Dagblaðið Vísir - DV - 02.10.1999, Qupperneq 8

8
L AU G ARDAGUR 2. OKTÓBER 1999 DV
fréttir
Smásöluverslun meö lyf á íslandi fyrir og eftir mars 1996:
Frá lénsveldi til frelsis
Það hefur gengið mikið á á vett-
vangi lyfjasmásölunnar síðan
rekstur apóteka var gefinn frjáls
eftir að hafa verið háður leyfum
stjórnvalda um áratugi. Allt fram
til vorsins 1996 höfðu stjórnvöld
úthlutað lyfjafræðingum lyfsölu-
leyfum sem í reynd líktust mjög
gamla lénsskipulaginu þegar kóng-
ar úthlutuðu aðalsmönnum land-
svæðum að léni. Lénsherrar skatt-
lögðu síðan sveitunga sína og
stóðu svo kóngi sínum skil á viss-
um hluta teknanna. Lyfsöluleyfi
náðu til ákveðinna svæða og þóttu
jafnan með eftirsóknarverðustu
gæðum. Sá sem hlaut lyfsöluleyfi
hafði þar með fengið tryggt traust
og gott lifibrauð nánast til æviloka
og þurfti ekki að óttast vesen eins
og samkeppni.
Lénsskipulagið aflagt
Allt breyttist þetta vorið 1996
þegar Ingibjörg Pálmadóttir heil-
brigðisráðherra lagði þetta léns-
skipulag af og gaf heimildir til
reksturs lyfjabúða frjálsan að upp-
fylltum ákveðnum skilyrðum um
fagþekkingu. Um 20 nýjar lyfja-
búðir voru opnaðar fljótlega um
landið allt og gömul apótek voru
lögð niður.
Apótek á íslandi eru nú í kring-
um 66 talsins en voru 44 þegar
lénsskipulagið féll. Samkeppnin
hefur líka leitt til þess að lyfjaverö
hefur lækkað umtalsvert og gagn-
stætt því sem andstæðingar frels-
isins héldu fram að myndi gerast
hefur þjónusta við neytendur al-
mennt batnað, ekki aðeins í þétt-
býli heldur líka á landsbyggðinni.
Þótt neytendur greiði nú lægra
verð fyrir lyf en meðan gamla
lénsskipulagið var við lýði hefur
lyfjakostnaður hins opinbera þó
ekki lækkað í heildina að sögn
Ingólfs Petersen, skrifstofustjóra í
heilbrigðisráðuneytinu. Fyrir því
eru aðrar ástæður sem Ingólfur
Petersen lýsir svo: „Vandamálið
sem allur hinn vestræni heimur á
við að glíma er að stöðugt koma
ný og ný lyf á markaðinn sem eru
sérhæf og dýr. Þetta er einfaldlega
þannig að ef veita ætti öllum alla
hugsanlega þjónustu þá dygðu
fjárlög íslenska ríkisins ekki til,“
segir Ingólfur Petersen.
í þessu samhengi má benda á
jnnis mjög dýr lyf eins og t.d.
eyðnilyf og nýtt gigtarlyf, sem
miklar vonir eru bundnar við,
hafa komið fram á sjónarsviðið á
allra síðustu árum. Ársskammtur-
inn af þessum lyfjum kostar gjarn-
an í kringum eina milljón króna.
Þetta, sem og það að meðalaldur
þjóðarinnar fer hækkandi, er meg-
inástæða þess að lyfjakostnaður
hins opinbera hefur ekki lækkað
þrátt fyrir að samkeppnin í smá-
sölunni i íslandi hafi lækkað út-
söluverð þeirra lyfja sem algeng-
ust voru og eru enn og þótt hinn
almenni vinnandi maður taki nú
stærri þátt í lyfjakostnaði en áður
var. Það mætti því spyrja þeirrar
spurningar hversu mikið sam-
keppnin hefur náð að halda í skefj-
um lyfjakostnaði hins opinbera.
Hvernig væri ástandið ef léns-
skipulagið væri enn við lýði?
Nýtt viðskiptaumhverfi
Fyrstu áhrif samkeppninnar á
lyfsölumarkaðnum urðu þau að
nýjar lyfjabúðir voru opnaðar.
Lyija hf. var frumkvöðullinn og
opnaði sína fyrstu verslun, stór-
verslimina í Lágmúla í Reykjavík,
nánast um leið og frelsið gekk í
garð. Fljótlega stofnsettu Bónus og
Hagkaup lyfjaverslanir einnig og
almennt lyfjaverö lækkaði og er
enn þann dag í dag lægra en það
var áður en lénsskipulagið féll ,
ef marka má vísitölur. En frels-
ið var vissulega ekki allra hag-
ur og viðskipti margra gömlu
lyfsalanna drógust saman. Til-
vera þeirra var ótryggari í hinu
nýja samkeppnisumhverfí.
Gróft reiknað töldu menn að
sjúklingar högnuðust um allt að
900 milljónir á fyrsta ári lyf-
sölufrelsisins eins og kom
fram í frétt DV í febrúar sl.
Og einhvers staðar hefur það
komið niðm-. í dag eru apótek
talsvert fleiri en var þegar
frelsið var innleitt. Þá voru
apótekin 44 en eru núna í
tæplega 70. Um 45 þeirra eru
utan lyfsölukeðjanna þriggja.
Hræringarnar sem hófust í
mars 1996 á lyfsölumarkaðin-
um eru alls ekki gengnar
yfir. Gömul apótek hafa hætt
störfum, apótekarar hafa
stofnað hlutafélög um starf-
semina í stað þess að reka
hana fyrir eigin reikning eins
og áður tíðkaðist og endur-
speglaðist sterklega í skatt-
skrám fyrri ára þegar apótek-
arar voru meðal hæstu gjald-
enda. Hlutafélög apótekara
héifa verið að sameinast,
m.a. í apótekakeðj-
unni sem rek-
ur apótek
undir nafn-
inu Lyf og
heilsa. Þá
sameinuð-
ust nokkrir
apótekarar
um rekstur Háa-
leitisapóteks, eink-
mn til að létta af sér
kvöð um nætm- og helgi-
dagavaktir. Apótekið er nú opið
Fréttaljós
Stefán Ásgrimsson
allan sólarhringinn. Sumir þeirra
sem nú eiga Háaleitisapótek eru
einnig þátttakendm í keðjunni Lyf
og heilsa.
Þessar hræringar allar hafa nú
leitt til þess að þijár sterkar lyfja-
búðakeðjm eru orðnar til. Þær eru
Lyfja hf. sem enn rekm stóra lyfja-
búð í Lágmúla í Reykjavík. Auk
hennar rekm Lyfja hf. tvö önnm
apótek á höfuðborgarsvæðinu, í
Kópavogi og Hafnarfirði. Lyfja hef-
m einnig náð traustri fótfestu á
landsbyggðinni og rekm apótek á

J
w
Egilsstöðum síðan 1. júlí sl. Frá
apótekinu á Egilsstöðmn rekm
Lyfja útibú á Fáskrúðsflrði, Reyð-
arfirði, Eskifirði, Stöðvarfirði og
Borgarfirði eystra. Og frá apótek-
inu að Setbergi í Hafnarfirði rekm
lyfja útibú í Grindavík. Þá á Lyfja
þriðjungshlut í Ámesapóteki á
Selfossi og í Húsavíkmapóteki.
Loks tekm Lyfja senn við rekstri
apóteksins á Neskaupstað sam-
kvæmt heimildum DV.
Ingi Guðjónsson er fram-
kvæmdastjóri Lyfju. Hann segir að
í rauninni sé Lyfja frumkvöðull í
lækkun á lyfjaverði. Síðan smá-
sala á lyfjum var gefin ffjáls hafi
mikið breyst sem fyrst og fremst
hafi orðið neytendum til hagsbóta.
„Lyfiaverð hefm lækkað verulega
í kjölfar mikillar verðsamkeppni.
Þá hafa apótek aukið mjög fiöl-
breytni í þjónustu. Þau bjóða nú
upp á breiðara vöruúrval en áðm
var. Þjónustan er í heild orðin á
mun hærra stigi en áðm, auk þess
sem almenn samkeppni er nú til
staðar sem var ekki áðm.
Lyfsölukeðjur -
kall tímans
Nýlega hefm verið stofhuð
keðja eldri apóteka. Keðjan er
rekin undir nafninu Lyf og
heilsa en félagið að baki henni
heitir Hagræði hf. Hagræði
l! annast innkaup og skrifstofu-
hald fyrir apótekin innan
' keðjunnar. Apótekin sem
þessa keðju mynda eru 12
talsins; Ingóífsapótek í
Kringlunni, Lyfiabúðin í
Kringlunni, Breiðholtsapótek
í Mjódd, Holtsapótek í Glæsi-
bæ, Vestmbæjarapótek við
Melhaga, Apótek Austmbæj-
ar við Háteigsveg og Rauðar-
árstíg og Hraunbergsapótek,
öll í Reykjavík, Ölfusapótek í
Hveragerði, Selfossapótek,
Stjömuapótek á Akureyri,
Akmeyrarapótek og Sunnu-
apótek, einnig á Akmeyri.
Þóranna Jónsdóttir, lyfia-
og rekstrarhagfræðingur, er
framkvæmdastjóri Lyfia og
heilsu. „Við errnn að svara
kalli tímans og sameinast í
eina keðju. Með því
viljum við gera
okkm sýni-
legri og
trúverð-
ugri og ná
betri inn-
kaupum
sem skila
sér í betra
vöruverði.
Við erum því
að koma fram með nýtt andlit
og nýtt viðmót," sagði Þóranna í
samtali við DV. Þóranna sagði að
vissulega væru fiölmörg apótek
enn starfandi ein og sér, en þau
sem væru innan keðjanna þriggja
yrðu trúlega mest áberandi á
markaðnum næstu misserin í það
minnsta. Aðspmð hvort vænta
mætti þess að fleiri apótek en þau
12 sem þegar eru innan keðjunnar
bætist í hópinn. „Við erum á
markaðnum á þeim forsendum að
vera góðm valkostm fyrir við-
skiptavini. Við ætlum að auka
dreifingu okkar, en hvort það
verður með því að fá inn fleiri ap-
ótek sem þegar eru í rekstri eða
stofna ný á eftir að koma í ljós.“
Ávinningur
neytenda
Þriðja keðjan, Apótek, er í eigu
Baugs og rekstrarfélagið að baki
henni heitir Lyfiabúðir ehf. Innan
Apóteka eru níu apótek og það tí-
irnda á leiðinni, eitt er á Akmeyri
en hin eru á Reykjavíkmsvæðinu.
í Reykjavík er keðjan Apótek með
útsölm- að Iðufelli 14, Spönginni,
Skeifunni og um miðjan mánuð-
inn verðm opnuð lyfsala í verslun
Nýkaups i Kringlunni. í Kópavogi
er apótek Apóteka við Smiðjuveg 2
og á Smáratorgi, á Seltjarnarnesi
við Suðmströnd 2, í Hafnarfirði í
verslanamiðstöðinni Firði og loks
er apótek í Hagkaupsversluninni á
Akmeyri.
Guðmundm Reykjalín er fram-
kvæmdastjóri Apóteka. Honum er
efst í huga sá ávinningm sem
neytendur hafa notið af hinu
breytta fyrirkomulagi. Hann bend-
ir á að Almannatryggingakerfið
hafi um hver áramót sem liðin eru
síðan frelsið var innleitt, minnkað
þátttöku sína í lyfiakostnaði. Að-
spmðm hvað honum sé hugstæð-
ast eftir að frelsi í lyfsölu var inn-
leitt nefnir Guðmundm ávinning
neytenda af lægra lyfiaverði í kjöl-
far frelsis í lyfsölu. Þetta síst mjög
skýrt þegar breytingar lyfiaverðs-
visitölunnar i framfærsluvísitöl-
unni eru skoðuð frá því i mars
1996. Þá var lyfiaverðsvísitalan
stillt af við 100. í dag, þremur og
hálfu ári síðar er hún rétt yfir 90.
„Áður en frelsið var innleitt fór
allt venjulega á annan endann í
þjóðfélaginu þegar ríkið breytti
þátttöku sinni í lyfiakostnaði sjúk-
linga. í þau þrjú skipti sem ríkið
hefm síðan dregið úr þátttöku i
sinni í lyfiakostnaði, hefm hins
vegar ekkert heyrst. Það er náttúr-
lega bara vegna þess að samkeppn-
in tekm þetta að mestu leyti á sig.
En auðvitað eru takmörk fyrir því
hve lengi það getm gengið," sagði
Guðmundm Reykjalín við DV.
-SÁ