Dagblaðið Vísir - DV - 08.04.2000, Síða 22

22
LAUGARDAGUR 8. APRÍL 2000
Helgarblað
I>V
Samið um jafntefli
Skiptar skoðanir eru í bókmenntaheiminum um fyrirhugaðan samruna Máls og menningar og Vöku-Helgafells
Því fer þó víðs
fjarri að þetta séu
fyrstu hræring-
amar á íslensk-
um bókamarkaði
því ekki er langt
siðan fyrirtækin
Iðunn og Fróði
sameinuðust. Þá
yfirgaf Jóhann
Páll Valdimars-
son Forlagið
(dótturforlag
Máls og menning-
ar) og tók bæði
með sér rithöf-
unda og aðra
samstarfsmenn.
Nýjasta samein-
ingin kann því að
vera tilkomin
vegna breyttra að-
stæðna á íslensk-
um markaði þótt í
sameiginlegri fréttatilkynningu
fyrirtækjanna sé lögð áhersla á
mögulega innrás erlendra risafyr-
irtækja.
þeirra
skiptir öllu
meira
máli.“ Hann
klykkir síðan
út með því að
benda á að
forlögin sjái
ekki um sköp-
unina heldur
dreifingu,
endurnýt-
ingu, varð-
veislu og sölu
hennar til út-
landa.
í fréttatil-
kynningunni
eru enn frem-
ur raktir fjöl-
margir kostir
sameiningar-
innar. Stærra
og öflugra
fyrirtæki á að geta ráðist í metnað-
arfyllri verkefni, komið íslenskum
rithöfundum betur á framfæri er-
lendis, bylt rafrænni framleiðslu
og, líkt og endranær, hagrætt í
rekstri sínum. Óneitanlega lofs-
Þórarinn Eldjárn.
„Mjög mikilvægt aö haldiö veröi úti
mörgum sjálfstæðum forlögum. “
Samruni fyrirtækja hér-
lendis er orðinn hversdags-
legt fyrirbæri. Því stærra
því betra segir markaðslög-
mál nútímans og dansa ís-
lenskir stjórnendur eftir
takti þess. Margt verður að
einu og óttast margur að
ekki aðeins viðskiptalífið
heldur samfélagið allt
verði einsleitara fyrir vik-
ið. Listin og bókmenntirn-
ar hafa lengi þótt síðasta
vígið gegn markaðshyggj-
unni og því vekur viljayfir-
lýsing Máls og menningar
og Vöku-Helgafells um
samruna fyrirtækjanna
margar og spennandi
spurningar. Af hverju að
sameina? Hverjar verða af-
leiðingarnar? Og eru þetta
virkileg tímamót?
sameining-
unni:
„Bókaút-
gáfur eru
ólíkar öðrum
rekstri og í
raun ræðst
árangur fyrst
og fremst af
því hvort gefn-
ar séu út rétt-
ar bækur og
hvemig sé á
þeim haldið."
Engu að síður
er Jóhanni Páli
mikið niðri fyr-
ir og ljóst að
sameiningin
snertir hann
líkt og flesta
aðra í bransan-
um, ekki síst rit-
höfundana, en
hann óttast um
hag þeirra gangi
sameiningin eft-
ir: „Hvernig ætl-
ar fyrirtækið að
sinna öllum þess-
um höfundum?"
þeirrar skoðunar að lít-
ið sé að græða á til-
kynningunni sem hann
segir vera: „Almennt snakk. Ein
meginástæðan er sögð yfirvofandi
erlend innrás á íslenskan bóka-
markað og þeir ætli að standa
vörð um íslenska tungu og þjóð-
menningu. Þetta hljómar eins og
brandari. Ég sé ekki þessa hættu.“
Og hann bætir síðan við: „Það er
serstaklega ahugaveröur i Ijosi
þess hversu ólík útgáfustarfsemi fyrirtækjanna
hefur veriö síöustu árin."

ekki fyrir en af henni ræðst hvort
skynsamleg hagræðing næst. Það
verður erfitt fyrir núverandi
stjórnendur fyrirtækjanna að ná
samkomulagi um mörg lykilatriði.
Mál og menning og Vaka-Helgafell
eru afar ólík fyrirtæki og að flestu
leyti með mjög ólíkar áherslur.
Olík fyrirtæki
Þórarinn Eld-
járn hefur oftar
flestum öðrum
rithöfundum
fundið fyrir sviptingum á íslensk-
um bókamarkaði. Þegar hann réð
sig aftur til Forlagsins eftir nokk-
urt hlé fyrir einum tíu árum var
það komið í eigu Máls og menning-
ar og nú stefnir allt i að hann gefi
aftur út á vegum fyrirtækisins eft-
ir að hafa yfirgefið það fyrir Vöku-
Helgafell. Ástæðu þess brottflutn-
ings segir hann m.a. hafa verið þá
Umdeild fréttatilkynning
Fyrirtækin tvö heita því að
hvorki verði hróflað við sjálfstæði
forlaganna né dótturfyrirtækja
þeirra. Á þetta leggur nýr útgáfu-
stjóri Forlagsins og rithöfundur-
inn Kristján B. Jónasson mikla
áherslu og segir þetta ekki
breyta nokkru um
það uppbygg-
ingarstarf sem
þar fer nú
fram. Hann
bendir enn frem-
ur á: „Mikill
styrkur er fólginn
i þvi að halda úti
mörgum ólíkum lfn-
um og það ætti svo
sannarlega ekki að
breytast við samein-
inguna." Þá hefur hann
engar áhyggjur áf því að
þetta muni hafa nokkur
áhrif á bókmenntasköpun
í landinu: „Áhrif forlaga
eru stórlega ofmetin. Hrær-
ingar þeirra skipta rithöf-
unda litlu. Menningarpólitik-
in við úthlutun starfslauna
verð markmið sem gætu skipt
miklu er fram í sækir. Jóhann
Páll Valdimarsson, út-
gáfustjóri JPV-
forlags, er
lítið hægt að segja til um þetta á
þessari stundu enda virðist
sameiningin litið undirbúin
og ákveðin í miklum flýti.
Útfærslan liggur yfir-
höfuð
Núverandi stjómendur eru mark-
aðir af samkeppni í fortíðinni sem
mun gera þeim þetta mjög erfitt.
Kannski er nauðsynlegt að nýir
menn, óbundnir af fortiðinni, leiði
sameininguna til lykta.“ Jóhann
Páll óttast ekki samkeppnis-
stöðu sína og gef-
ur lítið fyrir
þá hagræð-
ingu sem á
að felast í
Stórtíðindi á íslenskum bókamarkaði
- segir Halldór Guðmundsson um mögulega sameiningu
Sem útgáfustjóri Máls og menn-
ingar hefur Halldór mótað islensk-
an bókmenntamarkað umfram
flesta aðra. Ólíklegt er þó að hann
hafi áður tekið þátt í jafn mikilvæg-
um viðræðum og nú eiga sér stað á
milli vinnuveitanda hans og Vöku-
Helgafells.
Hefur þessi samruni einhverja
raunverulega þýóingu?
„Ef þetta lukkast þá eru þetta
stórtíðindi á íslenskum bókamark-
aði, hvað sem öðru líður.“
Hver var ástœdan fyrir því aó Mál
og menning réóst íþennan samruna?
„Okkur fannst þetta mjög spenn-
andi möguleiki til að komast lengra
með ýmislegt sem við höfum veriö
að fást við, bæði í almennri bókaút-
gáfu, á sviði stórvirkja, rafrænnar
miðlunar og við kynningu íslenskra
bókmennta erlendis.“
Haföi þetta þá ekkert meö brott-
hvarf Jóhanns Páls Valdimarsson-
ar frá fyrirtœkinu og sameiningu
Ióunnar og Fróöa aö gera?
„Nei.“
Þegar sameiginleg dreifmg-
armiðstöö fyrirtækjanna var
opnuö í febrúar var gefiö í
skyn aö frekari sameining stœöi ekki
til.
„Það voru engar sameiningarvið-
ræður hafnar þá, auk þess sem
það liggur ljóst fyrir að menn
geipa ekki um svona hluti í fjöl-
miðlum fyrr en vitað er hvort
eitthvað getur orðið úr þeim.“
Þar sem Mál og menning er
sjálfseignarstofnun er erfitt aö
átta sig á því hvernig samein-
ingin veröur útfœrö:
„Sjálfseignarstofnunin sem
heitir Bókmenntafélagið Mál
menning breytist ekkert. Húi
100% hlut í hlutafélaginu Mál
og menning hf. og
því
hennar
yröi seld-
ur?
„Það er
til staðar
félagsráð í
Bókmenntafé-
sem samsvarar aðalfundi í hlutafé-
lagi og hefur það hlutverk að fara
með eignir þess í anda skipulags-
skrár. Félagsráðsmenn sem eiga
sameiginlegan áhugann á íslenskri
bókmenningu ráðstafa peningum fé-
lagsins og gætu t.d. sett þá í sjóð til
eflingar rithöfundum eða eitthvað
þvíumlíkt."
Óttastu ekki aö höfundar líti á
nýja fyrirtœkiö sem bákn og leiti til
annarra forlaga?
„Sameiningarferlið miðar m.a. að
því að gera betur við höfunda með
margvíslegum hætti. Gleymum þvi
ekki að margir höfundar þurfa ör-
yggi í sínu lífí eins og annað fólk.
Þeir verða svo að meta hvernig
þeim líka okkar starfshættir. Mér
finnst umræðan um afdrif höfunda
á villigötum. íslenskir höfundar
hafa aldrei verið bundnir átthaga-
Halldór Guömundsson:
„Hendur íslenskra höfunda eru
óbundnar og ofmat
hjá útgefendum aö tala um þá eins
og hvert annaö inventar í sínu
kompaníi. “
hinu samein-
aða félagi."
En hver
œtti ágóó-
ann ef
einhver
eignar-
hlutur
fjötrum við forlög sin og að jafnaði
er aðeins samið um eina bók í einu.
Hendur íslenskra höfunda eru
óbundnar og ofmat hjá útgefendum
að tala um þá eins og hvert annað
inventar í sinu kompaníi."
Óttastu ekki aó markaöslögmálin
geti oröiö listinni yfirsterkari þegar
fyrirtækió er komiö á markaö?
„Mál og menning hefur ekki ver-
ið undanþegið markaðslögmálun-
um. Og svo lengi sem við vinnum
upp tap á sumum bókum með hagn-
aði á öðrum munum við njóta
stuðnings. Það er ósköp einfaldlega
skynsamlegt frá viðskiptasjónar-
miði, sem og hinu menningarlega,
að viðhalda fjölbreytni í bókaút-
gáfu. Bækur eru sem betur fer ekki
einsleit vörutegund meðan það
stendur eitthvað í þeim.“
En er engin hœtta á því aö fjárfest-
ar taki völdin af útgefendum
samtimans?
„Sú útgáfustefna sem við höfum
staðið fyrir hér hjá Máli og menn-
ingu hefur reynst fyrirtækinu vel.
Af hverju skyldu fjárfestar vera
annarrar skoöunar?"
-BÆN