Dagblaðið Vísir - DV - 12.08.2000, Blaðsíða 20

20
Helgarblað
LAUGARDAGUR 12. ÁGÚST 2000
DV
„Hjálpi oss Freyr og Njörð-
ur og Áss hinn almátki!“
Kristnihátíö á Þingvöllum var minna sótt en reiknaö var meö. Sigurbjörn líkti málflutningi úrtölumanna viö skoöanir nasista og fékk ávítur frá Siöa-
nefnd Prestafélags íslands fyrir.
Enginn veit sína ævina fyjr
en öll er, segir máltækið, og
það á ekki síður við um
biskupa en aðra dauðlega menn.
Herra Sigurbjöm Einarsson, fyrr-
um biskup íslands, sagði í viðtali
við DV, sem birtist þann 4. júlí sl.,
að þær gagnrýnisraddir sem komið
hefðu fram á sl. dögum sökum
Kristnihátíðar endurspegluðu and-
kristin viðhorf þeirra sem um hefði
rætt.
„Ég er ekki hrifinn af þeirri
ólund og þvi suði sem komiö hefur
fram síðastliðna daga,“ sagði herra
Sigurbjöm í spjalli við DV við upp-
haf Kristnihátíðar á Þingvöllum 1.
júlí.
„Því miður virðist þetta vera
nokkuð algengt í þessu landi. Þetta
er ekkert nema afneitun á þjóðar-
arfi íslendinga. Sumt af því sem hef-
ur verið birt á opinberum vettvangi
minnir á það allra versta sem
verstu nasistar og kommúnistar
höfðu fram að færa á sínum tíma.
Þetta endurspeglar andkristin við-
horf þeirra sem um ræðir...“
Þessi orð fyrrverandi biskups
vöktu mikla athygli en ekki hefur
Sigurbjörn Einarsson alltaf verið
þessarar skoðunar. í forsíðugrein
Skólablaðsins, sem gefið var út af
nemendum Menntaskólans í Reykja-
vík 14. mars 1931, kveður við allt
annan tón hjá Sigurbimi sem þá
var ungur maður á uppleið. Þá þeg-
ar var hann farinn að hugleiða há-
tíð kristinna manna sem haldin var
69 árum síðar. Þar segir undir fyrir-
sögninni „Þjóðin - trúin“:
Hjá frændþjóð vorri, Norðmönn-
um, var í sumar sem leið hátíð hald-
in til minningar um og til heiðurs
við Ólaf hinn digra Haraldsson. Var
kóngur sá einn hinn versti og
grimmasti norrænna manna,
þeirra, er sögur segja frá, og er þó
ástæða til að halda,
að sumt sje undan
dregið í frásögnum
um hann, sem þar
ætti að standa. Má
það heita ágætt
dæmi um hið
kristna hugarfar,
að hann hefur jafn-
an verið sannheil-
agur talinn og
dýrkaður sem goð í
Noregi og víðar um
Norðurlönd.
Væri jeg Norðmað-
ur, fyndist mjer jeg
standa í lítilli
þakkarskuld við
þann „hinn digra
mann“ eins og
Ólafur Svíakon-
ungur (góður kóng-
ur og heiðinn í skapi) kallaði hinn
ágenga nafha sinn.
Sorgleg örlög
Að 69 ámm liðnum, mun og verða
haldin hátið hjer á íslandi. Þá eru
1000 ár liðin síðan Hvíti-Kristur
leysti af hólmi Óðinn og Æsi aðra.
Mun þá mikið verða um dýrðir á
landi voru. Mun þá veröa heiðruð
minning þess hins grimma Ólafs
Tryggvasonar og annara þeirra,
sem best gengu fram í því að gróð-
ursetja hin annarlegu frækorn
Kristni og Gyðingdóms á landi hjer.
Og enn munu menn fagna yfir hin-
um sorglegu örlögum vorra forn-
helgu, norrænu guða.
í blindni munu menn fagna
sigrinum, sem unnin v£ir að Lög-
bergi áriö 1000, þegar hið síðasta
hæli norrænnar hugsunar var niö-
urbrotið. Sennilega mun þá íslenska
þjóðin lítið hugsa um það, hvar beri
aö leita frumorsakanna til margra
alda kúgunar. En þó skal ekki þess
dyljast, að jeg fyrir mitt leyti vona,
að íslendingar verði að því leyti
skilningsbetri á sína eigin sögu og
kunni þeim mun betur atburði til
róta að rekja, að ekki verði hátíð
haldin til heiðurs við þá Ólafana,
Þangbrand eða aðra slíka, heldur
minnist menn þá fremur annara
nafna með þakklæti, svo sem Úlfs
Aurgoða, Ótryggs berserks, Hákon-
ar Hlaðajarls og fleiri manna slíkra.
- En líklega er það of mikil bjart-
sýni hjá mér.
Gegnjúöskað
mannkyn
Einn spakur
maður, íslenskur,
hefur talað um,
hversu hið hvita
mannkyn væri
gegnjúðskað orðið.
Er það orð og að
sönnu. íslendingar
eru engir eftirbátar
annara hvítra þjóða
í þessu efni. Júðum
þakka þeir bók-
mentir sínar, - bók-
mentirnar, „fjöregg
þjóðarinnar“. Það
er ekkert sjaldgæft
að íslendingar
þakki það hebreskum áhrifum að
sögur voru ritaðar, Eddurnar
geymdar - og rímur kveðnar. - Slík
er þá frægð „söguþjóðarinnar".
Þegar tekið er tillit til þess,
hversu einskorðuð öll mentun hefir
verið við þarfir kirkjunnar og hvað
hún hefir verið einvöld í þeim efn-
um í öllum löndum, þá má íslenska
þjóðin hrósa happi yfir því, hversu
vel henni hefur tekist að beina anda
sinum á snið við snörur hinnar al-
kunnu kristnu kúgunar, þannig að
hjer urðu til bókmentir slíkar sem
íslendingasögumar og rímurnar.
En það er augljóst, hverju það er að
þakka, því nefnil. að íslendingar
urðu aldrei nógu kristnir til þess
að láta fjötrast andlega. Þessvegna
tóku menn á ritöld að rita sögur um
heiðnar hetjur. Þessvegna rituðu
menn ekki á hinu heilaga máli
kirkjunnar, heldur á máli Óðins,
heiðinni tungu. Og víst þurfti vit til
þess.
Sofnað í faðml kirkjunnar
Það er augljós sönnun á þessari
staðhæfmgu minni, að eftir því, sem
kirkjunni óx fiskur um hrygg í land-
inu, dofnaði yfir hinu andlega lífi
þjóðarinnar. Ög loks sofnaði þjóðin
svo að segja alveg i faðmi hinnar
Kaþólsku kirkju, sofnaði - og
dreymdi illa. - Þá var lítið skrifað á
íslandi og lítið kveðið annað en lof-
kvæði um Maríu og annað fólk
hebreskt. - En þó lifði ennþá í glæð-
unum, hinum heiðnu glæðum. Enn-
þá voru sögur lesnar. Þjóðin fór að
rumska. Hún vaknaði til fulls við
það að skift var um fóstru, skift var
um kirkju. - Fóstran nýja, sem kend
var við Martein munk hinn þýska,
vildi fegin svæfa þjóðina aftur, en
það tókst ekki. Óðin sjálfur hafði
stökkt miði á þjóðina - og nú tóku
menn að yrkja rímur - rímur. Og
heiöinn var andi rímnanna.
En litlu mátti muna að þjóðin
sofnaði aftur undir sálmastagli og
guðsorði hinna fyrstu lúthersku
biskupa. Guðbrandur Þorláksson
gerði róttæka tilraun til þess að
uppræta leifar heiðninnar, fá menn
til að hætta lestri fomsagna og
hætta að kveða rímur. Ljet hann
svo um mælt, að við iðkun slíkra
íþrótta, mundi „ungdómurinn upp-
tendrast til lausungar og vonds líf-
ernis“. Djöflatrú kirkjunnar og Hel-
vítisógnanir keyrðu svo úr hófi
fram, að þjóðinni hjelt við sturlun.
Bjargráð sín gegn býsnum þessum,
sótti hún í rímur og sögur. En það
vildi sá góði Guðbrandur ekki.
Vondurkveðskapur
Það er alveg ótrúlegt, hvílíkum
ógnum og ósköpum kirkjunnar
þjónar gátu reynt að troða upp á
þjóðina. Sem dæmi upp á það, vil
jeg tilfæra eitt vers úr gömlum
sálmi, sem fylgdi þjóðinni lengi. -
„Um þær feikna qvalir, sem þeir for-
dæmdu verða að líða í Helvíti",
stendur sem fyrirsögn fyrir sálmin-
um. En versið er svona:
„Af einum neista í eymdarglóð
ólíðanlegri pína stóð
en þó qvinnu hjer kynni sár
qvelja jóðsótt um þúsund ár.
í þrá andar deyð, oss bevari guð“.
Það er líka nógu gaman að sjá
hvað þau klingja lipurt ljóðin, sem
kirkjan fóðraði þjóðina á í marga
mannsaldra. T.d. þetta vers:
„Þig veri lof og prís, ó herra Krist
blezaður er þessi dagur fyrir vist
við lofum þig nú og í evig tid,
heilagur, heilagur, heilagur ertu í
hæstum hæðum.“
Og þetta enn, sem er eftir Gísla
biskup Jónsson:
„Guð veri lofaður og svo blezaður
því hann oss vel spísað (!) hefur.“
Fleira mætti tilnefna, sem ekki er
smekklegra.
Geta menn svo haldið því fram,
að höfundar þessa kveðskapar hafi
haldið neistanum lifandi, lífsneista
islenskra bókmenta?
Eru þeir vökumennirnir, sem
vöktu meðan svartast var myrkrið,
vekjaramir, sem kölluðu, þegar aft-
ur tók að rofa til?
Þið nefnið e.t.v. Passíusálmana.
Hallgrímur var að vísu snillingur
og sálmar hans hafa eflaust bætt
smekk manna að nokkru. En þó er
það fjærri sanni, að þeir, sem stóðu
Utgefendur: Nemendur Mentaskólans í Reykjavík
2. ttol.
14. mnrz 1931.
ÞJÓ2IN. - TRÓIN.
Hjá frax.dÞjcO vorri, Mcrðœcnnum, var i
atsnar oem leið hátió haldin til minningaz
um og til heiðura vii Öiaf hinn digra iiar-
aldaoon. Var kóngur sa einn hirx versti cg
grlrrmasti norrrmna munna, Þeirra, er gfgur
3egja frá, og er þó áaUtía til að halda,uó
sumt oje ur.dan dregið i frúaögnua um hann,
oem >ar acttl aö standa. Má Það heita ágjett
dami um hió kriatna hugurfar, ad hann lief-
ur Jafnan verið sannheilagur talinn og dýrt-
aður sera goð l Noreg.'. og viðar un Norður-
lSnd.- Vierl teg Hortmnftvr. fvndiat raler tev
3
6. árg.
annara nafr.a með Þakklœti, svo sem Olfs Aur-
gcða, ötryggs berserka, Hákcnar Hlaðajarls
og flexri manna alikra. - 'Sn liklega er >að
of mikil 'ojartsýni hjá rajer. - -
Hnn spakur aaður, Í3lenskur, hefur tal-
að um, hversu hii hvita monrJcyn vntri gegn-
júðskað orðið. £r Þaö orð og að sdnnu. -
lslendingar eru engir eftirbátor annara
hvitra ÞJóða i Þes3u efni. Júöum Þakka þeir
'oóíooentir ainar,- bókraentirnar, "fjðregg
Þjóðarinnar". Það er ekkert ajaldgreft aö Is-
lendingar Þakki Það hebreskum áhrifiaa aö
sdgur voru rltaöar, Eddumar geymdsr - og
rlraur kveðnar.- Sliic ar Þá frrrcrð "aöcruÞlóft-
Þaö er mlkiö vatn runnið til sjávar síðan Sigurbjörn Elnarsson skrlfaði þessa greln í skólablað MR, þá tvítugur að
aldri.
„í blindni munu menn
fagna sigrinum, sem
unnin var að Lögbergi
árið 1000, þegar hið síð-
asta hœli norrœnnar
hugsunar var niður-
brotið. Sennilega mun
þá íslenska þjóðin lítið
hugsa um það hvar beri
að leita frumorsakanna
til margra alda
kúgunar. “