggt. „Útlendingar skilja ekki
hversu miklir druUusokkar íslending-
ar eru að eiga ekki almennUegt sjó-
minjasafn - ein mesta fiskveiðiþjóð í
heimi sem byggir aUa sína afkomu á
sjófangi. íslenska þjóðin hefur þó und-
ir niðri áhuga á sinni menningu og
aUir sem sjá myndirnar eru yfir sig
hrifnir, þó að aUt of lítiU áhugi sé hjá
þeim sem ráða fjármagninu að bjarga
þessari þekkingu."
Að eiga fyrir salti í grautinn
En hvernig dregur listmálari á ís-
landi fram lífið?
„Ég hef aUtaf yfirdrifið nóg að gera.
Nú hef ég nýlokið við minnisvarða
um drukknaða sjómenn sem er á
Hnjóti í Örlygshöfn, þar sem byggða-
safnið er, og þar er einnig besta sjó-
minjasafnið á íslandi. Minnismerkið
er táknrænt, hafaldan umlykur skipið
og upp úr stefni þess er kross sem er
tákn trúarinnar og vonarinnar um
björgun. Mig langar náttúrlega heU-
mikið að snúa mér að eigin hugðar-
efnum en maður þarf að eiga fyrir
salti í grautinn og því hef ég tekið að
mér að mála portrettmyndir fyrir
fólk, myndir af æskuheimUum og
fleira sem fólk viU ekki að gleymist.
En það eru myndir sem ekki eru í
minni vörslu eftir að ég hef lokið við
þær.“
En hvað myndi Bjarni gera ef hann
þyrfti ekki að taka tiUit til neins nema
sjálfs sín?
„Það er erfitt að segja en ég hef
mjög gaman af því að mála fantasíur
og abstraktmyndir. Myndir sem ég
kaUa dulrænar eru líka í sérstöku
uppáhaldi hjá mér. Það er ýmislegt að
brjótast um í manni sem þarf tíma tU
þess að koma frá sér,“ segir Bjarni að
lokum.
-þhs
Engeyjarlag.
Sjóferðabænin.
Landafundir.