Dagblaðið Vísir - DV - 16.01.1999, Blaðsíða 10

LAUGARDAGUR 16. JANÚAR 1999 3^"V
10 viðtal
—
w W
VinsælaSta myndin á leigunum
nýlega var Mercury Rising, mynd
um einhverfan dreng, kannski tíu
ára, sem ræður dulmál bandarísku
öryggisgæslunnar. Strákurinn er
samkvæmt fræðibókinni um ein-
hverfa: dulur, einþykkur, grætur
ems og sírena, talar um sjálfa sig í
þriðju persónu, vanafastur og
óhagganlegur í áhuga sínum á tækj-
um og raðþrautum. Og drengurinn
er, á einhverfa vísu, glámskyggn og
svipbrigðalaus, svo áhorfandinn
skilur betur eftir en áður hvers
vegna einhverfir hafa fyrr og síðar
verið álitnir fábjánar þótt þeir séu
það ekki. Samt er myndin villandi.
Drengurinn í myndinni hefur gáfu á
raðþrautir sem gengur út yfir allan
þjófabálk en miklar gáfur fylgja
ekki alltaf einhverfu, ekki frekar en
öðru mannlífi.
Rithöfundurinn Þorsteinn Ant-
onsson hefur nú nýverið gefið út
bók um einhverfa sem hann byggir
á kynnum sínum af þeim og heim-
ildasöfnun. En hvað rak hann til
þess að skrifa bókina?
„Það sem kom mér af stað var
áhugi sem vaknaði af beinum sam-
skiptum mínum við einhverfa. Hitt
er svo ljóst að ég hef alltaf haft
áhuga á undantekningum í mannlíf-
inu; fólki sem rekst illa með hópn-
um. Ég hef skrifað um það áður, þó
að ekki hafi það verið undir þessum
formerkjum. Ég hef skrifað um sér-
kennilegt fólk, og svo dæmi séu tek-
in skrifaði ég Örlagasögu, um mann
sem dó laust fyrir aldamótin síðustu
í Kaupmannahöfn eftir einkennilegt
líf. Hann var mér og öðrum ráðgáta
og ég leitaði fanga bæði hér heima
og í Höfn þegar ég var að viða að
mér efni um hann. Ég náði saman
dramatískri sögu en kunni þó engin
heiti yfir afbrigði mannsins. Núna
veit ég vel að hann er í jaðrinum á
þessu einhverfurófi. Það er hópur
manna sem er í jaðrinum en ekkert
íslenskt heiti er til yfir. Ég segi að
hann hafi dáið úr kaldlyndi og það
má til sanns vegar færa þar sem
hann hafði það einhverfueinkenni
að geta ekki tengst öðrum mann-
eskjum tilfinningalega."
Nú segirðu frá mörgum frægum
mönnum í bókinni, sem þú segir að
hafi verið einhverfir eða haft sterk
einhverfueinkenni. Hverja viltu
telja þar helsta?
„Við eigum okkar karaktera úr
þjóðarsögunni sem margir kannast
við á yfirborðskenndan máta,
menn sem skera sig það mikið úr
að þeir eru eins og eyjur í mann-
lífshafinu. Sem dæmi má nefna Jó-
hannes Birkiland og Sölva Helga-
son. Og núlifandi fólk sem hefur
reynst erfitt, eins og Helgi Hóseas-
son til dæmis. Það kannast allir
við slík dæmi og það er hefð fyrir
því hjá okkur íslendingum að láta
slíkt fólk lifa svona nokkum veg-
inn óáreitt, því vitum að það þarf
margar jurtategundir til þess að
gera fallegan skrúðgarð. Það getur
auðvitað hver fyrir sig nefnt ein-
hver nöfn, en þetta em kunnir
menn sem ég nefni nú, og ég er að
minnsta kosti ekki í neinum vafa
um að Sölvi Helgason var einhverf-
ur. Það nægir að taka fyrir mynd-
list hans og bera saman við mynd-
list einhverfra til þess að vera al-
veg viss. Það er borðliggjandi að
vinnubrögðin og myndskynið er
einhverft. Jóhannes Birkiland hef-
ur verið bókmenntamönnum ráð-
gáta, en þegar maður áttar sig á
því að hann hefur verið aspergers-
einhverfur, þá gengur allt upp.
Hegðun hans er kennslubókar-
dæmi um aspergers-einhverfan
mann.“
Hver er munurinn á aspergers-
einhverfum og einhverfum?
„Það er erfitt að segja frá því í
fáum orðum því allar em þessar
rannsóknir í mótun. Það er ein-
ungis áratugur síðan einhverfu-
rannsóknir voru teknar alvarlega
og hvað þá flokkun einhverfunnar
í undirflokka. Aspergers-einhverf-
um mönnum gengur illa að sjá
hlutina nema á sinn sérstaka hátt
og geta lítið sett sig í spor annarra.
Þeir skera sig úr að því leyti að
þeir hafa málþroska, sem þó er
öðruvísi en gerist og gengur. Slík-
ur maður er ónæmur fyrir mál-
tísku. Hann talar gullaldarmál og
era þó stundum engin fordæmi fyr-
ir slíku þar sem hann elst upp.
Þeir fara seint af stað, byrja oft
ekki að tala fyrr en á þriðja eða
fjórða ári, og þá í heilum setning-
um. Félagsleg vandamál eru fylgj-
andi þessu, því sá aspergers-ein-
hverfi festist yfirleitt í áhugaefni
sínu og hann getur fengið áhuga á
nánast hverju sem er, jafnvel því
sem er alveg fráleitt að viti félags-
lega aðlagaðs fólks. í bókinni nefni
ég dæmi af dreng sem fékk það
verkefni að fara út með raslið á
heimili sínu. Strákur varð á næstu
vikum sérfræðingur í rasli. Ekki
aðeins að hann færi með það út í
tunnu, heldur kynnti hann sér allt
varðandi sorpeyðingu og var
einnig búinn að kynna sér allar út-
fararstofur í bænum, þar sem
hann gerði engan mun á dauðum
manni og rasli. Þannig er hugsun
aspergers-einhverfs manns. Hún er
svo kerfisbundin og rökrétt að hún
fléttast ekki saman við hefðir og
málvenjur annarra manna. Útkom-
an getur orðið mjög kostuleg oft á
tíðum.“
En hvað segirðu um að snilligáfa
haldist í hendur við einhverfú?
„Það er tilviljanakennt sam-
hengi þar í miili. Einhverfan bæt-
ist ofan á persónueinkenni mann-
eskjunnar eins og hún er gerð. Ein-
hverfan er eins og baggi sem lagð-
ur er á manninn eftir að búið er að
skapa hann og hún hefur svo áhrif
á hvemig hann mótast og þroskast.
Ef maðurinn hefur góða greind,
góða líkamsbm-ði, kjark og fleira af
þeim eiginleikum sem við teljum
jákvæða, og einhverfu í ofanálag;
það þrályndi að þreytast aldrei á
því sem hann hefur áhuga á, getur
hann náð ofurmannlegum tökum á
því sem hann er að fást við og orð-
ið það sem við köllum snillingur.
En þá verður að gera sér grein fyr-
ir því að hann hefur verið dag og
nótt alltaf fastur í sama farinu. Það
era til frásagnir af Albert Einstein,
sem koma á margan máta heim og
saman við sterk einhverfuein-
kenni. Hann var ákaflega einrænn
maður og lélegur félagslega og
• Sérlega rúmgóöur
• Stílhreint og glæsilegt útlit
• Sameinar mikið afl og litla eyðslu
Öryggisbúnaður eins og hann gerist bestur
Bíll fyrir nýja öld
Sýning helgina
16—17 janúar.
kl. 12-17.
Nýkomnar
gummi- og snjo-
mottur í bíla.
Hagstætt verð.
GSvarahlutir
Hamarshöfða 1
Sími 567 6744, fax 567 3703
$ SUZUKI
SUZUKI BILAR HF Heimasíða: www.suzukibil
Eyjur í mannhafinu