Dagblaðið Vísir - DV - 08.02.1999, Blaðsíða 25
MÁNUDAGUR 8. FEBRÚAR 1999
33
-w*
Eftir nokkurra vikna óvissu var
það loksins gert opinbert: Plútó er
og verður pláneta og engin tilraun
verður gerð til að lækka hann í tign.
Væntanlega fagnar fjöldi
geimáhugamanna þessari tilkynn-
ingu innilega.
Þótt Plútó hafi ávallt verið svolít-
ið utangátta í samfélagi plánetanna
í sólkerfi okkar var nýlegum tillög-
um frá IAU, alþjóðasamtökum geim-
vísindamanna, um að setja hann í
flokk með smástimum mótmælt
harðlega.
Á miðvikudag var svo tilkynnt
formlega að sérfræðingar alþjóðasam-
takanna myndu ekki „veita Plútó sér-
stakt skráningarnúmer í ætt við þau
sem smástirni hljóta“, eins og stóð í
tilkynningu frá IAU. Að sögn Johann-
esar Andersens, formanns samtak-
anna, var aldrei ætlunin að lítillækka
Plútó en hins vegar hafi margir viljað
veita honum ákveðið raðnúmer eins
og þau sem gefin eru smærri fyrir-
bærum eins og halastjörnum og smá-
stirnum á útjaðri sólkerflsins.
Nær 10.000 slíkir hlutir hafa fundist
og var ætlunin að veita Plútó raðnúm-
erið 10.000 sem virðingarvott við hinn
nýlátna Clyde Tombaugh. Hann var
sá fyrsti sem kom auga á plánetuna.
Margir tóku þetta hins vegar nærri
sér og töldu að verið væri að lítil-
lækka plánetuna. Tölvur forráða-
manna IAU fylltust af tölvupóstum
sem gagnrýndu fyrirætlanir samtak-
anna harðlega. Svo mikill var þrýst-
ingurinn að mönnum þótti ekki stætt
á leggja út í að „ófrægja" Plútó.
Plútó fyllir áfram flokk pláneta og verður það um ókomna tíð og engin hætta á að hann verði skilgreindur sem
ómerkilegt smástirni.
Rússar í vandræðum:
Tókst ekki að lýsa upp jörðina
Á fimmtudaginn mistókst Rúss-
um til að varpa sólarljósi til hins
dimma hluta jarðar með stórum
geimspegli. Spegillinn festist við
loftnet þegar átti að breiða úr hon-
um og skilja varð við hann hang-
andi utan í farmskipi.
„Á sömu stundu og við ætluðum
að breiða úr speglinum byrjaði að
breiðast úr loftneti sem var þarna
einnig. Það kom síðan í veg fyrir að
spegillinn gæti breitt úr sér á eðli-
legan hátt,“ sagði Vladimir
Solovyov, einn stjórnenda verkefn-
isins eftir að lióst var að tilraunin
hafði mistekist.
Yfirmenn geimferðamála ákváðu
síðan á fostudag að reyna ekki að
gera tilraun til að leysa spegilinn.
Þeir töldu það ekki gerlegt og því
mun spegillinn fylgja farmskipinu
inn í gufuhvolf jarðar þar sem skip-
ið mun brenna upp að mestu áður
en leifar þess enda í Kyrrahafinu.
Tilraunina átti að gera til að
finna út hvort speglar sem þessir
gætu lýst upp norðurhluta Rúss-
lands eða önnur landsvæði þar sem
vetur er langur. Jcifnframt hafa vis-
Fuglarnir leyna á sér:
Sofa og vaka samtímis
Fuglar hafa ekki bara þann ein-
stæða hæfileika að geta flogið, sam-
kvæmt niðurstöðum rannsóknar
sem birt var fyrir helgi. Þeir geta
nefnilega líka sofið með annað aug-
að opið og helming heilans vakandi.
Þessi sérstaka tegund svefns ger-
ir fuglum kleift að fylgjast með þvi
hvort rándýr séu að nálgast á með-
an þeir fá sér lúr.
„Fuglar geta tekið meðvitaða
ákvörðun um hvort þeir ætla að
hafa helming heilans vakandi eða
sofa með báðum helmingum heil-
ans,“ segir Niles Rattenborg. Hann
er einn þeirra sem framkvæmdi
rannsóknina sem leiddi þessa sér-
stæðu svefhgetu fuglanna í ljós.
Rattenborg og félagar hans við
Indiana State háskólann telja að
þeir hafi fundið fyrstu sannanirnar
fyrir því að dýr geti stjórnað svefni
og vöku samtímis með mismunandi
hlutum heilans.
Höfrungar, selir og sækýr geta
sofið á svipaðan hátt og fuglar til að
geta synt reglulega upp á yfirborðið
til að anda. En Rattenborg segir að
sérstæða fugla sé að þeir geti stjórn-
að þessum svefni að vild, allt eftir
Þessi mynd er af speglinum sem til-
raun var gerð meö 1993 en hann var
svipaðrar gerðar og sá sem reynt
var að koma fyrir í síöustu viku.
indamenn bent á að spegla sem
þessa sé hægt að nota til að lýsa upp
staði þar sem stórslys verða. En nú
er ljóst að það mun ekki gerast i
bráð.
Svipuð tilraun hafði verið gerð
árið 1993 en sú var mun minni i
sniðum og sáust ljósgeislar frá þeim
spegli ekki frá jörðu.
„Ég læt sem ég sofi en samt mun
ég vaka,“ hljomar án efa sem
kjánaleg hending í eyrum fugla. Ef
þeir myndu ráða væri heldur
sungið „Ég sef en samt mun ég
vaka.“ En þá brenglast reyndar
hrynjandin.
því hve mikilli hættu þeir telja sig
vera í.
Rattenborg telur að rannsóknin
geti haft einhverja þýðingu fyrir
mannfólkið. Sumar tegundir óreglu-
legs svefns, eins og t.d. þegar fólk
gengur í svefni, eru taldar orsakast
þegar ákveðnir hlutar heilans
vakna á meðan aðrir hlutar hans
eru enn þá sofandi.
„Fyrst fuglar geta þetta þá er vel
mögulegt að menn geti þetta á einn
veg eða annan," sagði Rattenborg.
sendibíla
HARTOPPAR
Frá| BERGMANN^
og HERKULES
> iT; ■ . > «
Margir ! v. ^
■ £g £<
verðflokkar
Rakarastofa
Klapparstíj
Sólar / öryggisfilma
Sól- og öryggistilma á rúður. Vernd
gegn nita/birtu - upplitun og er góð
þjófavörn.
Litaðar filmur inn á bílrúður, gera bílinn
öruggari, þægilegri, glæsilegri og
seljanlegri.
Dalbrekku 22, Kóp. S. 544 5770
Asetning meö hita - fagmenn
! Vörubílar og
Miövlkudaginn 17. febrúar mun veglegt aukablað
um vörubíla og vinnuvélar fýlgja DV.
Blaöið veröur fjölbreytt og efnismikiö að vanda.
Meðal efnis verður fjallað um nýjungar á
vörubíla- og vinnuvélamarkaðinum.
Framtíðarhorfur í greininni o.fl.
vinnuvélar
Umsjón efnis:
Þórir Traustason í síma 899 9393
Auglýsendur athugið!
Síðastl skiladagur auglýslnga
fimmtudagurinn 11. febrúar.
Umsjón auglýsinga:
Gústaf Kristinsson
í síma 550 5731,
netfang gk@ff.is