Dagblaðið Vísir - DV - 02.10.1999, Blaðsíða 39

Dagblaðið Vísir - DV - 02.10.1999, Blaðsíða 39
LAUGARDAGUR 2. OKTOBER 1999 fólk* í Dagskrá fjallaði Einar Benediktsson skáld um stjárnmál, atvinnumálefni og skrifaði skarpa ritdáma um samtímaskáld Einar Benediktsson var ótrúlega fjölhæfur og margbrotinn athafnamaður auk þess að vera eitt af höfuðskáldum íslands. Myndin er af Einari á yngri árum. Fyrsta dagblaðið á íslandi telst vera Dagskrá Einars Benediktsson- ar skálds. Einar var ótrúlega íjöl- hæfur og margbrotinn athafnamað- ur auk þess að vera eitt af höfuð- skáldum íslands. Einar uppábúinn með hatt. Dagskrá var eiginlega ekki frétta- blað í nútíma skilningi en Einar skrifaði mikið um stjómmál, at- vinnumálefni og skarpa ritdóma um samtímaskáld. „Hann gerist fyrsti bókmenntagagnrýnandinn á íslandi," segir Guðjón Friðriksson sagnfræðingur í bók sinni um Ein- ar. Það var líka nýjung í íslenskri blaðamennsku hvemig hann lýsti atburðum úr daglega lifmu á skáld- legan hátt í stuttum rabbgreinum eða svipmyndum í blaði sínu Dag- skrá. Dagskrá kom fyrst út 1. júlí 1896 en varð ekki dagblað fyrr en 16. júní 1897. Með Einari unnu þá að blaðinu Sigurður Júl. Jóhannesson og Sigurður Þórólfsson, sem síðar stofnaði m.a. skóla í Hjaröarholti og á Hvítárbakka. Sigurður Júl. Jó- hannesson fór til Ameríku og hóf þar guðfræðinám, en tók síðar próf í læknisfræði Hann starfaði við blaðamennsku í Kanada frá 1914-1920 og var að auki kunnur rit- höfundur. Hann stofnaði bamablað- ið Æskuna árið 1897 og var ritstjóri blaðsins þar til hann flutti vestur um haf. Hann lést í Winnipeg hátt á níræðisaldri árið 1956. Nauðsyn á fálagsskap verkamanna Einar er líka fyrstur ritstjóra til að skrifa um nauðsyn á félagsskap verkamanna (Dagskrá 31. okt. 1896). Hann segir á einum stað: „Sérstak- lega gætu samtök verkamanna í Reykjavík hjálpað mikið til að bæta kjör hinna fátækari, starfandi borg- arastéttar og jafnframt einnig aukið velmegun borgaranna í heild sinni ...“ og „... þeim þjóðum vegnar jafn- an betur sem meta háu verði allt það sem gengur kaupum og sölum. Óvíða í heimi mun meira fást fyrir lítið fé en hér, og er það engum til gagns nema útlendingum, sem koma hingað til þess að kaupa og leigja fé og fólk fyrir svo lítið verð, að það er næstum til athlægis....“ Atvinnuleysi heimatilbúinn vandi Einar skrifaði líka um atvinnu- leysi og telur það heimatilbúinn vanda, „... starfsafl atvinnulausra manna er gullnáma sem stjóm vor og þing lætur að mestu ónotaða - eins og svo margar auðsuppsprett- ur sem ekki þyrfti nema meðalgóða fjármálastjórn til að stórauðga þjóð vora með ..." Einar útskýrði jafnaðarmennsku í Dagskrá 1897 og segir um hugsan- lega útbreiðslu jafnaðarmennsku á Islandi: „Samgöngur og allur félagsskap- ur milli einstaklinganna þarf að vera á margfalt hærra stigi heldur en hér þekkist, til þess að stjómar- eftirlit og stjórnarframkvæmd jafn- aðarmennskunnar gæti komist hér að, enn sem komið er ..." Á ámnum 1914-16 skrifar Einar mikið um fátækralöggjöf, enda lög- fræðingur að mennt. Hann var brautryðjandi 1 fasteignaviðskipt- um og samdi sjónleiki, þannig að fátt var honum óviðkomandi. Draumur Einars var að Dagblað- ið hefði fréttaritara í Kaupmanna- höfn, Englandi og Vesturheimi, í hverju héraði íslands og í öllum kaupstöðum landsins, en það gekk ekki eftir þegar á hólminn var kom- ið. Tökum vel á móti ferða- mönnum Steingrímur J. Þorsteinsson pró- fessor segir um Einar þegar Dag- skrá hóf göngu sína: „Nú fyrst tek- ur að kveða að Einari á sviði ís- lenskra stjómmála, atvinnumála og menningarmála ...“ Einar skrifaði um íslenska fán- ann, flokkastefnur framtímans, hvatti til botnvörpuveiða, umbóta í Reykjavíkurhöfn og vildi reisa skála í Reykjavík til þilskipabygg- inga. Hann hvatti íslendinga til að taka vel á móti ferðamönnum og „... megum vér ekki verðsetja það of Einar á efri árum. lágt, sem vér látum útlendingum í té ...“ Hrossasölu vildi hann auka stómm með bættri hrossarækt. Hann hvatti til stofnunar háskóla og byggingar þjóðarleikhúss (Þjóð- stefna 1916), „... svo voldug og lífs- nauðsynleg eru álirif sjónleiksins í lífi og uppeldi þjóðanna á vorum dögum.“ Hann hvatti strax til stofn- unar leikaraskóla og síðan til bygg- ingar þjóðarleikhúss í beinu fram- haldi. Það er eiginlega sama hvar borið er niður í málefnum þjóðarinnar um aldamótin síðustu, alls staðar er Einar Ben. að hrinda verkum í framkvæmd eða hvetja yfirvöld til meiri dáða. Einar kemur fyrst fram sem verðandi blaðamaður er hann stofnaði ásamt fleirum blaðið Sunn- anfara í Kaupmannahöfn árið 1891. Ári síðar gaf hann út tímaritið Út- sýn, en af því kom aðeins út eitt hefti, en þau áttu að veröa sex. Eft- ir að Dagskrá hætti útkomu kom Einar að útgáfu Landvarnar (1903), Þjóðarinnar (1914-15), Þjóðstefnu (1916-17) og Höfuðstaðarins (1916-17).Eins og sést af þessari upptalningu hafa blöð Einars yfir- leitt ekki verið langlíf. Hann átti allar stórjarðirnar Einar var mjög umsvifamikill fasteigna- og jarðakaupandi og átti hann um tíma jarðirnar Korpúlfs- staði, Krýsuvík og Nesjavelli og hið heimsfræga hús Höfða, sem upphaf- lega hét Héðinshöfði eins og æsku- heimili hans í Þingeyjarsýslu. Hann átti einnig Herdísarvík þar^ sem hann dvaldi síðustu ár ævi sinnar. Hann gaf Háskóla íslands Herdísarvik, bækur sínar og hús- gögn að sér látnum. Einar lék að sjálfsögðu aðalhlut- verk í símamálinu, þar sem hann gerðist umboðsmaður fyrir Marconi-félagið, en um það var deilt hatrammlega hvort skipta ætti við Marconi eða Mikla norræna rit- símafélagið, en sæstrengurinn varð ofan á sem aðalsamskiptaleið við útlönd. Tíu rithættir Árið 1898, eða um það leyti sem Einar Ben. var að stofna Dagskrá, beitti Blaðamannafélagið sér fyrir **• því að láta semja reglur um is- lenska stafsetningu í því skyni að koma á aukinni samræmingu. í ávarpi sem Blaðamannafélagið lét frá sér fara um þetta mál segir m.a.: „Það er raunar skoplegt og geng- ur satt að segja hneyksli næst, að vér íslendingar, hin fámennasta menntaþjóð í heimi, skulum ekki komast af með minna en tíu rit- hætti eða fleiri, en stórþjóðimar, er skipta mörgum tugum miljóna, láta sér lynda einn - að í vorum fá- skrúðuga bókmentaheimi skuli svo og svo margir vera of fræg mikilmenni til þess að fylgja öðr- um rithætti en þeir hafa sjálfir ; smíðað sér.“ Segja má að íslensk stafsetning sé í aðalatriðum byggð á tillögum Blaðamannafélagsins fyrir rúmri öld. Merkilegur maður „Einar Benediktsson er vafa- laust einhver merkilegasti maður sem fæðst hefur á íslandi, og einn þeirra örfáu samtímamanna okk- ar, sem mundur verður og metinn eftir þúsund ár, ef nokkur veit þá deili á íslenskum mönnum og -C menntum," sagði Steingrímur J. Þorsteinsson prófessor árið 1952. Ég hugsa að mörgum farist eins og mér að hafa eiginlega aldrei hugsað um Einar sem blaðamann, en svo sannarlega markaði hann djúp spor í sögu blaðamennsku á íslandi þegar nánar er að gáð. ^ Sigurjón Jóhannsson^- DAGSKRÁ. Umii, f f, 92. Rcykjavík, mlðvikudaglnn 16. júni. 1897. W*T Frá í dí»a byrjar Dagslcpá að koma út hvoro vlrkan dag. Dagskrá or hið Fyrsta dagblað gefið út á fslandi. Blaðlð verður nð þefftr, raeð þessum póstt. sent hverjum af þeim kaupendum sero hafa skýrt frá DÖfnura o% helmllum íamkvamt fyrri augtýslnfum í blaðlnu. Fri fyr»U jólí nastkomandi verður pdatstjámtnnt failð uð annast útsending biaðelns samkvjcmt þvi er segtr í augL um póstmál 3. uui og Jögutn 15. okL 1875. Póststj órninuní heJur með brjefi <kgs. í dig, verið tilkynnt um lúoa njju útscnáinS Dag»krár, samkv. J*v< icm löC *crria fynr. Nýir kaupendur vcrða hjer cptir að p»nu blaðið hji þcin, brjcn.irðingamaoni dit pd-aaf.-rr.Wumanni sem nastar er. Áskript cr aðeins blndandi fyrir elnn ársfjórðunsr i senn, Vcrð ánfjórðuDgrina frá i. jdlí til 30. scpL þ. í. cr að eins kr, 1,50 fvrir 75 tölublöð. Askrifendur grdða alls engan burðareyri, hddur verður burðarcjaldið ein* og áður kostað tS iltgcfanda. liol eolaa hl^,a.,e„di bijefhirihnipnri.m póums,«i!«um„„i um |ela „ bbíið er p,nM. Allir olarf koupcndur blaSslns. * «, K„1 lul. níft ,1« irni ta «/Em&hi bU&iœ, lí D.ediá Knda frf jmi hve, lyri, i briílbirO- ingawöð cða pósUfgreiðslu. Sji að öðra lcytí auglýring i síðuatu blaðriðu að því cr aocrtir cldri áakrifcodur bbðsln*. Dagskri mua yfir þinEtímann gjðra ajcr sjcrsuklcga far uoi að fiylja greirulcgar oC Cignorðar friettjr nf „ , „ ÖU« sem gjörist á Alþlngl. Vg að oðru Jeyti verður sú aðalbrcytínC gjörð i sniði og efnwvali blaðsins að það vcrður nu gcfið ót - eom dagblað tn ekla scm UnuriL 1-ar nf teidir fynt og frcowt að . allar frjettlr ;• ^ Wi‘“í 6“. kírV 1 D.phri. Emnií lcibi, jað «í .jilf„«j«r, D»B.lri, • * melra on belmingl stœrzd r n°kkuð #nnað bWJ- «■ eefið hefur vcrið út á íslandi, mun farra lcsendum nlnum : Wta «„ bi„c,3 a fjölbroytflogra ofoí .... . t., PÓBtstJómln goymlr andvirði blaðsins ^'Íob?• h tolubUðafÍÖIda 111 kaupcnda cr it»kriplin miðiwt við — og útgcfiuxfi fxr jKinnir citu t ne” cndurjjoldid það'sem hann Ixtur af liendL * S J þ^ SV° álIm ‘Ctn áakrifcndur h«U að kaupa bhðið, cf pontun er dgi cndumýjuð fyric 1. októbcr og þarf j « I- ,0 toriri fri °n0'‘ Mcnn Icti að öðru icyU auCi. i aíðujtu bk.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.